چکیده فضای جغرافیایی و به تبع آن ارزش های فضا نقشی مهم در رفتار کشورها دارد و الگوهای رفتاری متفاوتی مانند همکاری، تعامل، رقابت و ستیز را می آفریند. این تحقیق به بررسی نقش فضای جغرافیایی آسیای مرکزی در رقابت قدرت ها پرداخته است. روش انجام تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای (اسنادی) و پرسشنامه ای می باشد. نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بر یافته های میدانی و کتابخانه ای نشان می دهد که موقعیت جغرافیایی آسیای مرکزی در هر سه سطح منطقه ای، فرامنطقه ای و جهانی عامل رقابت قدرت ها در منطقه است. منابع انرژی منطقه نیز در رقابت قدرت ها در سطوح سه گانه به جز کشور عربستان تاثیرگذار است. این عامل بیشترین تاثیر را در رقابت سطح فرامنطقه ای دارد. مسیرهای انتقال انرژی منطقه در رقابت قدرت ها در سطوح سه گانه به جز کشور عربستان تاثیرگذار است. با این حال این عامل بیشترین اهمیت را در رقابت سطح جهانی و منطقه ای دارد. همچنین عامل سازه انسانی فقط برای سطح منطقه ای و فرامنطقه ای تایید می شود و اثرگذاری آن در سطح جهانی نسبت به دو سطح دیگر اهمیت کمتری دارد. بر پای? یافته های کتابخانه ای نیز این نتیجه حاصل شد که در سطح بازیگران جهانی، عامل سازه انسانی تنها برای روسیه حائز اهمیت است. در سطح بازیگران فرامنطقه ای عامل سازه انسانی برای همه بازیگران بجز هند دارای اهمیت است و در سطح منطقه ای نیز سازه انسانی برای همه بازیگران عامل رقابت در منطقه می-باشد. عامل بازار مصرف منطقه نیز بر پایه مطالعات میدانی این نتیجه حاصل شد که این عامل در رقابت قدرت ها در سطوح سه گانه تاثیرگذار است ولی بیشترین اهمیت را در رقابت سطح منطقه ای دارد. یافته های کتابخانه ای نیز بیانگر این است که بازار مصرف کالای آسیای مرکزی برای قدرت های سطح جهانی اتحادیه اروپا، روسیه و چین و برای قدرت های سطح فرامنطقه ای ترکیه و ایران و برای هر پنج قدرت های سطح منطقه ای دارای اهمیت می باشد. بازار مصرف سرمایه و تکنولوژی آسیای مرکزی نیز برای قدرت های فرامنطقه-ای و سطح جهانی بیشترین اهمیت را دارد. واژگان کلیدی: فضای جغرافیایی، آسیای مرکزی، رقابت، قدرت ، جنگ سرد

فروپاشی اتحاد شوروی یکی از مهمترین رویدادهای جهان در نیمه قرن بیستم بوده و تاثیرات عمیقی در سطح جهان منطقه و روابط بین کشورها به جا گذاشته است. نتیجه این فروپاشی ظهور و حضور جمهوری های جدید در آسیای مرکزی و قفقاز است که کشور ایران با کشورهایی چون جمهوری آذربایجان، ترکمستان همسایه گردانید. همسایی با جمهوری آذربایجان با توجه به اشتراک فراوانی که بین دو کشور ایران و این کشور وجود دارد(تاریخ مشترک، جزیی از خاک ایران بودن در گذشته دین و مذهب مشترک، مرز آبی و خاکی مشترک، زبان مشترک بین مردم جمهوری آذربایجان و اقلیت بزرگی از مردن ایران و ...) چندان دوستانه نبوده برخلاف انتظارات اولیه این اشتراک دلیلی بر نزدیکی دو کشور نگردید و حتی می توان صحبت از ناکامی ایران در دستیابی به اهدافش در ارتباط با جمهوری آذربایجان به میان وآورد، در تبیین چرایی این موضوع ما چندین علت از جمله: قوم گرایی(پان ترکیسم، پان آذریم) /رابطه ایران با ارمنستان-بحران قره باغ/تعیین رژیم حقوقی دریای خزر/نقش ترکیه/نقش روسیه/نقش اسراییل/نقش امریکا را بیان داشته و در تمام اشتراکاتی که باید به همکاری و نزدیکی منجر می شدند تضاد ایران با ساختار بین المللی به رهبری آمریکا بوده ایم و دلیل سردی روابط ایران با جمهوری آذربایجان را علیرغم تمام اشتراکاتی که باید به همکاری و نزدیکی منجر می شدند تضاد ایران با ساختار بین المللی می دانیم. البته لازم به ذکر است که ما برای این سردی روابط هفت علت را ذکر کرده ایم و ضمن بیان هر یک از این علل به دنبال یافتن نقش آمریکا ( به عنوان قدرتمندترین کارگزار ساختار بین المللی که رهبری این ساختار را نیز بر عهده دارد) می باشیم.

