پژوهش حاضر با عنوان «نقش روسای ساواک در رویارویی با نهضت اسلامی مطالعه موردی نعمت الله نصیری» در پاسخ به این پرسش است که نصیری به عنوان رئیس ساواک در رویارویی با آیت الله خمینی و مبارزان اسلامی چه اقداماتی انجام داد؟ با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای و پس از مقایسه داده ها و اسناد در نهایت این نتیجه حاصل شد که نعمت الله نصیری از سال 1343 تا اواسط سال 1356 توانست با سیاست های مختلف خود علیه مخالفان به حفظ و بقای حاکمیت رژیم پهلوی کمک کند و با اعمال شکنجه های جسمی و روانی مبارزان اسلامی، پخش شایعات و تبلیغات دروغین، ایجاد جو اختناق و رعب و وحشت و شناسایی و سرکوب نیروهای مخالف مذهبی به سان چشم وگوش شاه نوعی امنیت ظاهری اما شکننده ایجاد نماید. اما با بالا گرفتن اعتراضات مردمی به ویژه اوج گیری انقلاب اسلامی دیگر نتوانست به تداوم حیات رژیم کمک کند و نصیری برخلاف عملکرد خود در سال های متمادی(1356-1343) در آستانه پیروزی انقلاب عملاً از صحنه فعالیت دور شد و از کار بر کنار گردید. واژه های کلیدی: ساواک، نهضت اسلامی، نعمت الله نصیری، آیت الله خمینی، نیروهای مذهبی، روحانیون انقلابی.

چکیده: رسال? حاضر به بررسی نظام مالی تیموریان می پردازد. در این رساله بیشترین توجه معطوف به دو بُعد نظام مالی یعنی درآمدها و هزینه های حکومت تیموریان شده و به بررسی منابع درآمدی این حکومت می پردازد این منابع درآمدی می توانست زمین باشد یا رعایایی که بر روی این زمینها کار می کردند، همین طور دستاوردهای مالی جنگها که در نظام مالی این دوره تا حد زیادی نقش آفرین بوده و نقش این درآمدها در زیر ساخت های فرهنگی، هنری و مانند آن، در فصل دیگری از این رساله به تجارت این دوره و سیاست های حمایتی سلاطین تیموری پرداخته شده است و همین طور به یکی از عمده ترین درآمدهای حکومت تیموری یعنی مالیاتها و نقش آن در حل بحرانهای مالی سخن به میان آمده است. به علت اینکه آثار نویسندگان این دور? از تاریخ ایران کمتر به مسائل مالی و حتی اجتماعی پرداخته اند به همین خاطر ترسیم چهارچوبی منظم و ایده آل از نظام مالی تیموریان مشکل به نظر می رسد و ما تنها بواسطه گزارش مختصر آثار مکتوب و فرامین حکومتی سلاطین این دوره به تحلیل نظام مالی آن پرداخته ایم. این رساله مسائلی همچون زمین و منابع درآمدی مربوط به آن مثل کشاورزی، دامداری و تا حدودی هم واگذاری خود زمین بعنوان سیورغال را که در برخی موارد هم گره گشای کار تیموریان هم مشکل آفرین بوده مورد بررسی قرار داده است. بطور کلی رساله حاضر ترسیم نظام مالی تیموریان بر پایه منابع موجود آن دوره است که نویسنده نهایت سعی خود را برای ارائه تصویری مطلوب از این موضوع نموده است.

شهرمشهد به دلیل وجود بارگاه رضوی همواره موردتوجه جریانات سیاسی و مذهبی بوده است. انجمن های روشنفکری دینی ونحله های فعال فرهنگی وسیا سی آن بعد از دوره رضاشاه بیش از پیش فعال شدند.ریشه جریانات دهه های 40 و50 که منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی شد را باید در همین دوره جستجوکرد.حضور متفکرانی مثل محمدتقی شریعتی و طاهراحمدزاده ونواب صفوی، محمود ذاکرزاده و آیت الله میلانی وقمی و.... در کانون های فکری حوزه ودانشگاه ومراکز دینی شهر مشهد برقابلیت ها ی نیروهای فعال انقلابی این دو دهه افزود.بسیاری از انجمن های سیاسی وهیأت های مذهبی مانند کانون نشرحقایق اسلامی،انجمن پیروان قرآن ،انجمن ضدبهائیت(حجتیه)و... دردهه های 20 و30 فعالیت خود را آغاز کردند. با ورود به دهه 40 به موازات رشد جریانات روشنفکری دانشگاهی وروحانیت،جریانات مذهبی خاص؛ سازمان هاوتفکرات چپ مارکسیستی نیز فعال شدند.قیام تاریخی 15 خردادبه رهبری امام خمینی درروند روبه رشد حرکت تشکل ها ی این دو دهه موثربود.آغاز فعالیت سیاسی کسانی چون سیدعلی خامنه ای ، علی شریعتی، کاظم سامی، واعظ طبسی، مسعود و مجید احمدزاده، مهدی حکیمی، مسعودرجوی و ... بیانگر وجود کانون های فعال فکری در مشهد است.

حسین مکی، یکی از فعالان سیاسی در تاریخ معاصر ایران می باشد. وی از سال 1320ه.ش همزمان با فضای باز سیاسی در کشور فعالیت سیاسی خود را شروع کرد. مکی در احزابی مانند حزب ایران و حزب دمکرات ایران که بعد از 1320ه.ش شکل گرفته بودند به فعالیت پرداخت. از طریق حزب دموکرات ایران به نمایندگی مجلس پانزدهم انتخاب شد. وی در مجلس پانزدهم به عنوان یک منتقد عمل می کرد و همواره جز نمایندگان اقلیت مجلس بودو توانست از تصویب قرارداد الحاقی (گس- گلشائیان)جلوگیری نماید. پس از پایان مجلس پانزدهم همراه با مصدق و دیگر آزادیخواهان مبادرت به تشکیل جبهه ملی کردندوبا مبارزاتی که صورت داد به مجلس 16 راه پیدا کرد. مکی با عضویت در کمیسیون مخصوص نفت و حضور فعال در امر خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلیس، نقش موثری در ملی شدن صنعت نفت داشت و در سال های اوج نهضت به عنوان شخصیتی ملی گرا شناسانده شده بود. وی پس از مدتی در یک بازنگری که در گرایش های سیاسی خود صورت داد، به جرگه مخالفان دولت ملی پیوست و مبارزات منفی و فرسایشی در مجلس علیه مصدق صورت دادو موجبات ضعف دولت وی را فراهم کرد و در نهایت دولت مصدق با کودتای 28 مرداد1332ه.ش سقوط کرد و مکی با مخالفت های که صورت داده بود در تسهیل کار کودتاچیان نقش بارزی ایفا کرد. مکی از همکاری با دولت کودتای زاهدی خودداری کرد و به مخالفت خود ادامه داد و با مخالفت علیه نهضت، پرستیژ و ارزش خود را در میان توده ها از دست دادو همین مساله باعث افول سیاسی وی شد و در سال 1339ه.ش به صورت تلاشی نافرجام با بقائی فعالیت خود را از سر گرفت ولی نتیجه بخش نبود و در سالهای پر تنش انقلاب اسلامی، مورد بی توجهی فعالان سیاسی آن دوران قرار گرفت. و هر گز نتوانست اعتبار سیاسی پیشین خود را به دست بیاورد.

با حمله چنگیزخان به ایران و با بسط امپراطوری خود از همان ابتدا به دنبال افراد باهوش از ملل مختلف جهت رایزنی و مشاوره و جهت اداره امپراطوری خود بود. عامل مهمی که چنگیزخان را در این راه موفق می کرد تسامح و تساهل مذهبی او بود به طوری که همین امر باعث شد تا صاحب منصبان دربار او بیشتر به تعامل جهت پیشرفت اداره مملکت تحت سلطه او بپردازند، تا تقابل. اما بعد از مرگ چنگیزخان با استقرار حکومت فرزندان او ما شاهد توطئه و دسیسه بوجود آمده در دربار آنها بین صاحب منصبان مسلمان و غیرمسلمان هستیم که تقابل بین این افراد آنقدر برجسته است که اگر تعاملی هم در بعضی مواقع وجود داشت کم رنگ کرده است. همچنین در دوران کوتاه حکومت ایلخانان در ایران صرفنظر از اینکه دارای جنبه های مثبت بسیاری است، بحث تقابل و تعامل بین صاحب منصبان مسلمان و غیر مسلمان است که این امر در این دوره غیر قابل اجتناب است. صاحب منصبان برای رسیدن به قدرت و به دست آوردن خواسته های خود و همکیشانشان دست به اعمال و دسیسه های زیادی علیه غیر همکیشان خود می زدند، که این امر را می توان از نکات عبرت آمیز در این دوران دانست. و نیز این مسئله تا آنجا اهمیت دارد که بعضی مواقع اثرات سوء آن در سرنوشت خود ایلخانان نیز موثر واقع می شود و ما شاهد به قتل رسیدن آنها به دست خویشاوندان خودشان هستیم. و این مسئله ادامه داشت تا اینکه در زمان حکومت غازان خان با گرایش او به اسلام و یکپارچه شدن کشور این مسئله تا حدودی کم رنگ تر شد کلید واژه: ایلخانان، خاندان جوینی، خواجه رشیدالدین فضل الله، سعد الدوله یهودی، صدرالدین خالد زنجانی

محمد تقی شریعتی به عنوان معلم بزرگ اخلاق، مفسر قرآن و مدرس نهج البلاغه و همچنین مصلح اجتماعی دوره معاصر ما با تاسیس مجمع فرهنگی، دینی و اجتماعی «کانون نشر حقایق اسلامی» و بیش از نیم قرن تلاش بی دریغ علمی و روشنگری دینی، اجتماعی و سیاسی، از چهره های ماندگار و شخصیت های برتر و موثر علمی سیاسی روزگار ما است. این پایان نامه می کوشد تا در بخشی به ارائه شماء کلی از شخصیت و زندگی فردی اجتماعی او به دست دهد، در بخشی دیگر به جریان تأسیس و فعالیتهای کانون نشر حقایق اسلامی در سالهای حساس ایران پس از شهریور 1320ش و نقش وجایگاه اساسی شریعتی در احیای جریان روشنگری دینی و مبارزه با افکار و احزاب الحادی در این سالیان به طور انتقادی بنگرد و آنهمه را در حد امکان تحلیل نماید و نهایتاً در بخش آخر، به معرفی جایگاه علمی استاد و نیز توصیف آثار او از نظر ساختار و درونمایه بپردازد.

سازمان چریکهای فدایی خلق ایران از جمله گروههای سیاسی و مبارز در دوران حکومت محمدرضا پهلوی بود که با اندیشه مبارزه مسلحانه برای از پای در آوردن رژیم فعالیت خود را آغاز نمود .این سازمان در طول فعالیتهای سیاسی خود در دوران پیش از انقلاب فراز و فرودهای بسیاری را پشت سر نهاد .اگر چه بسیاری از افراد این سازمان در همان سالهای اولیه توسط عوامل رژیم شناسایی و به قتل رسیدند ولی با این وجود کوشیدند در سالهای اختناق دهه پنجاه خورشیدی پیام آور آزادی برای رهایی خلق از سلطه استبداد و استعمار شاهنشاهی باشند . بررسی اندیشه حاکم بر این سازمان سیاسی کاری بود که در این پایان نامه کوشیده شد تا در حد توان مولف به ان پرداخته شود.هر چند که به دلیل کمبود و در دسترس نبودن منابع اصلی سازمان انجام کار بسیار دشوار و در مواقعی ناممکن می نمود ولی تلاش شد به جوانب این موضوع تا حد امکان پرداخته شده و از ذکر نکته ای اگر درارتباط با پژوهش مورد نظر بوده کوتاهی نگردد. بررسی مبانی نظری و اندیشه ای سازمان فدائیان خلق با تکیه بر بررسی مبانی اندیشه ای بنیانگذاران اندیشه مبارزه مسلحانه در عرصه مبارزات سیاسی صورت گرفته است و تلاش شده است نقاط همگرایی و واگرایی این مبانی از یکدیگر مشخص و اشکار گردد. نبرد چریکی در حیطه مبانی نظری بر دو نظریه اصلی استوار است .گروهی که نبرد چریکی را بر پایه شروع نبرد از روستا و بر مبنای کار بر روی دهقانان و ازادی روستاها با کمک دهقانان و سپس ازادی شهرها با محاصره شهرها از راه روستاها میدانند (که به عنوان نمونه عملی چنین مبارزاتی میتوان از مبارزات مائو تسه دون در چین و کاسترو و چه گوارا در کوبا یاد کرد ) و در مقابل این اندیشه نظریه پردازانی هستند که مبارزه را عمدتا بر پایه کار شهری و نبرد چریک شهری میدانند و باور دارند که دهقانان نیروی مبارزاتی خوبی برای نبردهای رهایی بخش نیستند و این شهر و مبارزه شهری است که میتواند آزادی حقیقی را به میهن باز گرداند و دهقانان در یک پروسه مبارزاتی باید به مبارزات شهری جذب و همراه با مبارزان شهری و با کمک یکدیگر وطن را از اشغال مستبدان داخلی و خارجی رهایی بخشند (به عنوان نمونه عملی چنین مبارزاتی میتوان از مبارزات چریک شهری در برزیل و گواتمالا یاد کرد ).هدف این پایان نامه نیز بررسی شیوه عملیاتی سازمان فداییان خلق بر پایه این اندیشه ها بوده است و اینکه آیا سازمان در رسیدن به اهداف خود موفقیتی متناسب با فعالیتها و مبارزات خود کسب کرد یا خیر.

