ظهور اسلام و گسترش سرزمین های اسلامی مقارن با افول قدرت دو امپراتوری روم و ایران و قدرت نمایی مسلمانان گردید. عباسیان در طول دوره حکومتشان عصری همراه با برخورد های نظامی با همسایگان خود به ویژه با بیزانس را پشت سرگذاشتند . آنان در طول نبرد های گوناگونی که با امپراتوری بیزانس داشتند ، توانستند در بیشتر موارد آن ها را مجبور به عقب نشینی نمایند و تا عمق سرزمین بیزانس پیش روند. رومیان نیز با انتخاب یکی از راهها یعنی پرداخت جزیه یا مسلمان شدن وارد ارتباطات جدیدی با مسلمانان شدند. در دوره اول ، مسیحیان از تساهل و تسامح عباسیان بهره جسته ، زندگی آرام همراه با برخورد ها و روابط نزدیک مذهبی که سبب تأثیر پذیری مسلمانان در موضوعات مختلف گردید را سپری کردند. این ارتباط ها و برخوردها سبب شد تا مسلمانان تحت تأثیر فرهنگی ، مذهبی مسیحیان قرار گیرند. این گرایش به علوم و فرهنگ و تمدن بیزانس در پیشرفت فرهنگ اسلامی تأثیر زیادی داشت تا آنجا که این دوره از تاریخ اسلام به « عصر طلایی اسلام» معروف شد. در این دوران که شکوفا ترین ادوار رونق تمدن اسلامی است در به دوران جدید رساندن اروپا از قرون وسطی اهتمام فراوان صورت گرفت. قرن نهم میلادی که مقارن با عصر اول و دوم عباسی است . نهضت ترجمه یا رنسانس اسلامی و آثار علمی ترجمه شده و نقش مسیحیان در نهضت ترجمه به دوران اوج خود رسید. در این عصر خلفای عباسی با ارتباط با رومیان توانستند آثار علمی یونانی را که رومیان وارث آن بودند ، ازدست فراموشی نجات دهند. بررسی مناطق و مراکز علمی تأثیر گذار بر خلافت عباسی از ویژگی های این دوره به شمار می رود. دوره سوم و چهارم حکومت عباسی دوران تجزیه جامعه اسلامی و افول قدرت عباسیان بود و خلیفه از قدرت حقیقی برخوردار نبود. زمام امور به دست رهبران شورشی افتاد که برخی از آنان حکومتی نیرومند تأسیس کردند.