در فصل اول این پایان نامه تلاش شد تا مصادیق این منازعات در دوران فروپاشی در منطقه در سطوح کوتاه دامنه یا بلند دامنه آن احصا و روایتی از آنها به دست داده شود. در فصل دوم با اشاره به این نکته که ماهیت اقدامات پردامنه شوروی در منطقه دارای ابعاد و سویه های مختلفی است که درک انها نیازمند داشتن چارچوب مفهومی برای درک واقعیت پیچیده اقدامات و نتایج آنهاست حاوی تلاشی برای درک چارچوب اقدام حکومت مسکو در جمهوریهای پیرامونی با تأکید بر آسیای مرکزی بود در اینجا عنوان شد که مفاهیم سه گانه (توتالیتاریسم)، (نوسازی) و (استعمار) در ارتباط با یگدیگر این امکان را برای ما فراهم می آورند تا بتوانیم واقعیت پرتناقض و وسیع اقدامات شوروی در آسیای مرکزیدر دوره زمانی حدود 70 ساله را درک کنیم با این چهارچوب نظری فصل سوم به روایت مجموعه اقدامات شوروی در منطقه در ذیل 4 دسته اقدامات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته است در زیرمجموعه هر یک از دسته های فوق تعدادی از عناوین گنجانده شده اند که روایتگر مجموعه ای از اقدامات در حوزه خاص هستند.فصل چهارم به اتکای بحث فصل قبل در مورد اقدامات به بحرانهایی می پردازد که ناشی از این اقدامات در منطقه به وجود آمده اند این بحرانها که ذیل چهار دسته سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آمده اند هر یک شامل تعدادی بحران می باشند این فصل در مقام جمع بندی می کوشد تا نشان دهد که چگونه منازعات بالفعل رخ داده در دوران پس از فروپاشی مانند جنگ داخلی تاجیکستان درگیری های مرزی، انقلاب لاله ای قرقیزستان در کلان ترین سطح در ادامه منطقی بحرانهای ساختاری قابل تحلیل هستند که خود پیامد اقدامات شوروی به شمار می آیند اگرچه نگاه پایان نامه عمدتا معطوف به گذشته است ولی تلاش می شود گذشته به عنوان چشم اندازی برای درک محیط پیچیده و بحران زده منطقه تلقی شود و افقی جامع تر برای درک پدیده ها فراهم آید.

دستیابی به منابع باثبات انرژی از دیرباز به عنوان دغدغه ی اصلی کشورها مطرح بوده است. اتحادیه اروپا عمده ترین مصرف کننده و وارکننده انرژی در جهان شناخته می شود. درمیان مناطق دارای ذخایر انرژی نیز روسیه به عنوان نخستین کشور دارنده ذخایر گاز و بزرگترین صادر کننده انرژی شریکی راهبردی برای اتحادیه اروپا محسوب می شود که در سال های اخیر تلاش کرده تا از انرژی به عنوان ابزاری جهت دستیابی به اهداف سیاسی و اقتصادی خود در عرصه بین المل استفاده کند این امر به نوبه ی خود نگرانی هایی را برای اتحادیه اروپا با توجه به تقاضای روبه رشد گاز در این اتحادیه ایجاد کرده است این اتحادیه همچنین جهت انتقال با ثبات و امن انرژی از روسیه و حوزه خزر نیز با مشکلاتی از قبیل بحران و ناامنی در قفقاز روبرو است. بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که عمده ترین نگرانی های اتحادیه اروپا در تامین انرژی مورد نیاز خود چیست؟ فرضیه ای که در پاسخ به این سوال مطرح شده است استفاده سیاسی روسیه از انرژی و بحران های قفقاز را به عنوان عمده ترین نگرانی های اتحادیه اروپا در تامین انرژی خود می داند. این پژوهش در سه فصل تدوین شده است که شامل عناوین زیر است: ژیوپلیتیک و امنیت در قفقاز جنوبی سیاست انرژی روسیه سیاسیت انرژی اتحادیه اروپا برای پاسخ به پرسش های این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است.