در بحث از نیروههای که در پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی رژیم شاهنشاهی نقش داشتند معمولاً آنها را به سه دسته تقسیم می کنند؛ نیروهای مذهبی، نیروهای ملّی و نیروهای مارکسیستی. در میان گروههای ملّی گرا، جبهه ملّی چهارم که در سال 1356 و بدنبال به وجود آمدن فضای باز سیاسی و مهیا شدن شرایط برای ابراز وجود اپوزیسیون تشکیل شده بود، نقش چشمگیری ایفا کرد. این سازمان که همانند دیگر جبهه های اول دوم و سوم حرکت خود را ادامه دهنده راه دکتر مصدق اعلام کرده بود، متشکل از احزابی بود که سابقاً در چهارچوب قانون اساسی برای آزادی و استقلال ایران مبارزه می کردند. احزابی که در قالب جبهه ملّی چهارم در آبان ماه 1356 مجدداً به مبارزه روی آوردند حزب ایران، حزب ملّت ایران، جامعه سوسیالیست ها و جامعه اصناف و بازار بودند. وظیفه و مسولیت جبهه ملّی چهارم مطمئناً به خاطر وضعیت انقلابی آن روزها و وجود گسترش اعتراض ها و قیام ها علیه ر‍ژیم پهلوی به مراتب سنگین تر از گذشته بود. این سازمان که از زمان شکل گیری اش بر اساس مشی و مرام مبارزاتی خود می بایست حکومت را به رعایت قانون اساسی و برقراری آزادی و دموکراسی وادار کنند، در میانه راه خود تغییر مواضع داده و در ملاقاتی که رهبر آنها دکتر کریم سنجابی با آیت الله روح الله خمینی در آبان ماه 1357 در پاریس داشت، اعلام کرد که سازمان جبهه ملّی دیگر نظام سلطنتی را مشروع نمی داند و تنها هدفش همانند سایر اقشار مردم و گروهها به رهبری آیت الله خمینی، نابودی

چکیده: آشنایی و برخورد فرهنگ ایرانی ـ اسلامی با فرهنگ غرب و دستاوردهای تمدنی آن، موجب گردید که در محافل آن روز بحث نحوه برخورد با این فرهنگ مطرح شود. در بین متفکرین ایرانی سه نوع واکنش شناخته شده نسبت به تمدن غرب مطرح گردید: دیدگاه غربگرا، دیدگاه سنتگرا، دیدگاه احیاگرا. عده ای از متفکرین و اندیشمندان دوره رضاشاه تحت تأثیر فضای ایجاد شده دراین دوره، در راستای عرفی سازی دین شروع به فعالیت و نظریه پردازی پیرامون اصلاح قرائت موجود ازدین نمودند. تأکید بیش از حد آنها بر تصفیه و پیرایش اسلام به خصوص مذهب تشیع موجب گردید که در برخی از عقاید و اصول بطور غیر تخصصی وارد گشته و به انتقاد و ایراد و شبهه افکنی بپردازند. آنان با تکیه بر عقل فردی، به عنوان معیاری معتبر برای سنجش احکام الهی، بسیاری از اعتقادات شیعی را به چالش کشیدند. از جمله این افراد احمد کسروی، علی اکبر حکمی زاده، شریعت سنگلجی را می توان نام برد. دراین راستا مطالعه عملکرد و نظریات و اندیشه های تجدید نظرطلبان دینی این دوره و تسامح حکومت در قبال جریانات اصلاح دینی از دو جهت قابل تأمل است؛ یکی آزادی این جریانات در انجام فعالیتهای تبلیغی و چاپ بدون منع آثارشان از سوی حکومت، و دیگر وجود فضای فعالیت آزادانه در جهت نقد دین و سعی دولت در راستای ارائه قرائتی سکولار از دین. به نظر می رسد این عوامل می تواند نشانگر ارتباطی، هر چند تصادفی، بین طرح آراء و دیدگاههای متفکرین جریان اصلاح دین و سیاستهای نوسازی حکومت پهلوی باشد. موضوع ورود غیرتخصصی به دین و خدشه دارشدن آن و مقام روحانیت، مخالفت شدید روحانیون و از جمله امام خمینی(ره) را موجب گردید. در این میان، نقش امام خمینی(ره) به عنوان یک روحانی آگاه به مسائل جامعه، و مدرس حوزه علمیه قم از اهمیت بالایی برخوردار است. وی با نگارش کتاب کشف الأسرار با استناد به آیات قرآن و احادیث معتبر واستدلالهای منطقی به مواجهه بااین تفکرات برخاست. این پژوهش با رویکردی تطبیقی وبا استفاده از روش «توصیفی ـ تحلیلی» در صدد است با طرح افکار و اندیشه های کسروی، حکمی زاده وشریعت سنگلجی و مطابقت آن با آراء و نظرات امام خمینی(ره)، تحلیلی از تقابل اندیشه های اصلاح دینی در دوره پهلوی اول ارائه دهد.

ایران و امریکا در دوران مخلتف روابط متفاوتی را با هم تجربه کرده اند. در طول این دوران گاه روابط ایران و امریکا از هم گسیخته و گاهی نیز با همدیگر روابط نزدیکی را برقرار می کردند. در دهه(1340) مورد مطالعه (از لحاظ منافع امریکا) این روابط در بهترین شکل خود برقرار بوده و در زمینه های اقتصادی، نظامی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ادامه داشته است. از جمله موارد مهمی که این روابط را در طول این سال ها(1348-1342) دچار چالش اساسی کرد می توان به مسائل صادرات نفت، مسائلی از جمله واردات و صادارات کالا و پوشش های اقتصادی ای که امریکا در ایران ایجاد کرده بود اشاره کرد. در زمینه نظامی با ورود مستشاران نظامی امریکا به ایران، نیروهای نظامی ایران نیز تحت تاثیر آموزش های نظامی این نیروها قرار گرفته بودند. امریکا با تزریق دلارهای نفتی ایران به داخل این کشور به هدف خود که همان فروش بیشتر تسلیحات نظامی به ایران با بهای گزاف تر بود، دست پیدا کرد. در زمینه سیاسی روابط )ایران و امریکا( به شکل گسترده ای ادامه یافت تا اینکه امریکا موفق شد امتیاز کاپیتولاسیون را برای نیروهای خود در ایران بگیرد. از لحاظ اجرای برنامه های سیاسی، امریکا سعی بر آن داشت تا بر اساس برنامه های پیشنهادی خود، ایران را اداره کند و در اکثر موارد نیز سیاست های پیشنهادی امریکا در ایران به اجرا گذاشته می شد. از لحاظ فرهنگی و اجتماعی نیز امریکا در ایران دخالت های فراوانی داشت. مداخله امریکا در رسانه های داخلی ایران نیز یکی از موارد آشکار می باشد. در دهه1340 نیز روابط علمی ایران و امریکا ادامه یافت هر چند که این روابط در بیشتر مواقع به صورت یک طرفه و فقط اعزام دانشجو از ایران به امریکا بود. کلید واژه: دخالت امریکا، ایران، منافع امریکا، مستشار نظامی

وقوع انقلاب اسلامی در ایران منافع آمریکا و برخی از همسایگان را با خطر مواجه کرد.روابط ایران و آمریکا قبل از انقلاب در سطح وسیعی وجود داشته و بسیاری از کارشناسان و متخصصین آمریکایی در ساختارهای سیاسی، نظامی و اقتصادی کشور حضور داشتند. مخالفت آمریکا با انقلاب ایران این کشور را را در موقعیت مشخصی قرار داد. با پیروزی انقلاب اسلامی و پناه دادن آمریکا به شاه، سفارت این کشور به اشغال دانشجویان درآمد و متعاقب آن بحران های سیاسی رخ داد. آمریکا درصدد جبران لطمات ناشی از این عمل برآمده و از مخالفان رژیم جمهوری اسلامی در داخل و خارج حمایت کرد. در میان همسایگان ایران، عراق نیز دچار بحران داخلی شد. به گونه ای که حرکت هایی از سوی شیعیان در حمایت از انقلاب اسلامی ایران و رهبران روحانی عراق صورت گرفت. رژیم بعث عراق که قبل و بعد از انقلاب با ایران مشکلات جدی داشت با باز کردن حساب روی آمریکا، اعراب و ضد انقلاب داخلی جنگ گسترده ای علیه ایران به راه انداخت. این پژوهش در صدد است ریشه های این جنگ را از پیش از انقلاب تا رخداد جنگ بررسی کند.

در میان قوم کرد همواره کسانی بودند که تشکیل یک حکومت کرد را در جهت تظلم خواهی ملت خود در سر می پروراندند و تلاش های زیادی نیز در این زمینه انجام می دادند. اما هر بار با سرکوب شدید حکومت مرکزی، بویژه در دوره ی رضاخان مواجه می شدند. این گونه اقدامات موجب گسترش افکار ناسیونالیستی قومی در میان جامعه ی کرد می شد. اشغال ایران در اثر جنگ دوم جهانی و از دست رفتن اقتدار حکومت مرکزی فرصت مناسبی از برای آن دسته از ناسیونالیست های قومی بود که در خلاء بوجود آمده به آروزهای خود جامه ی عمل بپوشند. از طرفی نیز منطقه ی مهاباد به خاطر عدم وجود نیروهای اشغالگر خارجی و نیروهای ایران، به نوعی به سرزمینی بی صاحب تبدیل شده بود. با فعالیت احزابی چون کومله ی ژ.ک و دموکرات کردستان و تلاش های افراد بانفوذی چون قاضی محمد و بویژه امید به حمایت شوروی، مهاباد به عنوان مرکز اصلی فعالان سیاسی کرد در این زمان آماده ی تشکیل حکومت شد. در این راستا باور اصلی سران کرد آن بود که باید در زیر سایه ی حمایت یک قدرت بزرگ اقدام به عملی کردن اهداف خود کنند و بعد از ناامیدی از دیگر قدرت ها به شوروی تکیه کردند و به مرور وارد روابط پیچیده ای با روس ها شدند تا جایی که جمهوری در مهاباد به امید حمایت آن ها تاسیس شد و نیز بر همین اساس قادر به ابراز وجود در برابر حکومت مرکزی شد، وجود نیروهای زبده ی بارزانی و فعالان سیاسی کرد عراقی نیز بر این انگیزه ی سران مهاباد افزوده بود. اما در اثر توافقات تهران ـ مسکو و زیر فشارهای بین المللی، روس ها مجبور به تخلیه ی ایران شدند و بعد از سقوط حکومت تبریز که همزمان با مهاباد تأسیس شده بود مهاباد تنها ماند. بنابراین جنبشی که در طول سالیان دراز و پر فراز و نشیب و به مرور زمان شکل گرفته و تشکیل حکومت مهاباد اوج آن بود در اثر فشارها و عوامل داخلی و خارجی دوام نیاورده و به شکست انجامید اما پیامدهای آن در تحرکات آینده ی کردها چشمگیر بود. حکومت مهاباد در مدت اندک عمر خود دست به اقدامات گوناگون فرهنگی، نظامی و اقتصادی زد اما به دلایلی چند این گونه اقدامات ناتمام و ناموفق باقی ماند.

سازمان مجاهدین خلق در مهر ماه سال هزارو سیصد و چهل وچهار شمسی تشکیل شد.رهبران سازمان محمد حنیف نزادو سعید محسن و عبدالرضا نیک بین رودسری می باشد.سازمان اعضایی را برای آموزش نظامی به فلسطین فرستاد که تعدادی از آنان در دبی دستگیر شدندند.سازمان برای رهایی آنان دست به هواپیماربایی زد.سازمان در شهریور پنجاه توسط ساواک ضربه خورد.فقدان کادرهای همه جانبه زمینه تغییر ایدئولوژی سازمان را فراهم کرد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش ادبیات مذهبی در جنبش عدالتخواهی ومشروطه مردم تهران می باشد ،فرضیه تحقیق عبارت است از" مفاهیم مذهبی وآثار وگفتارروحانیون شیعه چه نقشی درپیروزی مشروطه خوهان تهران داشته است؟" برای ارزیابی این فرضیه سه بخش تالیف شده است: در بخش اول چارچوب نظری پژوهش براساس متون دینی ، ارائه شده است. ومنظور این است که باورهای مذهبی باعث، تغییر و تحول در محتوای باطنی انسان می شود ودرنهایت این تغییر درونی موجب تغییر و تحول در مظاهر عینی زندگی سیاسی - اجتماعی انسان می شود ودرنهایت ایدئولوژی شیعه به مثابه ی موتور انقلاب مشروطه عمل کرده است.در بخش دوم،به مصادیق، مفاهیم وادبیات مذهبی از جمله: قرآن، احساس تکلیف ،شهادت، مسجد ، منبر،امامت، انتظار ،عاشورا،روضه ومجالس عزاداری ،وتشبیهات مذهبی اشاره شده است. این باورها و نمادها در وجود مردم شیعه مذهب تهران ریشه داشته ورهبران مشروطه برای پی گیری انقلاب مشروطه از این مفاهیم استفاده کرده اند.دراین پژوهش با بررسی ادبیات مذهبی و نشان دادن قدرت برانگیختگی آن ، سعی شده بازتاب و تأثیر آنها در وقایع مشروطه تحلیل ومورد بررسی قرار گیرددر بخش سوم، به نقش نهاد روحانیت به عنوان متولیان مذهب شیعه پرداخته شده است.تمام سطوح روحانیت از طلاب تا مرجعیت درمشروطه ایفای نقش داشته اند و، نقش آنان باتوجه به سخنرانی ها، مکتوبات و اقدامات آنها بررسی شده است. روحانیون با استفاده از روحیه مذهبی مردم و با استناد به آیات و روایات، مردم را به دخالت در مسائل سیاسی و اجتماعی هدایت و ترغیب می کردندهمچنین آنها با به کار گیری قواعد فقه واصول تلاش نمودند تا ثابت کنند که مشروطه مخالفتی با شرع ندارد .

ایرج اسکندری یکی از سیاستمداران بزرگ جنبش چپ در ایران است. دوره ی زندگانی او (1286 – 1364.ش) با بسیاری از رویدادهای مهم داخلی وخارجی همچون کودتای رضاشاه ، جنگ جهانی اول و دوم، اشغال ایران توسط متفقین ، تشکیل حزب توده و فرقه آذربایجان مصادف بود که تأثیر بسیار مهمی در تاریخ معاصر ایران داشته اند. موقعیت خانوادگی و شرایط تاریخی دوران کودکی و نوجوانی اسکندری در شکل گیری شخصیت او نقش زیادی داشتند. او بعد از اتمام تحصیلات در ایران جهت ادامه تحصیل راهی فرانسه شد. در اروپا از طریق عمویش سلیمان میرزا با دانشجویان فعال سیاسی ایران از جمله مرتضی علوی آشنا و از این طریق وارد فعالیت های سیاسی شد. او در سال 1310 هـ .ش به ایران بازگشت. آشنایی او با تقی ارانی نقطه عطفی در زندگی سیاسی اوست. او به همراه ارانی و بزرگ علوی مجله دنیا را منتشر کرد. در سال 1316 هـ .ش به جرم فعالیت های کمونیستی، همراه گروه موسوم به پنجاه وسه نفر دستگیر و به 5 سال زندان محکوم شد. بعد از سقوط رضا شاه در شهریور1320 هـ .ش نقش مهمی در تشکیل حزب توده ایران ایفا کرد و یکی از کادرهای اصلی حزب گردید. درسال 1323 هـ .ش وارد مجلس چهاردهم شد. سال1325 هـ .ش درکابینه ائتلافی قوام با حزب توده به وزارت پیشه وهنر منصوب شد، اما بعد از 75 روز کار از وزارت بر کنار شد. بعد از شکست فرقه آذربایجان مجبور به ترک وطن شد وبه اروپا رفت و تا سقوط شاه به ایران بازنگشت. در این پایان نامه به فعالیتهای سیاسیش در روند این حوادث پرداخته شده است.

