به منظور شناسایی مقاومت به خشکی 20 ژنوتیپ گندم نان دو آزمایش در دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، در طول سال های 90-88 انجام شد. آزمایش اول در مزرعه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو شرایط تنش و آبیاری انجام شد. آزمایش دوم در شرایط درون شیشه ای با استفاده از کشت جنین های بالغ و نابالغ از یک آزمایش در قالب طرح کاملا?? تصادفی با شش تکرار برای القاء کالوس و یک آزمایش به صورت فاکتوریل2×20 در قالب طرح بلوک کاملا?? تصادفی با سه تکرار برای پاسخ ژنوتیپ ها به استرس خشکی در شرایط درون شیشه ای استفاده شد. در بخش مطالعات زراعی نتایج تجزیه واریانس ژنوتیپ ها نشان داد که تنوع قابل ملاحظه ای برای صفات مورد بررسی در بین ژنوتیپ ها وجود دارد. بر اساس شاخص های مقاومت به خشکی و صفات فیزیولوژیکی ژنوتیپ های 2، 5، 10، 15 و 18 به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی شناسایی شدند. در کشت جنین های بالغ و نابالغ صفات درصد القاء کالوس، سرعت رشد کالوس (میلی متر قطر در روز) ، رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر) و سرعت رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر) در محیط القاء کالوس، سرعت رشد کالوس (میلی متر قطر در روز)، رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر)، سرعت رشد نسبی کالوس (بر اساس وزن تر)، درصد محتوای آب کالوس، درصد کلروز کالوس ، محتوای پرولین کالوس ، شاخص رشد کالوس ، شاخص تحمل کالوس، درصد تحمل نسبی و درصد کاهش در شرایط تنش مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه در صفات بررسی شده در مرحله القاء کالوس و تحت شرایط تنش خشکی اختلاف معنی داری وجود داشت. ژنوتیپ شماره 16 به عنوان ژنوتیپ برتر در مرحله القاء کالوس در کشت جنین بالغ و ژنوتیپ شماره 9 به عنوان ژنوتیپ برتر در مرحله القاء کالوس در کشت جنین نابالغ شناسایی شدند. در مرحله تنش انتخاب ژنوتیپ های مقاوم بر اساس شاخص ها و صفات مختلف در کشت جنین بالغ و نابالغ متناقض بود. بنابراین با توجه به میانگین و انحراف معیار رتبه ها ژنوتیپ های 2، 18 و 10 در کشت جنین بالغ و ژنوتیپ های 6، 19 و 1 در کشت جنین نابالغ به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی شناسایی شدند. با توجه به نتایج بدست آمده از مطالعات مزرعه ای و همبستگی آن با نتایج بدست آمده از کشت جنین بالغ و نابالغ می توان نتیجه گرفت که نتایج بدست آمده از کشت جنین بالغ مشابه نتایج مزرعه است و ژنوتیپ های 2، 10 و 18 در هر دو شرایط به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی شناسایی شدند.