فروپاشی شوروی و شکل گیری جمهوری های جدید، ارزش و اهمیت جایگاه سرزمینی ایران را در منطقه و جهان بیش از پیش ارتقا بخشیده است. جمهوری های آسیای مرکز محصور درخشکی هستند. این کشورها برای تامین تقاضاهای متنوع و نیز عرضه نفت و گاز خود به بازارهای جهانی، به مسیرهای ارتباطی کوتاه مطمین منهی به آب های آزاد نیازمندند. موقعیت سرزمینی ایارن در قلب منطقه خاورمیانه واقعیت ارزشمند اما بالقوه ای است که می تواند ظرفیت های متنوع و گسترده جدیدی برای تجارت صنعت خدمات ، افزایش درآمد ملی و در نتیجه انباشت سرمایه ها و توسعه و حتی امنیت برای کشور خلق کند. اما زمینه ها و عواملی چون خلاء قدرت ایجاد شده پس از فروپاشی شوروی، موقعیت ژیوپلیتیکی منطقه استقرار در نزدیکی تقاطع آسیا اروپا دارا بودن دومین مخازن بزرگ انرژی دنیا، بازار مصرف انبوه و رو به رشد و تمایل کشورهای آسیای مرکزی برای حضور قدرت های فرا منطقه ای با هدف کاهش وابستگی به روسیه و جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه اقتصادی باعث حضور قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای در آسیای مرکزی گردیده و موانعی جدی برای حضور موثر تر ایران به وجود آورده است. این پژوهش بر آن است که با استفاده از روش توصیفی –تحلیلی ضمن شناسایی مهمترین موانع پیش روی سیاست خارجی ایران و ارزیابی کلی از خط مشی های اتخاذ شده به ارایه راهکارهای مناسب برای توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با جمهوری قزاقستان بپردازد.

فروپاشی اتحاد شوروی نقش بازیگران و نهادهای سیاسی امنیتی منطقه ای وبین المللی را دستخوش تغییر و تحول کرد. پیامدهای فروپاشی شوروی و در پی آن تغییر در مأموریت ها و کارکردهای سازمان های منطقه ای و بین المللی در حوزه های مختلف قابل بررسی است. اما مسأله اساسی ما در این پژوهش نگاهی به تغییر ها در عرصه قفقاز جنوبی و به دنبال آن نقش جدید بازیگران بین المللی در این حوزه جغرافیایی مهم است. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به عنوان نهادی امنیتی - سیاسی پس از پایان جنگ جهانی دوم و در راستای تامین امنیت کشورهای حوزه غرب در برابر تهدیدهای مختلف به خصوص تهدیدهای ناشی از جبهه شوروی پدیدار شد. واقعیت این بود که هیچ یک از کشورهای عضو ناتو در اروپا به تنهایی قادر به دفاع از خود در مقابل شوروی نبود. این پیمان دسته جمعی بر آن بود که دامنه نفوذ و گسترش حضور شوروی و اقمار آن را به غرب محدود سازد. اما تحول های پایانی دهه 90 و فروپاشی شوروی فلسفه وجودی ناتو را با علامت سیوال بزرگی مواجه ساخت. تغییر در جغرافیای سیاسی اروپا و پایان جنگ سرد، باز تعریف اهداف جدیدی را برای ادامه فعالیت ناتو ضروری ساخت. بر این اساس ناتو موقعیت را آماده یافت تا به آهستگی دامنه نفوذ خود را به سمت شرق یعنی به اردوگاه دشمن سابق خو معطوف دارد. از ابتدای تشکیل ناتو، شوروی و بلوک شرق از مخالف های سرسخت تشکیل چنین نهادی بودند. اینک شرایط به گونه ای تغییر یافته است که ناتو ماموریت های جدید خود را در حوزه حیاط خلوت روسیه تعریف کرده و سعی در گسترش دامنه حضور خود در قلمرو رقیب سابق خو (پیمان ورشو) دارد. گسترش ناتو به سوی شرق، آثار و پیامدهای آن، تحقیقی جامع و فراگیر را می طلبد که دامنه آن بسیار وسیع خواهد بود. برای محدود کردن دامنه بحث در حد پایان نامه تحصیلی و نیز با توجه به اهمیت استراتژیک قفقاز در حوزه سیاسی -امنیتی جمهوری اسلامی ایران، ضرورت اجرای پژوهش پیرامون گسترش دامنه نفوذ ناتو به شرق به ویژه منطقه قفقاز و اثرها و پیامدهای آن بر منطقه و به ویژه بر ایران مورد نظر این پژوهش خواهد بود.