چکیده: مهدی عراقی از جمله مبارزانی است که فعالیت‎های سیاسی و اجتماعی خود را از پی شهریور 1320هـ.ش آغاز کرد. او متعلق به طبق? متوسط مذهبی بود که در دوره رضاشاه دچار تضییقات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شد. این رساله بر آن است ضمن بررسی زندگی سیاسی و اجتماعی وی در بستر تاریخ معاصر از دوره رضاشاه تا آغاز نهضت امام خمینی(ره)، به این سوال بپردازد که عراقی با چه زمینه‎ها و تجربیاتی به عنوان عضوی از هیأت‎های موتلفه اسلامی، به نهضت امام خمینی(ره) پیوست؟ آیا شباهت‎هایی میان فعالیت‎های وی در جمعیت فداییان اسلام و هیأت‎های موتلفه اسلامی وجود دارد؟ رویکرد وی در هر برهه به چه منوال بوده است؟ بر این اساس فرضی? اصلی این پژوهش این است که خاستگاه اجتماعی و مذهبی مهدی عراقی او را به سوی جریان‎های سیاسی ـ مذهبی همچون فداییان و هیأت‏های موتلفه اسلامی کشاند و با توجه به این پیشینه سرانجام در پیوند با نهضت امام خمینی(ره) قرار گرفت و با توجه به همین سوابق نظری و عملی در انقلاب اسلامی به ایفای نقش پرداخت. آن‎چه در این تحقیق مد نظر قرار داشته، بررسی شخصیت مهدی عراقی به عنوان فرد برجسته ای از یک خاستگاه اجتماعی معیّن با دغدغه‎های مذهبی است. از همین رو این بررسی علاوه بر زندگی‏نامه ‎ نویسی یک تحقیق اجتماعی دربار? نقش و کارکرد گروه‎های مذهبی در فعالیت‎های اجتماعی و سیاسی است. روش این پژوهش به شیوه توصیفی‎ ـ تحلیلی می‎باشد و برای تحقیق حاضر علاوه بر مطالعات‎ کتابخانه‎ای از مطالعات میدانی(مصاحبه) نیز بهره گرفته شده است. کلید واژه ها: مهدی عراقی، جمعیت فداییان اسلام، هیأت‎های موتلفه اسلامی، امام خمینی(ره)، انقلاب اسلامی

نهضت آزادی ایران از جمله گروه های سیاسی است که در سال 1340 هـ.ش تأسیس شد. اهمیت این گروه را می توان در انگیزه مذهبی موسسان آن دانست. اعضای گروه از جمله روشنفکران مذهبی به شمار می آمدند. نهضت آزادی تنها گروه مذهبی – سیاسی با سبقه روشنفکری است که بعد از انقلاب مشروطه شکل گرفت. این گروه در فعالیت های خود تعامل با امام و مراجع دینی را مدنظر داشتند. به همین دلیل در بین دیگر گروه های سیاسی از تفاوت و تمایز برخوردار بودند. همراهی و همکاری آنها با امام از جریان انقلاب سفید آغاز شد و این تعامل تا زمان تبعید امام خمینی ادامه داشت. بعد از تبعید امام از ایران، جریان های سیاسی من جمله نهضت آزادی ارتباطشان با امام قطع شد. اما نهضت آزادی خارج کشور که مواضع یکسان و مشابهی با شاخه نهضت آزادی داخل کشور داشت، ارتباطش را با امام همچنان حفظ کرد. افرادی مانند ابراهیم یزدی، مصطفی چمران و قطب زاده با رهبر انقلاب در ارتباط بودند. این گروه در راستای پیروزی انقلاب نقش بسزا و موثری ایفا کرد. بعد از انقلاب هم تا نیمه سال 58 با وجود مشکلات فراوان در پیشبرد اهداف انقلاب با امام همراه بود. تسخیر سفارت آمریکا در 13 آبان 58 باعث استعفای دولت موقت و کناره گیری از نهضت آزادی از امام و انقلاب شد. این پژوهش سعی دارد به چگونگی روند تعامل نهضت آزادی با امام وانقلاب اسلامی بپردازد.

احمد متین دفتری یکی از سیاستمداران تاریخ معاصر ایران است که دوران زندگی او (1350-1275) با بسیاری از رویدادها از جمله تشکیل گروه 53 نفر که بعدها حزب توده را تشکیل دادند، جنگ دوم جهانی، اشغال ایران توسط متفقین، ملی شدن صنعت نفت، شکایت انگلیس از ایران به شورای امنیت و... مصادف بود که این حوادث تأثیر مهمی در تاریخ معاصر کشور داشته اند. وی در طی سالهای 1332-1317ه. ش که اوج فعالیت های سیاسی وی می توان به حساب آورد دو پست مهم سیاسی را در اختیار داشت، یکی سمت وزارت دادگستری بودکه در این ایام سازمان پرورش افکار را به وجود آورد که می توان آن را نقطه ی اوج تفکرات اصلاح طلبانه ی وی دانست، از حوادث این دوران محاکمه ی گروه 53نفر و تفسیر اصل 37 متمم قانون اساسی بود. وی در بحبوحه ی جنگ دوم جهانی پست نخست وزیری را در اختیار داشت، در سال 1322 به جرم ژرمانوفیل بودن به زندان متفقین گرفتار شد، بعد از آزادی از زندان متفقین فعالیت های سیاسی وی کمتر شد. در کابینه ی مصدق به عضویت هیأت خلع ید درآمد . پیرو شکایت انگلیس از ایران به همراه هیأت نمایندگی به شورای امنیت رفت، متین دفتری به اتهام جاسوسی مورد سوءظن اعضای جبه ی ملی قرار گرفت که این اتهام مورد تردید است. کلید واژه ها: احمد متین دفتری، سازمان پرورش افکار، آلمان، متفقین، هیأت خلع ید

پژوهش حاضر با عنوان « مجلس بیست و چهارم شورای ملی و انقلاب اسلامی» در اصل پاسخی به این پرسش است که مجلس بیست و چهارم چه خط مشی ای را در قبال تحول انقلابی ملت ایران اتخاذ کرد؟ پس از مقایسه ی اسناد و داده ها در نهایت این نتیجه حاصل گردید که هرچند در پی ناآرامی های دوران انقلاب، نمایندگان مجلس به به عنوان بخشی از بدنه ی حاکمیت مورد تنفر قرار گرفتند، اما مجلس بیست و چهارم در روزهای آخر عمر رژیم شاهد جنب و جوشی ی تازه شد و برخی از نمایندگان این مجلس حرف هایی می زدند که بعضی از آن ها سخن قشرهای ناراضی جامعه بود.این مخالفت ها از از اواسط نخست وزیری آموزگار آغاز شد و هنگام روی کار آمدن دولت شریف امامی نمود بیشتری یافت. انتصاب شریف امامی که از از یک سو با اعطای آزادی های سیاسی بیشتر و شکست اقتدار حزب رستاخیز و از سوی دیگر با گسترش دامنه ی انقلاب همراه بود باعث شد تا نمایندگان نیز از موضع انفعالی دست کشیده و به انتقادهای پر سروصدا از روش دولت های گذشته پرداخته تا خود را با با حرکت های انقلابی همراه و مجلس و خصوصاً شخص شاه را از امواج انقلاب مصون نگاه دارند. اما در نهایت به نظر می رسد که که مجلس 24 با وجود برخی صداهای مخالف در برابر حوادث انقلاب نتوانست موضع مستقلی از دولت و شاه اتخاذ کند تا مجلس را از از کوران حوادث انقلاب به سلامت عبور دهد. واژگان کلیدی: مجلس شورای ملی بیست و چهارم، انقلاب اسلامی، نمایندگان مجلس، حزب رستاخیز.

با توجه به این که برای اغلب دانشجویان تاریخ، اصطلاح ادبیات سیاسی که شامل؛ نثر و نظم و انواع آن و تأثیر آن بر سیاست، تقریبا نا آشنا بوده و از طرف دیگر بررسی زندگی عارف قزوینی، بدون توجه به سابقه تاریخی محل تولد و جدا از بررسی شرایط خاص خانواده و محیط وی انجام گرفته، لذا ضرورت انجام پژوهشی در این زمینه احساس گردید. علاوه بر این، شناخت و آگاهی از هنر والای شعر و موسیقی -که در مورد عارف، درتصانیف وی جلوه گر است- و تأثیر آن، بر سیاست که ویژگی های خاص خود را دارد، کاملا ضروری به نظر می رسد. به همین علت، بررسی زندگی کسی که هم در عرصه ی سیاست و هم درعرصه ی فرهنگ و ادب فعالیت داشته، برای نگارنده موضوعیت داشته است. اطلاع از میزان تأثیرگذاری اشعار سیاسی وی بر نهضت مشروطه و دیگر فعالیت های سیاسی وی مورد توجه بوده است. عارف قزوینی فردی وطن دوست بوده که وظیفه سیاسی خود می دانسته که در راه آزادی میهن و استقرار قانون در آن، تمام سعی و تلاش خود را از طریق یگانه سلاحی که در دست داشته، یعنی سرودن اشعار سیاسی و اجرای کنسرت انجام دهد. وی در این راه با سرودن اشعار سیاسی قابل فهم برای عوام و با اجرای هم زمان شعر و موسیقی، باعث جذب و جلب توجه مردم شده و هر چند گاهی در انتخاب و تشخیص درست از نادرست به خطا رفته، ولی در نهایت عنوان شاعر ملی را از طرف مردم و مطبوعات کسب نموده است. در این پایان نامه حتی الامکان تلاش شده است که به دور از حب و بغض و نگاه های جانبدارانه، به موضوع پرداخته شود و با روش های تاریخی، به مهمترین فصول زندگانی سیاسی عارف در تعامل با دولت و شخصیت های تاریخی پرداخته گرد.

چکیده ندارد.

حادثه های تاریخی انعکاسی از نقش مثبت و منفی شخصیت های آن حادثه می باشند. در طول تاریخ معاصر ایران، اشخاص و رجال ذی نفوذ در بوجود آوردن حادثه ها موثر بودند. در بررسی حوادث انقلاب، شخصیت های بسیار موثری هم در صف مخالفین و هم موافقین وجود داشتند. یکی از نهادهای بسیار موثری که در حوادث انقلاب نقش داشت نظامیان بودند. در 6ماه منتهی به انقلاب یکی از افراد محوری در این جریان ارتشبد عباس قره باغی بود. قره باغی از جمله شخصیت هایی بود که موقعیت و جایگاه ویژه اش را مرهون همدوره شدن با محمدرضا پهلوی بود، وی در 13 اردیبهشت 1353ش به فرماندهی ژاندارمری منصوب گردید و بر اثر خدماتی که در این مدت انجام داد سال بعد به درجه ارتشبدی رسید و تا چهارم شهریور 1357ش نیز در این منصب باقی ماند. از زمان واگذاری مقام وزارت کشور و نیز ریاست ستاد ارتشتاران به عباس قره باغی در دولت نظامی ازهاری و بختیار نقش این شخصیت در حوادثی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد به طور روزافزون دیده می شود، اعلام بی طرفی ارتش در 22 بهمن 1357ش که روند پیروزی انقلاب را تسریع کرد یکی از اقدامات قره باغی بود که وی را به این علت متهم به خیانت به سلطنت و سازش با سران انقلاب نمود. در این پژوهش سعی می شود که با توجه به اسناد و مدارک و تحقیقات جدید، زوایای مجهول تأثیرات قره باغی در جریان حوادث خروج شاه از ایران، سقوط دولت بختیار و بی طرفی ارتش مورد کنکاش قرار گیرد.

اشغال ایران در شهریور 1320 ش و در پی آن تبعید رضا شاه، روی کار آمدن محمد رضا شاه، تشکیل کابینه ی فروغی و انعقاد قرارداد اتحاد سه گانه بین ایران و روس و انگلیس، روی کار آمدن سهیلی در اسفند 1320ش و بازگشت مجدد قوام به صحنه سیاسی کشور در سال 1321 ش، تحولات سیاسی اجتماعی متعددی را در تاریخ معاصر ایران در پی داشت. در این تحولات عوامل بسیاری تأثیرگذار بودند که باعث به وجود آمدن مشکلاتی مانند بحران نان در کشور شد. با روی کار آمدن سهیلی، کشمکش های درونی در ایران افزایش یافت. از طرفی حضور نیروهای آزاد شده پس از برکناری رضا شاه، امکان فعالیت های سیاسی برای گروه های مختلف اعم از مخالف و موافق را مهیا کرد. به نحوی که این وضعیت باعث شد تا عمر کابینه ها بسیار کوتاه شود. از طرفی، حضور متفقین به خصوص انگلیس تأثیر بسزائی بر این روند گذاشت. هرج و مرج ناشی از اشغال باعث قدرت گرفتن نیروهای مخالف در جامعه شد تا جایی که در بعضی از مناطق کشور نیز زمزمه ای مبنی بر استقلال قومیت ها شکل گرفته بود. در این دوره شاهد شروع دوباره ی فعالیت های سیاسی یکی از پرکارترین سیاستمداران تاریخ معاصر ایران یعنی قوام السلطنه هستیم. همزمان با اشغال کشور، وی نیز فعالیت های سیاسی خود را آغاز و بالاخره توانست هر چند برای مدت کوتاهی، قدرت را به دست بگیرد. رقابت بین شاه و قوام بر سر تحدید حدود قدرت یکدیگر منجر به پدید آمدن «بلوای نان» گردید که در نهایت امر غلبه از آن شاه بود و باعث استعفای قوام گردید

حسنعلی منصور از نخبگان عصر پهلوی دوم و از خانواده ای دیوانسالار و حکومتگر، در صحنه ی سیاسی کشور بود. ارتباط با دربار و رابطه با دولت های امریکا و انگلیس، زمینه ی صعود او به پست های سیاسی را هموار کرد. شروع حیات سیاسی او با ایجاد کانون مترقی و حزب نوین آتی، متشکل از تکنوکرات های تحصیل کرده وابسته به امریکا بود. در مدت نخست وزیری در صدد گسترش رفاه اقتصادی برآمد که نتایج چندانی در برنداشت. مهم ترین اقدام او تصویب لایحه ی کاپیتولاسیون بود. محکم ترین موضع گیری از سوی امام خمینی انجام گرفت، سخنرانی وی در چهارم آبان 1343 ش. سبب دستگیری و تبعید او به ترکیه گردید. مخالفت امام، نهضت را وارد مرحله ی جدیدی کرد. تنها نزدیک به سه ماه پس از تبعید امام، منصور در تاریخ اول بهمن 1343 ش، ترور گردید و بدین وسیله پس از 43 سال پرونده ی حیات او بسته شد. این پژوهش بر آن است تا دولت حسنعلی منصور در رویارویی با نهضت اسلامی ایران را مورد بررسی قرار دهد.

