در اکثر مناطق دنیا فسفر بعد از نیتروژن مهمترین عنصر محدود کننده رشد محصولات کشاورزی می باشد. حلالیت و قابلیت جذب فسفر تابع عوامل بسیار متعددی است. از جمله عوامل موثر بر واکنش های فسفر در خاک زمان می باشد. از اینرو اثر زمان بر رهاسازی فسفر در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. برای درک اثرهای متقابل فسفر با ذرات خاک و پیش بینی سرنوشت آن، اطلاعاتی درباره سرعت واکنش اهمیت دارد. سرعت فراهم شدن فسفر برای گیاهان از نظر تغذیه حائز اهمیت می باشد. لجن فاضلاب دارای مقدار فراوانی فسفر می باشد که به طور گسترده ای در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این پژوهش مطالعه تأثیر لجن فاضلاب بر فسفر قابل استخراج در خاک تحت کشت گندم، تعیین مدل های سینتیکی در توصیف رهاسازی فسفر و مطالعه اثر کود شیمیایی و لجن فاضلاب بر برخی شاخص های گیاهی بود. برای هر گلدان مقدار 3 کیلو گرم خاک ریخته شد و آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام شد. بذر گندم در هر گلدان کشت شد. مقدار 50 و 100 تن در هکتار لجن فاضلاب و یک تیمار کود شیمیایی npk به نسبت 2:1:1 ,و مقادیر 50 و 100 تن در هکتار لجن فاضلاب به علاوه کود شیمیایی به خاک اضافه گردید. نمونه برداری در زمان های 2، 5، 10، 30 و 60 روز پس از کشت گیاه انجام گرفت. برای نمونه ها در هر زمان رهاسازی فسفر با استفاده از عصاره گیر بی کربنات سدیم 5/0 مولار با 5/8=ph طی مدت زمان 336 ساعت در دمای 1 25 درجه سانتیگراد اندازه گیری شد. در انتها گیاهان از خاک برداشت شدند و فسفر جذب شده توسط گیاه محاسبه شد. نتایج نشان داد که رهاسازی فسفر از خاک تیمار شده با لجن فاضلاب و کود شیمیایی در ابتدا سریع و سپس به آهستگی ادامه یافت. فسفر تجمعی آزاد شده بوسیله شش مدل سینتیکی مرتبه صفر، مرتبه اول، مرتبه دوم، تابع نمایی، انتشار پارابولیک و ایلوویچ ساده شده ارزیابی شد. مدل های مرتبه اول، تابع نمایی و انتشار پارابولیک به خوبی توانستند رهاسازی فسفر را در خاک های شاهد و تیمار شده با لجن فاضلاب و کود شیمیایی و لجن فاضلاب به علاوه کود شیمیایی به خوبی توصیف کنند. ضرایب سرعت در خاک های تیمار شده با لجن فاضلاب و کود شیمیایی بیشتر از شاهد بود. اضافه کردن کود شیمیایی و لجن فاضلاب سبب افزایش سرعت رهاسازی فسفر شد. همچنین کاربرد لجن فاضلاب باعث افزایش عملکرد گیاه گندم شد. نتایج نشان داد کاربرد لجن فاضلاب به طور معنی داری ph خاک را کاهش داد و باعث افزایش ece خاک شد. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد لجن فاضلاب ویژگی های خاک را در رهاسازی فسفر تغییر می دهد.