نام پژوهشگر: مژگان بهشتی فر
مژگان بهشتی فر رسول وطن دوست
عدم توجه به کنترل شرایط محیطی، نحوهی نادرست نگهداری و همچنین قدمت، نفاست و فنآوری خاص تولید دو عدد تابلو پردهی معرق قاجاری متعلق به موزههای آئینه و روشنایی یزد و مردمشناسی مجموعهی کاخ گلستان تهران، زمینه را برای مطالعات جامع و گستردهای فراهم نمود. در بخش فنشناسی، فرآیند و تحول فنآوری در تولید تابلو پردههای معرق و خصوصیات مهم آن مورد بررسی قرار گرفته است. اقدامات انجام گرفته جهت شناسایی و بررسی فنی پردهها، شامل این موارد میباشد: تهیهی مدارک تصویری از بخشهای مختلف بافته، بررسی ترتیب چیدمان لایههای تشکیلدهندهی پرده، مطالعات هنری- تاریخی و ترکیببندی طرح و رنگ آنها، بررسی دقیق و تفکیک نقوش و نوع دوختهای بهکار رفته در رودوزی به همراه تکنیک دوخت آنها، بررسیهای فنی بافت، نمونهبرداری از الیاف پارچهی زمینه و رودوزی و تزئینات بهکار رفته در پردهی معرق موزهی مردمشناسی، جهت شناسایی و مطالعات فنی الیاف و تزئینات فلزی و بررسی آسیبهای وارده به اثر. مطالعات انجامشده بر روی نمونهها شامل مطالعات میکروسکوپی (میکروسکوپ dino-lite و الکترونی روبشی sem) جهت بررسیهای فنی و ریختشناسی، کشت بیولوژیک و آنالیز edax جهت شناسایی جنسیت تزئینات و الیاف فلزی میباشد. ارزش هنری و تاریخی این دو پرده را تکنیک اجرایی منحصر به فرد آنها چندین برابر میکند. ضمن آن که این دو پرده به همراه دو اثر دیگر موجود در همان موزهها که به صورت جفت تولید شدهاند، تنها تابلو پردههایی میباشند که پیکر انسان (فتحعلیشاه و شاهزادهی قاجاری) را با تکنیک قلابدوزی به شیوهی معرق ساده به تصویر میکشد. پردهی معرق موزهی مردمشناسی به دلیل دارا بودن تزئینات فلزی گلابتون (نقره مطلا)، تزئینات پولکدوزی (نقره و مس)، منجوقدوزی و آئینهدوزی و همچنین ظرافت و پرکار بودن رودوزی (قلابدوزی) بهکار رفته بر روی زمینه، دارای ارزش بیشتری میباشد. ضمن آن که تعلق این اثر به سفارشدهندهی آن (عزت نساء همسر فتحعلیشاه) و به تصویر کشیدن پیکر فتحعلیشاه قاجار، به ارزش و نفاست آن میافزاید. همچنین جهت شناسایی عوامل آسیبرسان به پردهها، به بررسی تأثیر ساختار معماری موزهها در روند تخریب بافتهها و تأثیر شرایط محیطی و پیامدهای ناشی از این عوامل پرداخته شده است. برای این منظور، میزان رطوبت نسبی و درجهی حرارت موزهها در بازههای زمانی معین، پایش گردیده است. هدف از این پایش، سنجش میزان درجهی حرارت و رطوبت نسبی در محیط موزهها، با میزان استاندارد و در نهایت، تعیین عوامل آسیبرسان بر پردههای مطالعاتی بوده است. نتایج مطالعات نشان میدهد که بیشترین آسیبها در اثر شرایط نامناسب نگهداری امکان بروز پیدا کردهاند. همچنین پایش محیطی موزهها مشخص نمود که برخی از پارامترها در حد استاندارد نمیباشند، به گونهای که این شرایط، در بلند مدت منجر به آسیبهای جدی در بافتهها خواهد شد.