موضوع پژوهش حاضر اقدامات سیاسی مراجع از رحلت آیت الله بروجردی تا پیروزی انقلاب اسلامی است که در آن با بررسی مواضع دوتن از این مراجع یعنی آیت الله گلپایگانی و آیت الله شریعتمداری رفتار این دو مرجع را در قبال سیاست های حکومت پهلوی و در ارتباط با کارگزاران این حکومت بررسی می کند. باتوجه به اهمیت، نقش و جایگاه مراجع تقلید در جامعه ی ایران و مبارزات شان با رژیم پهلوی، شناسایی حکومت مطلوب از نگاه اینان و چگونگی رفتارشان با حکومت پهلوی و نیروهای معارض با این حکومت مساله ی اصلی این پژوهش است. در این مقطع رفتار سیاسی آیت الله گلپایگانی با فراز و نشیب هم راه است. گاه ساکت است و کناره گرفته و گاه با قدرت در میانه ی میدان حاضر. در سوی دیگر اما آیت الله شریعتمداری نه هیچ گاه از مبارزه کناره گرفت و نه هیچ گاه چنان تند شد که انقلابی بنامیمش. این تفاوت رفتار آیات با یکدیگر و با نیروهای انقلابی حوزه باعث بروز اختلافاتی شد که حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز نشانه های آن کاملا هویدا بود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و گردآوری داده ها مبتنی بر منابع کتابخانه ای و مصاحبه ای است. نتیجه ی به دست آمده نشان می دهد که آیت الله شریعتمداری که نظام مشروطه را با حکومت اسلامی مطلوب خویش بسیار نزدیک می دید تمایلی به برانداختن این نظام نداشت و مایل بود تا با رفع معایب موجود، به اصلاح نظام موجود بپردازد اما آیت الله گلپایگانی که هر نظامی جز بر مبنای ولایت فقیه را نظامی طاغوتی می دانست، مشروعیتی برای حکومت پهلوی قائل نبود و سکوت مقطعی اش نیز نه از رضایت که بر اثر جبر زمانه و آماده نبودن شرایط برپایی حکومت مطلوبش بود.

در تنظیم قرارداد دارسی پنج ایالت شمالی ایران از حوضه این امتیاز نفتی مستثنی شده بود. در سال های 1299 ش تا 1303 ش بر سر بهره برداری از این منابع میان شرکت های امریکایی و شرکت نفت ایران و انگلیس رقابتی به وجود آمد. در زمان مجلس سوم دو شرکت امریکایی موفق به کسب این امتیاز شد اما با مخالفت شوروی و کارشکنی انگلستان و البته نبود مزیت اقتصادی از ادامه کار منصرف شد. بعدها با تجدید قرارداد دارسی فرصت دوباره ای برای شرکت های امریکایی پدید آمد. امتیاز شرکت امیرانیان تلاشی برای بهره برداری از نفت شرق و شمال شرق ایران بود اما هنوز روس ها و انگلیسی ها و بازار نفت مانع می شدند. پس از شهریور20، زمانی که این سه قدرت به اتفاق هم، کشور را اشغال کرده بودند، با کوتاه آمدن انگلستان در انحصار نفت ایران، امریکایی ها برای کسب امتیاز نفت در ایران وارد مذاکره شدند. شوروی هم به دلایل مشابهی درخواست نفت شمال ایران را داشت و قصد داشت با اهرم های فشاری که در دست داشت، اعطای آن را به دولت ایران تحمیل کند. فشارهایی که منجر به آشوب های داخلی و حرکت های تجزیه طلبانه شد. اما تضاد منافع امپریالیستی این قدرت ها و اتخاذ سیاست موازنه و بهره برداری از این تضادها توسط دولت مردان ایرانی به خصوص قوام موجب شد تا شوروی دست از مناطق شمالی بردارد. در نهایت تمام این جریانات به ورود نیروی سوم یعنی امریکا به موازنه قدرت در ایران منتج شد که طی سال های بعد به قدرت برتر خارجی حاضر در ایران تبدیل گشت.

چکیده: این پایان نامه برآن است تا روندحوادث ورخدادهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی درشهرهای شوشتر وگتوندرا مورد بررسی قرار دهد.دراین رابطه نقش اقشار مختلف از جمله روحانیون ، بازاریان ، فرهنگیان وزنان با استفاده از مصاحبه و اسناد ومنابع کتابخانه ای توضیح داده شده است. براساس یافته های این پژوهش ، موقعیت خاص مذهبی واعتقادی مردم منطقه وپیروی از آموزه های دینی موجب گردید که اکثریت مردم با موج انقلاب همراه شوند .در این میان نقش فرهنگیان ودانش آموزان بسیار پررنگ تر از دیگرگروه ها بوده است .در ابتدای نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی بخصوص تا پائیز 1357 فعالیتهای ضد رژیم از حمایت تعداد کمی از روحانیون برخوردار بود . با این حال وجود همین تعداد ونیز گرایش عمومی مردم موجب شد تا جهت گیری فعالیتهای ضد رژیم صبغه دینی داشته باشد .

بررسی جایگاه طبقه کارگر در انقلاب ایران هدف این پژوهش می باشد.جایگاه طبقه کارگر در انقلاب ایران مشخص کننده میزان تاثیر گذاری و وزن سیاسی این طبقه در مبارزات انقلاب می باشد.پرسش های این پژوهش عبارتند از:1-نقش کارگران درانقلاب چگونه بود؟2.چرا کارگران به انقلاب پیوستند؟.پرسش های که با روش تاریخی تحلیلی و در یک چارچوب نظری تلفیقی مورد کند وکاو قرار گرفته است و در شش فصل انسجام یافته که عبارتند 1.کلیات2.جایگاه طبقه کارگر پیش از انقلاب3.رابطه دولت کارگران پیش از انقلاب4.کارگران و انقلاب5.تاثیر کارگران بر انقلاب6.جرا کارگران به انقلاب پیوستند؟ مفروض ما در این پژوهش وجود طبقه کارگر در دروان پهلوی دوم در ایران می باشد.منابع این پژوهش شامل اصلی مانند تاریخنگاری ها،خاطرات،اسناد،مصاحبه و منابع تحقیقی جدید مانند تالیفات می باشد. پاسخ پرسش های پژوهش و نتیجه گیری نهایی تحقیق عبارتند از:1.نقش کارگران،به ویژه کارگران شرکت نفت در انقلاب ایران نقشی موثر و درمراحل نهایی توانستند ضربات نهایی را به ساخت حاکمیت رژیم وارد کنند.2.کارگران علاوه بر علل صنفی و اقتصادی،تحت تاثیر عوامل فرهنگی و مذهبی هم بودند که تحت رهبری امام خمینی رنگ بو اعتراضی به خود گرفت. در این رساله نگاه سعی شده نگاه نقادانه ای به نگرشهای مربوط به کارگران در انقلاب داشته باشد.

زوال حکومت پهلوی و در نهایت برچیده شدن آن در بهمن 1357، معلولِ کنش گری جریان های گوناگونی بود که در رأس آن ها طرفداران گفتمان اسلام سیاسی قرار داشتند. گفتمانی که با ارائه اسطوره مطلوب خود و در شرایط بی قراری جامعه، توانایی جذب دال های شناور و معنابخشی به آن ها را در یک زنجیره هم ارزی فراهم آورد و با گسترش سیطره هژمونیک خود، گفتمان وابسته به حکومت پهلوی را در مقام یک غیر، طرد و در رقابت با رقیبان، خود را به عنوان گفتمان غالب به جامعه معرفی نمود. با تثبیت این گفتمانِ مادر، خرده گفتمان های اصلی تشکیل دهنده آن مجال بروز پیدا نمودند که در این میان، گفتمان اسلام لیبرال با هواخواهان لیبرال و گفتمان اسلام فقاهتی با هواخواهان مکتبی اش، از جایگاه قابل توجهی برخوردار بودند. این دو گفتمان ـ که هواخواهان آن ها در مبارزه با حکومت پهلوی، سوابق مبارزاتی مشخصی داشتند ـ در غیریت با خصمی مشترک با عنوان گفتمان وابسته به حکومت پهلوی، اتحادی استراتژیک را شکل داده و موقتاً از افتراقات خویش چشم پوشیدند. اما وقوع انقلاب و نابودی غیر، دلیلی برای پوشیده نگاه داشتن تمایزها باقی نگذاشت و با برجسته شدن منطق تفاوت، هواخواهان هر یک از این دو گفتمان خواهان سهم خود و اداره کشور انقلابی بر اساس آرمان های برخاسته از اصول و مبانی نظری و اندیشه ای شان شدند. این گونه بود که تنازع گفتمانی میان گفتمان اسلام لیبرال به رهبری بازرگان و گفتمان اسلام فقاهتی به رهبری امام خمینی شکل گرفت و مهم ترین حوادث سال های نخست جمهوری اسلامی، از پی این تنازع رقم خورد. بررسی چرایی این رویارویی و هم چنین چرایی حذف گفتمان اسلام لیبرال از عرصه قدرت، مسأله اصلی این پژوهش است که پژوهشگر با انجام پژوهشی توصیفی و تحلیلی و گردآوری داده های مبتنی بر منابع کتابخانه ای، در تلاش برای یافتن پاسخ آن بر آمده است. در پاسخ به چرایی رویارویی دو گفتمان، داده های پژوهش نشان می دهند که هریک از گفتمان های اسلام لیبرال و اسلام فقاهتی، بر اساس تفسیری برخاسته از اصول و مبانی نظری و اندیشه ای و قدرت پشت گفتمانی شان، به ارائه مفصل بندی، آرایش نشانه ها و تشکیل زنجیره هم ارزیِ گفتمانیِ متفاوتی پرداخته و در تلاش برای هژمونیک شدن و با انجام کنش های گوناگون، یکدیگر را در شمار غیر گفتمانی آورده و تنازعی گفتمانی را در بی قراری های جامعه ایرانی ایجاد نمودند که نتیجه آن به رویارویی های هواخواهان لیبرال و مکتبی این دو گفتمان منجر گردید. یافته های پژوهش نشان می دهند که مکلف شدن لیبرال ها به بر آوردن وعده های استعاری و عام گفتمان اسلام فقاهتی با پذیرش مسئولیت دولت موقت، قابلیت دسترسی و اعتبار پایین گفتمان اسلام لیبرال به نسبت گفتمان اسلام فقاهتی، دسترسی گفتمان اسلام فقاهتی به مراکز قدرت و نهادهای انقلابی و به چالش کشیدن دولت موقت و پس از آن اولین رئیس جمهور ایران از طریق آن ها و اتکا به قدرت سوژگی فردی سیاسی رهبر انقلاب در مقام رهبر گفتمان اسلام فقاهتی، باعث عدم توفیق گفتمان اسلام لیبرال در هژمونیک شدن گردید که این موضوع، در کنار نفوذ گفتمان اسلام فقاهتی در اکثریت توده های جامعه ایرانی و هم چنین کنش سیاسیِ درنگ گونه و غیر انقلابی جریان لیبرال، تفوق مکتبی ها و حذف لیبرال ها از عرصه قدرت را به دنبال داشت.

چکیده: دهه ی 1320 یعنی بعد از خروج رضا شاه از کشور سال های فعالیت وآزادی احزاب وگروههای سیاسی ومذهبی بود . جامعه مذهبی پس از تحمل فشارها ورواج فرهنگ ضد دینی در دوره ی اول اکنون آماده بود تا نقش خود را به عنوان یک حرکت اصیل اسلامی با سازمان وهدف مشخص دنبال کند . سید محمد حسینی بهشتی در دوم آبان 1307 در ا صفهان در یک خانواده روحانی به دنیا آمد ودر سال 1321 تحصیلات دبیرستان را رها کرد ودر مدرسه صدر اصفهان مشغول به تحصیل علوم دینی شد ودر سال 1325 برای ادامه ی تحصیلات حوزوی به قم رفت ، او از سال 33 تا 42 با تأسیس دبیرستان دین ودانش در قم سعی در نزدیک کردن حوزه ودانشگاه نمود وهمچنین در موتلفه فعالیت کرد وپس از ترور حسنعلی منصور نخست وزیر عازم آلمان شد ودر سال 49 بازگشت ، او در سال 54 به دلیل اشاعه ی مفاهیم سیاسی قرآن طی جلساتی که از چهار سال پیش شروع کرده بود بازداشت شد پس از مدتی آزاد ودر جامعه روحانیت مبارز نقش فعالی ایفا کرد با رفتن امام به پاریس هسته اولیه شورای انقلاب را با همکاری دیگر دوستانش تشکیل داد وپس از پیروزی انقلاب به ترتیب ریاست شورای انقلاب ،نیابت رئیس مجلس خبرگان وریاست دیوان عالی کشور را بر عهده داشت . وی موسس حزب جمهوری واولین دبیر کل این حزب بود ودر 7 تیر سال 60 به شهادت رسید . کلید واژه : حسینی بهشتی ، جامعه روحانیت مبارز ، شورای انقلاب ، مجلس خبرگان ، دیوان عالی کشور ، حزب جمهوری اسلامی ایران ، سفارت آمریکا

تشکیل دولت قاجار پس از یک سلسله ناآرامی های دوره افشاریه و زندیه و بعد از وقوع جنگهای ایران و روس ، خاصه از دوره ناصری تا نهضت مشروطیت دوره ای از ثبات سیاسی را به ارمغان آورد، که به موازات این ثبات، تحولات مهمی همچون گسترش روابط تجاری و توسعه راهها و رقابت روس و انگلیس بر سر امتیازات و به دنبال آن حضور فیزیکی اروپائیان در کشور بر ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و اندیشه ای ایران تأثیر گذاشت. از اینرو بررسی این مهم که اوضاع سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی ایران در دوه ی فوق چه تأثیری در قزوین به جای گذاشت ؟ در روشن شدن بخشی از تاریخ این شهر راه گشاست ، چرا که ولایت قزوین به جهت موقعیت خاص جغرافیایی خود که در مسیر مواصلاتی پایتخت با مناطق غربی و شمالی از مسیر رشت و تبریز قرار داشت از این تحولات و اثرات آن نه تنها بی نصیب نماند ؛ بلکه در عظیمترین تحول سیاسی عصر یعنی نهضت مشروطیت و تداوم آن ، که از پیامدهای گسترش روابط با اروپا و نفوذ اندیشه های جدید بود از منظر تاریخی نقش قابل توجهی ایفا نمود ، چنانکه در دوره ناصری در کنار تلگراف و گسترش پست و واگذاری امتیازاتی از قبیل راه سازی و تجارت و گمرکات و حضور اروپائیان ، سیمای اقتصادی و اجتماعی قزوین نیز در جایگاه یکی از ولایات مهم کشور که همچنان عنوان « دارالسلطنه» را به دوش می کشید تحت تأثیر قرار گرفت ، که حاصل آن رخنه روسیه در بخش عمده ای از تجارت و بازرگانی شمال کشور و استفاده از موقعیت مواصلاتی قزوین بود ، که بی مبالاتی های حکام قاجاری در اداره ی این ایالت نیز مزید بر علت شده ، هرچه بیشتر مردم و تجار این شهر را در تنگناهای اقتصادی همچون ورشکستگی ، قحطی و کمبود نان و... قرار می داد.

