نام پژوهشگر: مریم السادات موسوی دستنایی
مریم السادات موسوی دستنایی حسین خادمی
نتایج مطالعات کانی شناسی در ایران نشان داده است که در اکثر خاک ها به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک کانی های پتاسیم دار جزء کانی های غالب خاک هستند. بعلاوه مطالعات زیادی در رابطه با سرعت رهاسازی پتاسیم غیرتبادلی و ساختمانی کانی های پتاسیم دار نشان داده اند که گیاهان می توانند از کانی های پتاسیم دار جهت تأمین پتاسیم مورد نیاز خود در شرایط کمبود پتاسیم استفاده کنند. بنابراین ریزوسفر گیاهان و ترشحات ریشه می تواند باعث آزادسازی پتاسیم از کانی های پتاسیم دار شده و سبب تغییر شکل کانی ها شود. خصوصیات بیوشیمیایی ریزوسفر علاوه بر خصوصیات خاک به نوع گیاه نیز وابسته است. در بین عوامل موثر متعدد به اثر اندازه ذرات کانی میکایی بر تبدیل کانی های حاوی پتاسیم و اثر آنها بر تغذیه پتاسیم توجهی نشده است. بعلاوه، اثر نوع واریته بر جذب پتاسیم از کانی های میکایی و تغییر و تحول آنها مورد بررسی قرار نگرفته است. لذا این مطالعه با اهداف بررسی نقش ارقام متفاوت یونجه بر توانایی جذب پتاسیم از فلوگوپیت، بررسی نقش اندازه ذرات کانی فلوگوپیت در رهاسازی و امکان جذب پتاسیم، مطالعه تاثیر نوع رقم یونجه بر تغییر و تحولات کانی شناسی رسی فلوگوپیت و بررسی رابطه بین نوع و میزان تغییرات کانی شناسی فلوگوپیت و میزان پتاسیم جذب شده توسط گیاه انجام شد. آزمایش گلدانی در گلخانه با آرایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار طی یک دوره شش ماهه انجام شد. تیمارها شامل چهار اندازه ذرات کانی فلوگوپیت شامل اندازه کوچکتر از 53 میکرومتر(d1)، 53 تا 62 میکرومتر(d2)، 62 تا 250 میکرومتر(d3) و 250 میکرومترتا 1 میلی-متر(d4) و شن کوارتزی به عنوان شاهد، سه رقم یونجه (رهنانی(r) همدانی(h) و pickseed 2065 mf) و دو نوع محلول غذایی (با و بدون پتاسیم) بود. طی فصل رشد چهار برداشت از اندام هوایی و در انتها برداشت ریشه انجام و غلظت پتاسیم گیاهان با دستگاه فلیم فتومتر قرائت شد. برای مطالعات کانی شناسی در بخش رس از ریزوسفر بستر d1 نمونه برداری انجام و اسلاید تهیه شد و سپس به وسیله دستگاه xrd آنالیز شد. به طور کلی در تیمارهای تغذیه شده با محلول غذایی فاقد پتاسیم بیشترین وزن خشک شاخسار و ریشه گیاهان متعلق به رقم رهنانی بود. بیشترین وزن خشک شاخسار و ریشه به ترتیب در بستر d1 و d3 اندازه گیری شد. کمترین مقادیر وزن خشک شاخسار و ریشه در رقم mf و تیمارهای شاهد که بستری عاری از فلوگوپیت داشتند مشاهده شد. در تمام تیمارهای تغذیه شده با محلول غذایی کامل و فاقد پتاسیم بیشترین غلظت پتاسیم شاخسار و ریشه گیاهان متعلق به رقم mf بود. بیشترین غلظت پتاسیم شاخسار و ریشه به ترتیب در بستر d1 و d2 اندازه گیری شد. به طور کلی در تیمارهای تغذیه شده با محلول غذایی فاقد پتاسیم بیشترین میزان جذب پتاسیم شاخسار و ریشه گیاهان متعلق به رقم mf بود. بیشترین میزان جذب پتاسیم شاخسار و ریشه به ترتیب در بستر d1 و d3 اندازه گیری شد. در تیمارهای تغذیه شده با محلول فاقد پتاسیم در طول زمان کشت با افزایش نیاز پتاسیمی گیاه و کاهش توانایی رهاسازی پتاسیم از فلوگوپیت، غلظت پتاسیم شاخسار تا برداشت سوم افزایش و بعد از آن کاهش می یابد. با کاهش اندازه کانی میزان رهاسازی پتاسیم از کانی میکایی فلوگوپیت افزایش یافت. کانی فلوگوپیت با اندازه ی ذرات درشت تر می تواند پتاسیم را در مدت زمان طولانی تری آزاد نماید و لذا می تواند نیاز پتاسیمی گیاه را در مدت زمان بیشتری تأمین نماید. در پراش نگاشت های پرتو ایکس نمونه های اشباع با منیزیم کانی فلوگوپیت و محصولات هوادیدگی احتمالی آن در ارقام مختلف و در شرایط تغذیه ای بدون پتاسیم نشان داد که در تمامی گیاهان تحت کشت از شدت قله 1 نانومتر کاسته شده و قله 4/1 نانومتر تشکیل شده است. بیشترین نسبت شدت قله 4/1 به 1 نانومتر در نمونه تغذیه شده با محلول غذایی بدون پتاسیم و تحت کشت یونجه رقم mf مشاهده شد. این تغییرات نشان دهنده ایجاد کانی های منبسط شونده مثل اسمکتیت و ورمی-کولیت است.