افغانستان به لحاظ فرهنگی، سنتی و به لحاظ ساختاری اقتصادی و اجتماعی، توسعه نیافته است. قرایت که از اسلام در این جامعه وجود دارد حداکثری، بنیادگرایانه و نوبنیادگرایانه است. گفتمان اسلامی سیاسی (با خرده گفتمان های بنیادگرایانه مجاهدین و نوبنیاد گرایانه طالبان) به لحاظ هستی شناسی ، معرفت شناسی و انسان شناسی تفاوت های بنیادی با گفتمان دموکراسی دارد و هویت خویش را در غیریت سازی و طرد گفتمان دموکراسی به عنوان گفتمان رقیب معرفی کرده است. هر کدام از گفتمان های یاد شده، نظام معنایی و مفصل بندی های خاص خودشان را با بازنمایی دال ها و نشانه ها دارند و سعی کرده اند آنها را به عنوان رژیم حقیقت بر سوژه ها و عاملان سیاسی- اجتماعی تحمیل کنند. گفتمان مجاهدین هویت خویش را در نفی گفتمان کمونیستی و گفتمان طالبان هویت خود را در طرد گفتمان مجاهدین معرفی کرده اند و هر کدام برای مدتی توانستند به هژمونی دست یابند. بعد از معاهده بن، گفتمان دموکراسی تحت تأثیر شرایط خاص داخلی و بین المللی مطرح گردید. برای مدت کوتاهی، گفتمان طالبان به عنوان گفتمان رقیب تنها به لحاظ سخت افزاری در حاشیه قرار گرفت اما به زودی این گفتمان توانست خودش را تحت عنوان طالبان جدید بازسازی کرده و به صحنه سیاسی – اجتماعی بازگردد. مدت یک دهه است ک از عمر گفتمان دموکراسی در افغانستان می گذرد اما هرگز نتوانسته است در جامعه سنتی و توسعه نیافته افغانستان به گفتمان هژمون (در برابر گفتمان اسلام سیاسی) تبدیل گردد. اکنون کشور، عرصه منازغه گفتمانی میان اسلام سیاسی و دموکراسی است بدون آنکه هیچ کدام حالت هژمونیک داشته باشد. پرسش اساسی این پژوهش این است که چگونه اسلام سیاسی در افغانستان مانع هژمونیک شدن گفتمان دموکراسی می شود؟ فرضیه اصلی که در پاسخ به آن مطرح شده چنین است که گفتمان اسلام سیاسی در افغانستان با توجه به دو مفهوم "قابلیت اعتبار" و " در دسترس بودن" ، از طریق ایجاد یک رابطه خصمانه و منازعه آمیز، مانع هژمونیک شدن گفتمان دموکراسی شده و آن را به عنوان "دگر" خویش غیریت سازی وطرد می کند. پژوهش حاضر سعی کرده است فرضیه فوق را به آزمون بگذارد.