زنجان و یا به عبارتی ایالت خمسه به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، در دوره هایی از تاریخ مورد توجه حکومت ها قرار گرفت .نزدیکی زنجان به پایتخت و همجواری با پنج استان کشور و حاصلخیز بودن زمین های کشاورزی همواره توجه امیران و حکمرانان را به سوی خود جلب می نمود.با وجود درگیری پنج ایل بزرگ ساکن زنجان، که اغلب برای حکمرانان اعزامی به زنجان دردسر ایجاد می-کردند،همواره به دلیل مزایای، دیگر،حکمرانی زنجان امری وسوسه انگیز بود.اهمیت زنجان بخصوص در دوره قاجاردو چندان شد چرا که زنجان به مثابه ی دروازه ی تبریز که در این زمان، ولیعهد نشین بود، به حساب می آمد در این میان برخی از متنفذین شهر درصدد استفاده از این موقعیت جغرافیایی-سیاسی بر آمدند. خوانین بزرگ زنجان چون خاندان ذوالفقاری که از دوره نادر شاه افشار به صورت ایلی(که معروف به ایل افشار بودند) به همراه سایر ایلات زنجان که تا حدودی تابع این خاندان بودنددر زنجان ساکن بودند، به خوبی از این شرایط استفاده نموده و در مسیر تحولات تاریخ سیاسی، اجتماعی،، فرهنگی، زنجان به ایفای نقش پرداختند.بررسی این خاندان در تحولات تاریخی زنجان که از مشروطه، به صورت جدی وارد عرصه سیاست می شوند تا اصلاحات ارضی که قدرت ذوالفقاری ها افول می کند،به روشن شدن بخشی از تاریخ معاصر زنجان و به نوبه خود کل تاریخ معاصر ایران کمک شایانی می کند. امری که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته است و در این پژوهش سعی بر آن است که زوایای تاریک تاریخ معاصر زنجان و خاندان ذوالفقاری روشن گردد.

بازاریان در طول انقلاب در ارتباط تنگاتنگ با روحانیون بودند وهر دو گروه نمی توانستند بدون پشتیبانی از یکدیگر به نتایج دلخواه خود برسند.در انقلاب اسلامی بازاریان با اعتصاب و تعطیلی مغازه ها از سویی اعتراض به اقدامات رژیم و از سویی دیگر همراهی خود را با اهداف روحانیون نشان می دادند. نقش بازاریان در رابطه با کمک مالی برای ساماندهی اعتصابات و کمک به خانواده ی زندانیان در انقلاب اسلامی انکار ناپذیر است.

حکیم باشی و منجّم باشی از جمله مناصبی بودند که به دربارها اختصاص داشتند. این دو منصب نفوذ قابل ملاحظه ای در دربار پادشاهان صفوی داشته که هر کدام به نوعی در عرصه اجتماعی و سیاسی فعال بوده و برای رسیدن به مقامات بالاتر حتی به خود اجازه می دادند که در سیاست دخالت کرده و در عزل صاحب منصبان دیگر کوشا و ساعی باشند، طوری که هر قدر به اواخر عصر صفویه نزدیکتر می شویم شاهد نقش بیشتر این دو مقام در دربار پادشاهان صفوی هستیم. تمامی پادشاهان این عصر با منجّمان و حکیمان رابطه ویژه ای داشته اند، به پزشکی برای پیشگیری از بیماری و درمان اهمیت می دادند و به همین دلیل حکیم مخصوص به خود را داشتند که این امر باعث اهمیّت یافتن منصب حکیم باشی در این عصر و نفوذ بیش از حد آنان در دربار شد. بسیاری از پادشاهان این عصر از وسوسه ها و القائات منجّمان تأثیر پذیرفته و به همین خاطر هر کدام منجّم و رمال در دربار خود داشته اند. اعتقاد به ساعت سعد و نحس در این عصر چنان بود که حتی استفاده از تجویز پزشک ملزم به جلب موافقت منجّم باشی بود.

دریای خزر بزرگ‏ترین دریاچه جهان است. این دریاچه در دوره قاجار مهم‏ترین عامل ارتباط کشورهای شرق با غرب بشمار می‏رفت. اروپاییان بویژه روس‏ها از آن برای گسترش ارتباط با ایران و دیگر کشورهای شرق بهره می‏بردند. روسیه که از دوره صفویه برای دستیابی اهداف سیاسی، نظامی و اقتصادی نفوذ بر ایران را شروع کرده بود، در دوره قاجار بر ایران مسلط شد. روس‏ها علاوه بر دریای خزر بر سواحل غربی، جنوبی و شرقی آن نیز دست یافتند. اگرچه تمام این سواحل مدنظر روس‏ها بود اما نفوذ در سواحل جنوبی اهمیت ویژه‏ای برای آنان داشت. در میان ولایات جنوبی دریای خزر، گیلان علاوه بر بنادر و لنگرگاه‏های مناسب و داشتن کالاها و محصولات کشاورزی، از سویی بخاطر نزدیکی به بنادر روسیه و از سوی دیگر بخاطر نزدیکی به تهران، جایگاه خاصی داشت. گیلان از دوره صفویه تا پایان قاجاریه شاهد گسترش مناسبات سیاسی، نظامی و روابط اقتصادی بین دو کشور بود. سلطه‏طلبی روس‏ها و ضعف دربار قاجار باعث شد تا روابط برابری بین دو کشور برقرار نباشد. هدف روس‏ها از این حضور، تسلط بر دریای خزر و ایران، رقابت با انگلستان، راه‏یابی به هندوستان، دستیابی بر منافع اقتصادی و کسب امتیازات متعدد ارضی و اقتصادی بود. براین‏اساس برای رسیدن به خواسته‏های خود از اهرم‏های سیاسی، هجوم‏های نظامی و انعقاد عهدنامه‏ها بهره می‏برد. دریای خزر و بنادر گیلان که در مسیر این نوع روابط قرار گرفته بود، اهمیت ویژه استراتژیکی یافت. روس‏ها بتدریج از طریق روابط سیاسی، هجوم‏های نظامی و قراردادهای اقتصادی بر منطقه مسلط شدند. این کشور جهت رسیدن به اهداف خود، مراکز تمدنی جدیدی را در گیلان تأسیس نمود. از مهم‏ترین این نوع اقدامات، احداث راه بود که باعث گسترش مسافرت‏ها از ایران به روسیه و غرب و بالعکس شد. اگرچه حضور و نفوذ روس‏ها در گیلان، صدمات جبران‏ناپذیری بر جای گذاشت اما این رفت‏وآمدها، اثراتی در ابعاد اجتماعی و فرهنگی نیز داشت زیرا سبب گردید این منطقه زودتر از بسیاری از نواحی دیگر ایران با دنیای جدید آشنا شود. بدین ترتیب زمینه تحولات متعددی در ابعاد مختلف فراهم گردید. به عبارت دیگر، ایجاد مراکز اجتماعی و فرهنگی باعث ارتقاء افکار اهالی منطقه شد و در تحولات اواخر دوره قاجار نقش مهمی بازی کرد. از پیامدهای مهم آن می‏توان به حضور گسترده گیلانیان در نهضت مشروطه و نهضت جنگل اشاره کرد.

سازمان مجاهدین خلق‏ یکی از سازمان های چریکی- سیاسی دوران پهلوی بود که با رویکردی مذهبی و قرائتی متفاوت از اسلام رایج و سنتی‏، به مبارزه با رژیم پرداخت. آنان با طرد هرگونه مبارزه ی مسالمت آمیز‏ با اتخاذ مشی مسلحانه‏ راهی دیگر برگزیدند. اما در پی ضربه ی سال 50 کادر رهبری بر آن شد تا به تحلیل شکست سازمان بپردازد. در این راستا بخشی از آنان‏ مذهب را عامل شکست دانسته و مارکسیسم را به عنوان ایدئولوژی رسمی سازمان پذیرفتند و این اقدام سازمان را به دو بخش مارکسیستی و مذهبی تبدیل کرد. حال در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش که گروه‏ های مذهبی سازمان چه واکنش و عملکردی از خود نشان دادند و در قبال انقلاب اسلامی چه مواضعی اتخاذ کردند‏، باید گفت‏، بخش مذهبی در زندان‏، خارج از زندان و بخش خارج از کشور با چند رویکرد متفاوت به صورت گروهی و یا منفرد به بازسازی و بازنگری مبانی نظری سازمان پرداخت ‏و ضمن مخالفت با بخش مارکسیستی‏، به شیوه ی مسلحانه وفادار ماند. ‏بخش مذهبی خارج از زندان و خارج از کشور: گروه منصورون‏، فریاد خلق‏، مهدویون‏، دانشجویان مسلمان خارج از کشور و افراد منفرد‏ رهبری امام را پذیرفته و به انقلاب پیوستند. نیروهای مذهبی داخل زندان مانند: گروه میثمی و امت واحده‏ به مخالفت با بخش مارکسیستی و بازبینی مبانی نظری سازمان پرداختند. اما بزرگترین جناح مذهبی‏ در قالب گروه مسعود رجوی در زندان‏ خود را سازمان اصلی مجاهدین نامید و با اطلاع دقیق از نادرستی ایدئولوژی سازمان‏ برای حفظ قدرت سازمانی به کار تشکیلاتی پرداخت. پس از انقلاب این گروه‏‏ به دلیل روحیه ی پیشتازانگاری و ناتوانی در کسب قدرت سیاسی‏ با نظام جدید سرناسازگاری گذاشت و به مبارزه ی مسلحانه پرداخت.

چکیده از ویژگی های اصلی دوره ی حکومت رضاشاه ایجاد رعب و وحشت بود. طبعاً قتل های سیاسی یکی از بهترین ابزارهایی بود که وی به وسیله ی آن ها توانست حکومت دیکتاتوری خود را تثبیت و استبداد مطلقه ی خود را بر جامعه مستولی کند. سردار سپه از همان اوایل ورود به سیاست و حکومت داری، به حذف مخالفان خود همت گماشت؛ به طوری که میرزاده عشقی را که علیه او نطق های فراوان کرده بود و مقالات تندی در روزنامه قرن بیستم نگاشته بود را در سال 1303هـ.ش توسط افراد خود به قتل رساند. این روند پس از به سلطنت رسیدن او شدت بیشتری یافت. سرهنگ محمود پولادین که به زعم رضاشاه قصد کودتا علیه او را داشت به جوخه اعدام سپرده شد. سید حسن مدرس که از همان ابتدا از در مخالفت با رضاشاه در آمده بود، در سال 1307هـ.ش تبعید شد و تا سال 1316 هـ.ش در خواف در یک قلعه زندانی بود و در نهایت رضاشاه تصمیم به حذف فیزیکی وی گرفت و او را در کاشمر به قتل رساندند. دیکتاتوری او تا آنجا پیش رفت که برای تثبیت استبداد مطلقه خود، تصمیم به حذف یاران نزدیک خود، که روزی او را در رسیدن به سلطنت یاری کرده بودند، گرفت؛ به طوری که سردار اسعد که نقش مهمی در به سلطنت رسیدن رضاخان ایفا کرده بود و جزو نزدیکان او به شمار می رفت، در سال 1313هـ.ش در زندان به طرز فجیعی به قتل رسید. در این پایان نامه، پس از بیان تاریخچه ی قتل های سیاسی در ایران، بررسی اوضاع سیاسی اجتماعی ایران از 1299 تا 1320هـ.ش پرداخته شده است. همچنین زندگی و فرجام افراد ذکر شده در فوق مورد بررسی قرار گرفته شده و در پایان پیامد قتل های دوره رضاشاه بیان شده است. می توان گفت استبداد مطلقه ای که در آن برهه پدید آمد، یکی از پیامدهای این قتل ها بود.همچنین عدم رشد نخبگان، دوری گزیدن مردم از رضاشاه و عدم پشتیبانی آن ها در زمان جنگ جهانی دوم و ورود بیگانگان که منجر به سقوط او شد، از دیگر پیامد قتل های دوره ی رضاشاه می باشند.

در ادامه علل مخالفتهای امام خمینی با سیاستها و برنامه های اقتصادی پهلوی مورد بررسی قرار گرفت و میان دیدگاه امام و اولسون بعنوان یکی از پیشگامان نظریه توسعه در جهان و نتایج حاصل از این مقایسه گردید.در نهایت نیز با ارائه نمایی کلی از آنچه بیان گردید ارزیابی میان محور های عمده توسعه اقتصادی شتابان منجر به انقلاب با تحولات ایران در دوران مذکور انجام گرفت و مشخص گردید که شرایط ایران در آن دوران، تطابق نزدیکی با شرایط مندرج در نظریه دارد. و این دوران را بحق می توان دوران توسعه شتابان منجر به تسریع روند انقلاب نامید. رساله ای که پیش رو دارید با عنوان «تحولات اقتصادی و انقلاب اسلامی ایران از 1353 تا1357» بر اساس نظریه توسعه شتابان مانکور اولسون درصدد دریافت پاسخی برای این پرسش است که چه نسبتی میان تحولات اقتصادی ایران از سال 1353 تا 1357 با پیروزی انقلاب اسلامی ایران وجود دارد؟ و مدعای خود را بر این اساس قرار داد که: رشد اقتصادی شتابان در دوران مذکور علاوه بر تشدید تضادهای طبقاتی و برهم زدن روابط سنتی میان ارکان جامعه، بسترهای لازم را جهت تشدید روند پیروزی انقلاب اسلامی فراهم نمود.به منظور اثبات یا رد مدعای بالا ضروری بود پیش از هر اقدامی چگونگی شکل گیری تحولات اقتصادی ایران در این دوره وسپس مبانی نظریه توسعه شتابان جداگانه مورد بررسی قرار گیرد. آنگاه تاثیر این تحولات بر جامعه و نظام اقتصادی کشور تبیین گردد. در ابتدا با نگاهی به روند اجرای برنامه های توسعه کشور نمایی کلی از محتوای برنامه های کشور نحوه ورود به برنامه پنجم توسعه، از نظر ضرورت ها و نیازها مطرح شد و مشخص گردید که برنامه پنجم کشور اگرچه از پشتوانه و تجربه چهار برنامه اقتصادی قبلی برخوردار بود ولی عملاً نتوانست به اهداف و نتایج مورد نظر دست یابد.

طرح تحقیق :پایان نامه حاضر موضع گیری و عملکرد حزب توده در قبال نهضت انقلاب اسلامی ،انقلاب اسلامی ایران و پس از آن نظام جمهوری اسلامی ایران را بررسی کرده است . هدف تحقیق :در این تحقیق به دنبال یافتن این پرسش بودیم که حزب توده در روند نهضت اسلامی وانقلاب اسلامی ایران چه مواضعی را اتخاذ کرد؟حزب توده از زمان تاسیس با توجه به وضعیت موجود در دوره های مختلف دچار نوساناتی بوده است ،آیا این عکس العمل ها و رفتارها آگاهانه بوده یا ناآگاهانه ،از روی ناچاری بوده است یا عمد و هدفی در پس این رفتار ها وجوداشته است ؟ روش تحقیق :کتابخانه ای و اسنادی است .ابتدا به توصیف داده ها و سپس به تجزیه و تحلیل آن ها پرداخته می شود . یافته ها :در طی این تحقیق ما متوجه شدیم که مواضع حزب توده از زمان تاسیس با توجه به وضعیت موجود در دوره های مختلف دارای فراز و فرود هایی بوده است .این حزب هیچ گاه یک موضع کاملا روشنی در مقابل حکومت پهلوی و نهضت انقلاب اسلامی اتخاذ نکرد. با نزدیک شدن به انقلاب در سال 57 حزب توده که جریان حوادث را به خوبی پیش بینی کرده بود به طرفداری از این جریان مذهبی پرداخت .به نحوی که این طرفداری در زمان استقرار جمهوری اسلامی ایران تا سال 62 بی وقفه ادامه داشت . اما با وجود تمام تلاش هایی که حزب توده در نزدیک کردن خود به حکومت تازه انجام داد، در اردیبهشت ماه سال 62 توسط جمهوری اسلامی ایران غیرقانونی اعلام شد و حزب از هم فرو پاشید . کلید واژه:نهضت انقلاب اسلامی ،موضعگیری ،عملکرد ،رویارویی ،مواجهه ،حزب توده

پژوهش حاضربا عنوان حیات سیاسی شهید محمد منتظری در پاسخ به این سوال است که زندگی، شخصیت و مبارزات شهید منتظری در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی ایران چه نقش و جایگاهی دارد؟با استفاده از اسناد و مصاحبه و منابع کتابخانه ای و پس از مقایسه ی داده ها، در نهایت این نتیجه حاصل شد که محمد منتظری دارای ویژگی بنیادگرایی تعصب و سرسختی بر اندیشه ها و آموزه های خویش بود . وی در شیوه سازماندهی مبارزاتی و کارهای تشکیلاتی از گروه های چپ مارکسیستی تأثیر گرفت اما همواره سعی داشت آن ها را از اشتباهات و انحرافات عقیده ای که داشتند آگاه سازد. وی ایدئولوژی لیبرالیسم را ایدئولوژی کشورهای استکباری غربی می دانست و با دولت موقت مخالفت کرد و او جزو همان دسته افراد انقلابی بود که دولت موقت را عامل دست آمریکا و انگلیس در کشور می دید. وی روحیه فعال گرایی و ستیزه جویی در مقابل رژیم پهلوی و عوامل آن داشت. در مبارزات سیاسی، او شخصیتی اقتدارگرا بود و در عمل سیاسی محتاطانه رفتار می کرد و سعی داشت به طور مخفیانه به مبارزات سیاسی خود بر علیه رژیم ادامه دهد. وی از زمان شروع فعالیت های سیاسی و مبارزه ای خویش همواره طرفدار سرسخت امام خمینی بود و هدف از مبارزات خود را در وهله ی اول دفاع از مردم می دانست.

یکی از موضوعات قابل توجه علم تاریخ، ورود روان شناسی مخصوصا روان شناسی شخصیت به عرصه مطالعات تاریخی است که می تواند به بررسی شخصیت رهبران بزرگ و موثر هر انقلاب در رخدادهای آن بپردازد. بدون مطالعه شخصیت رهبران انقلاب، نمی توان به عمق و گستره هر انقلاب دست یابید. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، به اهمیت نقش رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی(س) به عنوان شخصیت تاثیر گذار پی خواهید برد. همچنین زمانی می توان به نتایج بهتری رسید که شخصیت این رهبران انقلاب های جهان با شخصیت رهبر انقلاب اسلامی ایران مورد مقایسه قرار گیرد. موضوعاتی نظیر شخصیت و چهارچوب مفهومی آن و توضیح مؤلفه های اصلی شخصیت مثل دانسته ها، خواسته ها، داشته ها، اندیشه ها، اراده، هیجانات، شایسته ها، موقعیت ها، انتظارات، نگرش ها موجب می شود به یک درک بهتری از شخصیت دست یافته و در کنار آن به مطالعه زندگی و شخصیت رهبرانِ مهمترین این انقلاب ها در روسیه، چین، کوبا و انقلاب اسلامی ایران پرداخته و جریانات و حوادث مرتبط با این رهبران را مشخص نموده و در پایان به مقایسه این شخصیت ها و مؤلفه های آن با امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران می پردازد. نتیجه این که امام خمینی(س) با شخصیت ممتاز خود توانست با نقش و جایگاه بالاتر در مبارزه قبل از انقلاب و رهبری بعد از آن، و در عمل، مؤلفه های شخصیتی بهتر و مناسب تری را با توجه به دین مبین اسلام و اخلاق و عرفان اسلامی و همراهی مردم به خود اختصاص دهد.

با اشغال ایران از سوی متفقین و استعفای رضاشاه در سال 1320 شمسی حیات سیاسی کشور وارد مرحله تازه ای شد و زمینه بسیار مساعدی را برای تشکیل احزاب گوناگون فراهم آورد. حزب توده ایران که هسته اصلی آن گروه ارانی موسوم به «پنجاه و سه نفر» بودند در مهر 1320 با گرایش کادر رهبری به مسکو ، در تهران تشکیل شد. بعد از مدت کوتاهی حزب توانست در استان های اصفهان، آذربایجان، خراسان و گیلان و مازندران کمیته های ایالتی تشکیل دهد. گرچه سه نفر از گروه «پنجاه و سه نفر» از اهالی مازندران بودند ولی ریشه افکار کمونیستی در این استان مربوط به سال هایی است که اشخاصی در این استان اقامت گزیدند که معتقد به افکار کمونیستی بودند و یا تحت تأثیر حزب کمونیست قرار داشتند. احسان طبری نظریه پرداز حزب توده یکی از گروه 53 نفر بود که نقش چشم گیری در اشاعه افکار کمونیستی در بین جوانان و روشنفکران داشت. نورالدین کیانوری نوه ی شیخ فضل الله نوری ، چهره شاخص حزب توده ایران بود که اصالتاً از اهالی مازندران بوده است. کیانوری سالها در هیئت رئیسه حزب توده بوده و سرانجام در سال 1357 توانست به عنوان بالاترین فرد حزب توده قرار بگیرد . حزب توده توانست بزودی در تمام نقاط استان شعباتی دایر نموده و توانست به وسیع ترین فعالیت ها برای متشکل کردن کارگران دست بزند. اعضای حزب ، در پیدایش سازمان های معتبر کارگری و سندیکاهایی مانند: شورای متحده کارگران و زحمتکشان و شورای موتلفه مرکزی کارگران که ده ها هزار کارگر و دسته های مختلف را درسندیکاها متحد سازد. حزب تلاش کرد تا به کارگران ثابت نماید که برای گرفتن هر گونه امتیاز، بایستی تشکل یابند. اما حزب توده برای رسیدن به اهداف خود مشکلاتی داشته که از جمله احزابی وابسته به ارکان دولت مانند حزب وطن وابسته به سید ضیاء الدین طباطبایی و حزب جنگل چالوس که توانستند در مقابل حزب توده ایستادگی کرده و مردم را علیه آنها بسیج کردند و سرانجام هم باعث فروپاشی حزب توده در مازندران شدند.

یکی از پدیده های اجتماعی و فرهنگی که در قرن دوم هجری قمری به وجود آمد تصوف بود که به مرور زمان به شاخه های مختلف تقسیم و فرقه های زیادی از آن منشعب شد، از جمله این فرقه ها طریقت های قادریه و نقشبندیه بودند. رشد و تکوین قادریه به عنوان یکی از نخستین طریقت های صوفیانه، از قرن ششم تا اوایل قرن دهم هجری قمری به طول انجامید و نفوذ و گسترش آن در کردستان به قرن دوازدهم هجری قمری بر می گردد. خاستگاه نقشبندیه، ماوراءالنهر و خراسان بود که از این مراکز به سایر مناطق از جمله کردستان نفوذ پیدا کرد. در کردستان قادریه توسط اسماعیل قازانقایی و نقشبندیه توسط مولانا خالد شهرزوری نفوذ و گسترش پیدا نمود. چرایی و چگونگی گسترش و تعمیق نفوذ طریقت های تصوف در مناطق کردنشین مسئله محوری این پژوهش است. طریقت های تصوف در مناطق کردنشین نفوذ عمیق داشته به طوریکه در بیشتر زمینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی موثر بودند. مشایخ و بزرگان این طریقت ها در کردستان به ویژه نقشبندیه، به واسطه ی حمایت و پشتیبانی مردم از آنها و همچنین با حذف حکومت های محلی، در راستای افزایش نفوذ و اعتبار سیاسی و اجتماعی خود در عرصه های گوناگون اقدامات بسیاری انجام دادند تا آن جایی که برخی مشایخ و پیروان آنها علیه نظام سیاسی شورش نمودند از جمله شورش شیخ عبیدالله از شیوخ نقشبندی علیه ناصرالدین شاه و دولت ایران. نفوذ سیاسی رهبران طریقت ها به ویژه طریقت نقشبندیه در دوران قاجار و به خصوص از زمان مشروطه و پس از آن افزایش یافت تا جایی که در حوادث مشروطه نقش داشته و در ماجرای شورش سالارالدوله از او حمایت نمودند و با وقوع جنگ جهانی اول فرمان جهاد در مقابل روس وانگلیس صادر کردند و با جذب مریدان و پیروان و تشویق آنها به جنگ نقش موثری داشتند. به طور کلی طریقت های کردستان در دوره ی مورد پژوهش (قاجاریه) به بیشترین میزان فعالیت سیاسی و اجتماعی در جامعه دست یافتند.

یکی از جنبه های بارز انقلاب اسلامی ایران حضور گسترده وهمه جانبه روحانیون در همه عرصه های آن می باشد این قشر عظیم بر حسب اعتقادات مذهبی واوضاع سیاسی واجتماعی کشور در سایه رهبری امام خمینی ؛به مثابه یک نیروی بومی وسیاسی علم مخالفت با رژیم را درمناطق گوناگونان کشور بر افراشتند و هدایت مبارزات مردمی را بر عهده گرفتند ودر مراحل مختلف شکل گیری انقلاب نقش بارزی ایفا نمودننداز این منظر طرح مذکور در نظر دارد که در تحلیل رخداد تاریخی انقلاب اسلامی ،جایگاه روحانیون کرمان را در پیشبرد انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار دهد. در استان کرمان به دلیل وجود حوزه علمیه ایی که به همت آیت الله صالحی کرمانی در دهه 20 تاسیس شد، روحانیون بسیاری در این شهر پرورش یافتند این روحانیون بعد از مدتی به منظور فراگیری و کسب سطوح بالا تر علمی به قم مهاجرت کردند ودر این شهر با فعالیت های مبارزاتی که از جانب روحانیت با رژیم آغاز شده بود آشنایی یافتند وبا ظهور شخص امام خمینی به جمع یاران ایشان پیوستند که عمده فعالیت های آن ها در همراهی نهضت بعد ازوقوع حادثه قیام 15خرداد شکل گرفت که برخی از این شخصیت با حضور چند جانبه در تهران،قم،کرمان در وقوع انقلاب اسلامی نقش های مهمی ایفا کردند از جمله کار کردهای این افراد می توان به مواردی نظیر مهاجرت،سخنرانی، صدور و پخش اعلامیه و بیانیه، تهیه طومار،برگزاری کانون های جلسات گوناگون و چاپ نشریه اشاره کرد که به همین منظور مساجد مختلفی به عنوان پایگاه های فعالیت های این اشخاص در آمد . همچنین طی مدت زمانی باتبعید روحانیون مخالف رژیم به کرمان ،این استان به یکی از کانون های اصلی ضد رژیم تبدیل شد که در تعاملات صورت گرفته مردم و روحانیون بومی با این اشخاص ،دور افتاده ترین مناطق کرمان نیز علیه رژیم به مقابله برخاستند.

شریعتی از آن دسته روشنفکران مذهبی به شمار می آید که در پی به کارگیری نیروی مذهب در راستای تحول سیاسی به منظور رویارویی با حکومت بود.اندیشه های شریعتی که برداشتی نو و کاملا بدیع از آموزه های اسلام و متفاوت با برداشت سنتی بود،مورد استقبال اقشار مختلف قرار گرفت،قرائت ایدئولوژیک شریعتی از مفاهیم اسلامی در گرایش نسل جوان به ستیزه جویی علیه حکومت شاه تاثیر به سزایی داشت.تعامل و همفکری شریعتی با فعالان عرصه سیاست و مذهب مانند مهندس بازرگان،آیت الله طالقانی،بهشتی،مطهری و ...در تکامل فکری و طرح نظرات سیاسی و دینی اش نقش داشت. شریعتی در حوزه اندیشه و عمل سیاسی با روحانیت به کنش و واکنش های مختلفی دست زد . نظرات او در باب مذهب تشیع و نقدهای متناقض بر کارکرد روحانیت هنوز هم تازگی و جذابیت خود را حفظ کرده و قضاوت های گوناگونی را در مجامع حوزوی و دانشگاهی بر انگیخته است. واکنش روحانیت در برابر پدیده شریعتی با توجه به لایه های فکری موجود در میان روحانیت ،مختلف و متنوع بوده است. روحانیت در برابر شریعتی عکس العملهایی از جنس تمجید و تحسین، تمجید همراه با تنقید، تنقید ملازم با توبیخ،توبیخ به اضافه تکفیر و ..... بوده است. این تمجید ها و تکفیرها از جانب روحانیون دلایل خاصی داشت که در حد و اندازه مقال مذکور مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. مفاهیم کلیدی

مدارس اسلامی پدیده نوینی بود که بنابر متقضیات زمانه در صدد برآمد به گونه ای جوابگوی نیاز جامعه در مسائل دینی و آموزشی باشد و نام خود را در کنار دیگر کانونهای آموزشی چون مدارس علمیه ، مدرسه های دولتی جدید و... در تاریخ ثبت نماید. پژوهش حاضر تحت عنوان نقش مدارس اسلامی در انقلاب با مطالعه موردی مدرسه رفاه قصد دارد:1) نقش این مدرسه را در جریانات انقلاب اسلامی بررسی نموده ، 2) هدف از تأسیس آن رابیان، وگردانندگانش رامعرفی نماید . فرضیاتی که در پاسخ به این سوالات می توان مطرح نمود این است که اغلب تحولاتی که منجر به پیروزی انقلاب گردید ریشه در فعالیتهای موسسین این مدرسه داشته است. گردانندگان این مدارس سید محمد حسین بهشتی، دکتر محمد جواد با هنر و محمد علی رجائی بوده و این عده با بازاریان ارتباط بسیار نزدیکی داشتند. هدف اصلی این مدارس تربیت دختران و پسران مسلمان طبق الگوهای دینی بود و همین دانش آموزان و مربیان بعدها نقش مهمی در حوادث مربوط به انقلاب اسلامی ایفا کردند. نتیجه اینکه این نهادهای فرهنگی با ترویج مذهب و تربیت نسلی مجهز به علوم اسلامی و علوم جدید زمینه های حضورجوانان در انقلاب اسلامی را فراهم کردند این مدارس در بحبوحه انقلاب اسلامی منشأ اثر بودند و بسیاری نیز در زمان انقلاب و در سالهای پس از آن نیروهای کارآمد و مفیدی به جامعه تحویل دادند. در مجموع باید اذعان کرد که این مدارس یا مستقیماً در تربیت نیروهای انقلابی نقش داشته اند یا غیر مستقیم درحرکتهای انقلاب و حوادث سیاسی اثرگذار بودند کلید واژه: مدارس اسلامی، مدرسه کمال، مدرسه علوی،مدرسه رفاه، سازمان مجاهدین، کمیته استقبال

دوره افشاریه از معدود حوزه های تاریخ ایران است که می توان گفت تا حدودی مغفول مانده است در مورد شخصیت نادرشاه و لشکرکشی و اقدامات سیاسی وی کتب بسیاری تالیف شده است اما در زمینه اقدامات دینی مطالعات کم و پراکنده ای صورت گرفته است زیرا آیین شیعه در دوره نادرشاه افشار دچار بحران و تنش های شدیدی گردید، نادرشاه قبل از رسیدن به سلطنت تمایلات شیعی از خود نشان میداد اما با ورود به تخت شاهی دستور لغو آیین تشیع و ابداع مذهب جعفری به عنوان رکن پنجم را داد. وی در تمام دوران سلطنت خود درصدد قبولاندن این رکن به امپراطوری عثمانی بود. این عامل منجر گردید که برخی از مورخان نادرشاه را سنی بیانگارند. نگارنده در این رساله کوشیده است حقیقت سیاست مذهبی نادرشاه و اقدامات وی را بازگو کرده و از این طریق نشان داده که نادرشاه در پی مخالفت با آئین شیعه نبوده بلکه سعی در کاهش نفوذ علما حامی صفویان را داشته است. با این هدف است که دستور مصادره اوقاف را صادر می نماید که علاوه بر این عامل، خالی بودن خزانه مملکت نیز در صدور این فرمان نقش داشته است. برای نادرشاه بعد از سامان دادن به اوضاع داخلی مهمترین مسئله، امر مذهب بود. زیرا حکومت صفوی با ایجاد یک حکومت مذهبی شرایط برای ایجاد کشمکش و اختلاف بین مردم را به وجود آورده بود. نادرشاه در برابر نفوذ سلسلهء صفوی، از همان راه خود آنها وارد شده و شاه اسماعیل را که مبدع و محرک ترتیبات جدید بوده به باد انتقاد میگیرد. و او را متهم می‏کند که « بنابر صلاح دولت خود، مذهب‏ تسنن را متروک و تشیع را شایع و مسلوک داشته و به علاوه آن سب و رفض را که فعل بیهوده و مایهء مفاسد است در السنه و افواه عوام و اوباش دایر و جاری‏ کرده و شرر شرارت به چخماق دو برهم‏ زنی برانگیخته و خاک ایران را به خون‏ فتنه و فساد آمیخته است». مذهب در سیاست های نادرشاه وسیله ای برای نیل به مقصود بود. رفتاری او با اقلیتهای مذهبی وسعت نظر و تسامح مذهبی وی را نشان میدهد. در بخش پایانی به مقایسه و بررسی ارکان دولتی در دوره نادرشاه با دوره صفویه پرداخته میشود.

جلال آل احمد از جمله نویسندگان برجسته واندیشمندانی است که در صحنه ادبیات داستانی ودر تاریخ اندیشه های سیاسی –اجتماعی همواره نقشی در خور تامل داشته است .آل احمد با وجود عمر کوتاهش ( 46سال) آثار زیادی از خود برجای گذاشته است . جلال آل احمد روشنفکری متعهد ونویسنده ای آگاه است که قلمش چون چراغی فروزان برای روشنگری افکار مردم جامعه خود بکار می گرفت . اواز جمله نویسندگانی است که همواره باسیاستهای دولت پهلوی مخالف بوده ونوشته هایش دارای جنبه های انتقادی علیه نابسامانیهای مملکت بود. او در کنار تحصیل ونوشتن به فعالیتهای سیاسی هم پرداخت .مدتی عضو حزب توده بود ولی عضویت اودر حزب توده چندان دیری نپائید وبه همراه خلیل ملکی ومظفر بقایی حزب زحمتکشان ملت ایران را پایه گذاری کردند.ولی بعد از مدتی بخاطر اختلافات درون حزب از این حزب نیز جدا شد ویک حزب دیگر با عنوان نیروی سوم با همکاری خلیل ملکی بوجود آوردند . جلال آل احمد از طرف ساواک همیشه تحت نظر بود .ودر اواخر عمرش او به اسالم گیلان رفت . این طرح در نظر دارد که فعالیتهای سیاسی و جایگاه اندیشه های مذهبی در زندگی واندیشه او مورد بررسی قرار دهد .

تاریخ نگاری به عنوان پدیده فرهنگی در انقلاب مشروطیت دچار تحولی اساسی شد.از نوع نگاه به تاریخ تا بررسی عناصر تاریخ همه و همه دچار تغییرات اساسی شد.اگر چه این حرکت قبل ترها همزمان با ورود افکار جدید به جامعه ایران آغاز شده بود،اما در انقلاب مشروطیت به محک آزمایش درامد.نخستین کسی که این حرکت را آغاز کرد ناظم الاسلام کرمانی بود.وی برای نخستین بار به صورت جدی به بررسی عناصر موثر در انقلاب مشروطیت به عنوان پدیده اجتماعی پرداخت.او با نوشتن اثر خود کاری را کرد که بعدها راه گشای مورخان دیگر شد.تاریخ نگاری مشروطیت به واقع ادامه حرکتی بود که در جامعه ایران برای رسیدن به اصول جامعه مدنی آغاز شده بود.به تبع این حرکت هم ساختار و هم محتوای تاریخ نگاری در این دوره دچار تغییرات شد.توجه به توده مردم به عنوان نیروهای بالنده جامعه و دور شده از سبک قدیم تاریخ نگاری و زایش مفاهیم جدید در تاریخ از جمله تحولات محتوایی در تاریخ نگاری مشروطیت بود در ساختار نیز استفاده از مواد تاریخ نگاری همچون اعلان ها،بیانیه ها،خاطرات و شنیده های شفاهی و همچنین داشتن طرح مشخص برای اثر که نویسنده در ان آغاز و انجامی برای طرح خود قائل است از جمله این تحولات اساسی ساختاری است.تاریخ نگار این دوره برای خود رسالتی تاریخی قائل است که در مسیر تاریخ نگار خود پیوسته دنبال می کند.

برادران زنجانی از جمله شخصیت هایی اند که در جریان جنبش ملی شدن صنعت نفت به این جریان پیوسته و تا پایان به آرمان های آن وفادار ماندند . پس ازکودتای 28 مرداد ، آیت اله سید رضا موسوی زنجانی در جهت شکستن فضای سیاه پس از کودتا و ادامه ی آرمان های نهضت ملی و . . . اقدام به پایه گذاری (( نهضت مقاومت ملی )) ، نمود . موضع گیری ها و انتشار بیانیه ها در برابر اقدامات غیرقانونی رژیم کودتا همچون قرارداد کنسرسیوم نفت ، محاکمه ی دکتر مصدق ، تجدید روابط با انگلستان و . . . سبب گردید تا ایشان بارها بازداشت و حتی تبعید گردد . با تلاش های سید رضا زنجانی فعالیت نهضت مقاومت ملی به مدت هشت سال ادامه یافت و پس از آن نیز در شکل گیری جبهه ی ملـی دوم و نهضـت آزادی ایران نقش موثری داشت . آیت اله سید ابوالفضل موسوی زنجانی نیز که پس از کودتا ، فعالیت سیاسی را مفید و ممکن نمی دانستند ، به فعالیت فرهنگی روی آورد و به منظور ارتقای فرهنگ دینی به تشکیل نشست های قرآنی پرداخت و با بسیاری از چهره های سیاسی و فکری از جمله آیت اله طالقانی ، مهندس بازرگان ، دکتر شریعتی ، استاد مطهری و . . . ارتباط برقرار نمود . پس از خیزش پانزده خرداد 1342 و به خواست آیت اله طالقانی برپایی نماز و سخنرانی در مسجد هدایت را پذیرفت . علاوه بر این ها سید ابوالفضل زنجانی نسبت به اقدامات غیرمذهبی و ضد ملی حکومت پهلوی از جمله عضویت مردم در حزب رستاخیز و تغییر تقویم رسمی کشور موضع گیری می نمود . این دو برادر در سال 1356 با همراهی گروهی از کنشگران در بنیادگذاری (( جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر )) مشارکت نمودند . با اوج گیری انقلاب ، پیوند ایشان با برخی از رهبران انقلاب استوارتر گردید و در روز 12 بهمن 1357 به همراه استاد مطهری و دکتر بهشتی به پیشواز امام خمینی در فرودگاه مهرآباد رفتند .

نقش سیاسی مرجعیت شیعی مقیم عراق در طول دو سده اخیر یکی از بحث برانگیزترین موضوعات مورد مطالعه تاریخ سیاسی ایران بوده است. بویژه پس از ایفای نقش میرزای شیرازی به عنوان مرجع تام شیعیان جهان در ماجرای صدور فتوای تحریم تنباکو این نقش بسیار پررنگ تر و جدی تر گشته است. پس از آن بود که مرجعیت شیعی در عراق به رهبری آخوند ملامحمد کاظم خراسانی در جریان رویدادهای مربوط به انقلاب مشروطه نیز نقشی تعیین کننده و حیاتی ایفا نمود. چنین نقشی در سال های پس از مشروطه و سپس در دوره رضاشاه بر عهده دو تن از شاگردان خراسانی یعنی سید ابوالحسن اصفهانی و میرزای نایینی نهاده شد. این پژوهش قصد دارد تا فعالیت های کمتر شناخته شده آیت الله آقا سید ابوالحسن اصفهانی در دوره مشروطیت، تحولات عراق و حکومت رضاخان را مورد بررسی قرار دهد. کلیدواژه: سید ابوالحسن اصفهانی، مشروطه، رضاشاه، میرزای نایینی، مجلس شورا، قانون اساسی

چکیده علیرضا خان عضدالملک از رجال متنفذ ایل قاجار بود که در زمان سلطنت ناصرالدین شاه به دربار راه یافت و به مناصب و مقامات متعددی از جمله ایل خانی ایل قاجار رسید. وی اگر چه در مقایسه با دیگر رجال درباری این دوره از دانش سیاسی لازم برخوردار نبود، اما به دلیل حضور در دربار و دارا بودن منصب ایلخانی قاجار، در جریان حوادث بسیار مهم این دوره از جمله نهضت تنباکو در دوره ناصرالدین شاه تا انقلاب مشروطیت در دوره مظفرالدین شاه واستبداد صغیر تا فتح تهران حضور داشت و به واسطه خیرخواهی و میانه روی اش در برقراری رابطه میان دربار،مجلس و مردم به اعتبار رسید. او تا جایی پیش رفت که در دشوارترین مقطع انقلاب مشروطه یعنی زمان حکومت محمدعلی شاه و استبداد صغیر که با فتح تهران به پایان رسید توانست با برقراری ارتباط و همراهی با سران و رهبران مجاهدین و مشروطه خواهان، پس از برکناری محمدعلی شاه و جانشینی احمد شاه، به منصب نیابت سلطنت آخرین شاه قاجار دست یابد. پایان نامه حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف بررسی زندگی و زمانه علیرضاخان عضدالملک و نقش او در جریان حوادث این دوره بویژه از زمان انقلاب مشروطه تا دوران نیابت سلطنت او نگاشته شده است. واژگان کلیدی: قاجار، عضدالملک، ایلخانی، مشروطه، احمد شاه، نیابت سلطنت.

طبقه متوسط شهری در نتیجه ی اصلاحات سیاسی، اجتماعی و آموزشی در ایران پدید آمد. اصلاحاتی که پس از جنگ ایران و روسیه، از آذربایجان شروع شد. افراد این طبقه پس از آشنایی با علوم جدید و دانشگاههای غربی به برخی از باورها و ارزش های سنتی خود تغییراتی دادند. این طبقه شامل افرادی چون:کارمندان، فن سالاران، دانشجویان، معلمان و خرده بازرگانان می شود.اعزام محصلان به اروپا، تاسیس مدارس و ترجمه کتب خارجی و انتشار نشریه های مختلف در تغییر جهان بینی این طبقه نقش داشت. رضا خان با اقداماتی چون امن ساختن جامعه، سرکوبی عشایرو ایجاد حکومت متمرکز نظر این طبقه را جلب کرد.نتیجه اتحاد این طبقه و رضا خان منجر به خلع سلسله قاجار و تاسیس سلسله پهلوی شد. همکاری این طبقه و رضا شاه باعث تحولاتی در ساختار سیاسی، اجتماعی، اداری شد. نقش این طبقه در قالب فعالیت درارتش نوین، مجلس،گسترش تحصیلات ابتدایی و عمومی رایگان، تغییر لباس، تاسیس دانشگاه و مسئله اجباری(سرباز گیری) به خوبی نمایان است. برخی از این تحولات نتیجه پیشنهادات این طبقه است. رضاشاه از این طبقه برای مشروع سازی پادشاهی خود و گسترش نظام بوروکراسی استفاده کرد و در مقابل باعث گسترش بیشتر این طبقه شد. در واقع حکومت رضا شاهی و طبقه متوسط همدیگر را باز تولید می کردند. اما اشتباه است اگر فکر کنیم که همیشه این دو، روابط حسنه با هم داشته اند. برخی از افراد همین طبقه از همان ابتدا به علت خلع غیر قانونی سلسله قاجار با وی مخالف بودند. در ادامه با نمود پیدا کردن خودکامه گی رضا شاه این طبقه هر چه بیشتر به مخالفت با وی پرداخت. سعی ما در این پایان نامه بر این است تا تحولات دوره رضا شاه را با تکیه بر کنش این طبقه مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.

عزت الله سحابی در 19 اردیبهشت 1309 در محله امیریه تهران متولد شد وی فعال سیاسی،روزنامه نگار،اقتصاددان،از شخصیت های ملی-مذهبی ایرانی، فرزند دکتر یدالله سحابی بود.سحابی از دوره دانشجویی و از زمان ملی شدن صنعت نفت وارد مبارزات سیاسی شد و پس از کودتای 28 مرداد و تشکیلات نهضت مقاومت ملی،از چهره های شاخص و پرتلاش در این تشکیلات بود.و بالأخره از اعضای موسس نهضت آزادی بود و پس از پیروزی انقلاب مسئولیت هایی چون عضو شورای انقلاب،عضو شورای بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی،نماینده مردم تهران در اولین مجلس خبرگان قانون اساسی و دوره اول مجلس شورای اسلامی و نیز ، رئیس سازمان برنامه و بودجه در دولت مهدی بازرگان داشت. سحابی مدت 25 سال قبل از انقلاب در مبارزات ملی و سیاسی شرکت فعال داشت و ضمن تحمل 12 سال زندان و تماس و آشنایی با همه گروه های سیاسی و فکری،محصول تجربه و تفکرش این بود که تکامل نهضت ملی در انقلاب اسلامی ملت ایران تجلی می یابد.سحابی به طور فردی و مستقل در صحنه های مختلف سیاسی و اجتماعی کشور حضور داشت و نقدها و نظراتی نسبت به امور سیاسی و اجتماعی با احساس مسئولیت نسبت به همه ملت به دور از دسته بندی و گرایش های خصوصی،سیاسی،طبقاتی یا عقیدتی یا منطقه ای را مطرح کرد.

خاندانهای ایرانی از تاثیرگذارترین وجه تاریخ فرهنگی و سیاسی کشورند؛ یکی از خاندانهای مهم در دروه قاجار خاندان هدایت بودند. از میان این خاندان چهار تن نقش موثری نسبت به دیگر خاندان هدایت داشته اند. رضاقلی خان (1215 ـ 1288 ه.ق) حضور چمشگیری دردوران دو پادشاه قاجار، محمد شاه و ناصرالدین شاه داشته و همچنین توانست مناصبی چون سفارت خوارزم و ریاست دارالفنون رابه دست آوردو تالیفاتی چون مجمع الفصحا، روضه الصفای ناصری و . . . داشت. بعد از او علیقلی خان معروف به مخبر الدوله (1245 ـ 1315 ه.ق)به ریاست تلگرافخانه رسید و شکل انحصار به آن داد. از حوادث مهم دوران او، دیدار بیسمارک برای برقراری ارتباط بین دو کشور آلمان و ایران بود.

دوره ناصرالدین شاه را به لحاظ ترقی خواهی می توان به دو بخش کلی دوران امیرکبیر و دوران پس از امیرکبیر تقسیم نمود. امیرکبیر حکومت مرکزی مقتدر ایجاد کرد وکشور به صورت یک نظام سیاسی یکپارچه درآورد. او دردوره کوتاه صدارت خود نشان داد که برای همه ابعاد حکومتی برنامه دارد، پس از او، این سیستم علی رغم اینکه به صورت مرکزی ادامه یافت ولی این بار شاه قدرت رابه دست گرفت و سیستم اهدا و پیشکشی باب شد. در بخش دوم حکومت ناصری، میرزا حسین خان سپهسالار را داریم،که در سال 1288ق صدر اعظم شد وی در ابتدا سعی کرد راه امیرکبیر را ادامه دهد ولی به زودی فهمید که مشکل اصلی بر سر راه پیشرفت ایران، شاه و تفکرات او است. برای رفع این مشکل شاه را مستقیما به اروپا برد تا نظرش را تغییر دهد. ولی به زودی در جریان برکناری خود، متوجه شد که اگر شاه هم بخواهد، دیگران نمی خواهند. پس، از سرنوشت امیرکبیر درس گرفت و سعی کرد و محتاطانه تر اهداف خود را پیش ببرد. در نتیجه این وضعیت ایران در مقایسه با جهان بیرون به صورت یک کشورعقب مانده دیده می شد که انقلاب صنعتی روی آن تأثیر مهمی نگذاشته، وسایل ارتباطی ساده و اولیه ای داشت، از راه آهن بی بهره بود، جاده های مناسبی نداشت، حمل ونقل کالا بر پشت چهارپایان صورت می گرفت و زمان زیادی برای این کار تلف می شد، راه های دریایی به رویش بسته بود. درباریان منافع شخصی خود را بر هر چیزی مقدم می داشتند و از انجام کارهای عام المنفعه حکومتی، خبری نبود. با همه اینها وضع امنیت در راه های ایران رضایت بخش بود و جاده های موجود به واسطه اقدامات حکومتی و مردمی تا حدود زیادی امنیت داشت اگر چه از نظر وضعیت فیزیکی این راه ها با دوران با شکوه صفویه قابل قیاس نبود. روس و انگلیس در حال رقابت شدید در ایران بودند و برای پیشروی خود از هر ابزاری استفاده می کردند و با تطمیع و تهدید در ایران کارهای خودراپیش می بردند. سرانجام رقابت این دو قدرت، تفکر سنتی شاه، منفعت طلبی درباریان، ومخالفت داخلی مانع حرکت روبه جلوی ایران، آن طور که شایسته اش بود، شد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده: پژوهش حاضر با عنوان «رویکردی تاریخی بر جریان جمهوری خواهی در ایران با تکیه بر نظریه جمهوری اسلامی» در پاسخ به این پرسش که اساساً جمهوری خواهی در ایران دارای چه پیشینه و سابقه تاریخی می باشد. و چرا و چگونه این ایده توسط امام خمینی در مدلی اسلامی به عنوان جایگزینی برای نظام سلطنتی طرح گردید؟ این فرضیه را مطرح می کند که «پس از مشروطیت در ایران جنبشها و جریاناتی که نظام مستقر را به چالش طلبیده اند، نظام جمهوری را به عنوان نظام جایگزین مطرح کرده اند و امام خمینی نیز با توجه به تجارب تاریخی این ایده را در مدلی اسلامی ارائه کرده اند.» فرضیه مذکور با روش توصیفی تاریخی به آزمون گذاشته شده این نتیجه حاصل شد: جمهوریت به عنوان نظام سیاسی در پی ارتباطات و تعاملات با اروپا در آغاز دوره قاجار وارد صحنه و ادبیات سیاسی کشور شده به تدریج به عنوان بدیل نظام سلطنتی مطرح می گردد. پس از ناکامی مشروطیت، در قالب جریانها و جنبشهای گریز از مرکز ظهور می کند. همزمان با تحولات بین المللی و نابسامانی اوضاع کشور و از میان رفتن اقتدار حکومت قاجاریه به شکل جمهوری خواهی اقتدار گرا مطرح می شود. پس از پشت سر نهادن دوران فترت در دوره سلطنت رضاشاه، بعد از شهریور سال 1320، مجددا بصورت آرمان جنبشهای استقلال خواه و خودمختاری طلب بروز می یابد. اما دوباره با تثبیت قدرت محمد رضا شاه پس از کودتای 28 مرداد 1332 با رکودی جدید مواجه می شود. در تمام ادوار یاد شده، جمهوری خواهی در ایران، اندیشه ای نارس، وابسته و ناقص بوده و هیچ گاه با اقبال عمومی مواجه نبوده است. تا اینکه در جریان نهضت اسلامی، با ارائه در مدلی بومی و اسلامی از سوی امام خمینی، مورد استقبال قرار گرفته و با پیروزی انقلاب اسلامی در کشور مستقر می گردد. واژگان کلیدی: جمهوریت، جمهوری خواهی، نظام سیاسی، جنبش، جمهوری اسلامی

ایت الله اشرفی اصفهانی یکی از شاگردان و یاران امام بودند که در منطقه حساس کرمانشاه که از اقلیتهای مختلف تشکیل شده است فعالیتهای بسیار مهمی انجام داده ودر جهت وحدت مردم وبیداری انها ومبارزه با رژیم گامهای اساسی برداشتند و با پیروز انقلاب نیز که نیاز به اتحاد ووحدت کلمه به عنوان اولویت اول انقلاب احساس می شد ایشان نق خود را در کرمانشاه به خوبی ایفانمودند.

با توجه به اینکه رهبر انقلاب اسلامی ایران ، یک شخصیت روحانی و تحصیل کرده حوزه علمیه قم می باشد ، از این رو شناخت حوزه علمیه قم به عنوان محل تحصیل امام خمینی اهمیت زیادی دارد. همچنین حوزه علمیه قم در پیدایش زمینه های انقلاب اسلامی ایران نقش مهمی داشته است. تعامل حوزه علمیه قم با مسائل سیاسی دوران خود و ارتباط آن در تکوین اندیشه ها و اقدامات سیاسی و نقش امام خمینی در این زمینه ، محور این تحقیق می باشد. در این تحقیق از منابع کتابخانه ای و حتی الامکان از روش میدانی استفاده و سپس به توصیف و تحلیل آن پرداخته شده است. حوزه علمیه قم در سال 1301 ش توسط آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی ، مدت کوتاهی پس از کودتای سوم اسفند سال 1299 ش (رضاخان - سید ضیاء الدین طباطبایی) تأسیس شد. پس از ایشان ، علمای ثلاث (آیت الله حجت ، صدر و خوانساری) و سپس آیت الله بروجردی اداره این حوزه را بر عهده گرفتند. سرخوردگی روحانیون از شکست انقلاب مشروطیت و سیاست های ضد اسلامی رضاشاه ، باعث شده بود که حوزه علمیه قم با توجه به توجه به شرایط زمانی ، روش عدم دخالت در امور سیاسی را در پیش بگیرد. رهبران حوزه علمیه قم ، هدف اصلی خود را حفظ حوزه علمیه قرار دادند. امام خمینی مدتی پس از تأسیس حوزه علمیه قم ، وارد این شهر شدند و به تحصیل پرداختند. ایشان در دوره آیت الله حائری با مشاهده حوادث سیاسی ، تجربه زیادی را کسب کرد. در دوره علمای ثلاث ، امام برای ایجاد حوزه ای مقتدر ، نقش مهمی در آمدن آیت الله بروجردی به قم داشت. در دوران آیت الله بروجردی ، امام برای حفظ وحدت در حوزه ، کاملاً مطیع ایشان بودند و در بعضی جریانات مانند مخالفت با اصلاحات ارضی ، تغییر قانون اساسی و. . . روحیه مبارزاتی خود را نشان دادند

غلامرضا ازهاری در سال 1291ه.ش در شهر شیراز به دنیا آمدپس از طی مراحل تحصیلات مقدماتی وارد نظام شدوتا درجه ارتشبدی ارتقا یافت.در دورانی مقام نخست وزیری یافت که66ساله بودوموج انقلابی سراسر ایران را فرا گرفته بودوشاه از روی ناچاری به این چهره نظامی روی آوردتا شاید گره ای از مشکلات را بگشایدوبا ایجاد رعب ووحشت مردم را ازموضع انقلابی عقب رانده وبحران وشورش را فرو خواباند.از سوی دیگربعضی از کشورهای اروپایی هر چند دوست نداشتندیار دیرینه خود- شاه- را از دست بدهنداما با اظهار ناتوانی ازهاری درانجام وظایف محوله وسردرگمی شاه وعاجز ماندن وی به این فکر افتادندکه دولت نظامی وحتی شکست شاه وسقوطشان قطعی است بنابراین بعضی در صدد عدم حمایت از شاه برآمدندوازمخالفین رژیم حمایت کردندوبعضی دیگر مانند آمریکا به حمایت خود از شاه تا آخرین لحظه ادامه دادند،چون می دانستندباوجود امام ومردم انقلابی وآن استثماری که در دوران پهلوی داشته اند جایی در حکومت جدید ندارند. در دوره ازهاری کشت وکشتارها همچنان ادامه پیدا کرد وحتی بیشتر از گذشته شد.حمله به حرم امام رضا(ع)خشم مردم را بیش از پیش کرد.ماه محرم به رفراندومی برای سقوط شاه ورژیمش تبدیل شدوامام با همکاری روحانیونی از جمله آیت الله بهشتی،آیت الله طالقانی، آیت الله مطهری و....وافرادوگروههای سیاسی دیگر توانستند انقلاب را به پیروزی برسانند.