در کنار افزایش گرایش های ذهنی در نفی اقتدارگرایی و در نتیجه تلاش برای کاهش نقش ملت-دولت ها در مدیریت یک سویه جوامع سیاسی و همان طور که کاهش نقش دولت در مدیریت جوامع در حال توسعه موجب افزایش بارز خشونت ها شده است. در حالی که اکثریت قریب به اتفاق ناراضیان سیاسی کشورهای در حال توسعه مدعی هستند که اقتدار گرایی آنتی تز دموکراسی است، تجربه دولت عمل گرا و توسعه گرا حاکی از تأثیر مثبت اقتدارگرایی در روند توسعه دموکراسی است پژوهش حاضر به این مهم می پردازد. با توجه به آنکه اقتدارگرای دیوان سالار درگفتمان فعالان سیاسی کشورها به عنوان آنتی تزی برای دموکراسی به حساب می آید، خوف نظری این دانش پژوهش آن است که به جای دموکراسی زمینه برای نوعی رویاگرایی توده ایی و یا عوام سالاری در کشورها فراهم آید، تا دموکراسی. با توجه به تحولات اخیر منطقه خاورمیانه که تحت عنوان بهار عربی مطرح می شود. چه بسا که نبود ظرفیت سازی اولیه برای دموکراسی ابر بهاری را به سیل ویرانگر رویاگرایی منجر کند، این پژوهش بنیادی با رویکرد تاریخی-تطبیقی می تواند جنبه کاربردی برای کشورهای در حال گذار باشد. از منظر بنیادی این پژوهش دنباله ای است بر مطالعات نظری نسبت به پیوند اقتدارگرایی با دموکراسی و از نظر کاربردی یافته های این پژوهش می تواند مورد توجه صاحب منصبان و فعالان سیاسی کشورها شود. در همین راستا پژوهش حاضر نیز در نظر دارد به این سوال مهم پاسخ دهد که : دولت قتدارگرای دیوان سالار چگونه باعث تکوین و تحکیم دموکراسی می شود؟ و در پاسخ به این سوال فرضیه پژوهش مطرح می شود که : دولت اقتدارگرای دیوان سالار با بالا بردن ظرفیت های ساختاری، و دگرگونی آن ها، نخبگان سیاسی را در جهت توسعه دموکراسی تمهید شده ترغیب می کند و می تواند زمینه ساز توسعه دموکراسی شود و موجب تحکیم دموکراسی شود، بنابراین تحقیق حاضر با استفاده از روش ساختار-کارگزار و با یک رویکرد پیامدگرایانه به بررسی رابطه بین اقتدارگرایی از نوع دیوان سالار و دموکراسی می پردازد. پژوهش حاضر دارای سه بخش است. که در بخش اول مروری در ادبیات عمومی و تخصصی برای رسیدن به چارچوب مفهومی و مبنای نظری است. در بخش دوم به مطالعات موردی در خصوص دولت های اقتدارگرای دیوان سالار در چهار کشور کره جنوبی، برزیل، شیلی و اروگویه و نتایج حاصل از آن پرداخت می شود و در بخش پایانی به جمع بندی یافته های نظری و تاریخی در خصوص دولت اقتدارگرای دیوان سالار و توسعه دموکراسی با تعمیم یافته های مورد نظر بررسی می شود.

فروپاشی اتحاد شوروی سبب ایجاد تحول عظیمی درمنطقه آسیای مرکزی و قفقاز شد. در پی این واقعه ، جمهوی های سابق اتحاد درصدد برآمدند تا با ارزیابی مجدد از توانایی ها و محدودیت های خود، راه خویش را به سوی استقلال واقعی هموار سازند. در این میان، جمهوری های غنی از لحاظ انرژی، نقش دوگانه این عامل را در روند استقلال خویش مشاهده کردند. هر چند وجود منابع انرژی به عنوان سرمایه ای خداداد، فرصتی استثنایی برای این کشورها تلقی می شد، اما در همان حال، وابستگی آنها به مرکز سابق (مسکو) برای انتقال انرژی به بازارهای مصرف، چالش های گوناگونی را برای این کشورها پدید می آورد. ترکمنستان یکی از این جمهوری ها بود که وجود منابع عظیم گاز طبیعی، از دیرباز موقعیت ژیواکونومیک برجسته ای به آن اعطا کرده بود و این موقعیت پس از استقلال برجسته تر شد. تلاش ترکمنستان برای کسب آزادی عمل در زمینه انتقال انرژی و کسب منافع بیشتر و در مقابل، تلاش روسیه برای حفظ انحصار خود در انتقال انرژی از منطقه، جنبه های خاصی به روابط متقابل این دو کشور بخشیده است. هدف این پژوهش این است که به موازات شناخت این جنبه ها و نقش آنها در کلیت رابطه دو کشور، نقش سایر بازیگران منطقه ای و فرامنظقه ای را نیز در این روند مشخص کند. پژوهش حاضر نشان می دهد که از زمان استقلال ترکمنستان، وابستگی این کشور به مسیرهای انتقال انرژی روسیه، موجب وابستگی این کشور به مسکو در سیاست خارجی خود شده است. با این وجود، به مرور و با موفقیت ترکمنستان در احداث خطوط لوله غیر روسی، این وابستگی نیز در سال های اخیر به مرور کاهش پیدا کرده است.

در این پژوهش تلاش شد پاسخی برای این سوال که چرا اتحادیه اروپا همچنان روسیه را یک تهدید امنیتی می داند، داده شود و در همین راستا فرضیه هایی مطرح شد و در فصل های مختلف مورد بررسی قرار گرفت، در فصل نخست، ساختار پژوهش بیان شد. در فصل دوم، چارچوبی نظری برای درک تیوریک چگونگی شکل گیری سیاست امنیتی دولتها و اتحادها ارایه شد. در فصل سوم، روند شکل گیری اتحادیه اروپا و سیاست امنیتی آن در مقابل روسیه تشریح شد. در فصل چهارم، به هویت روسیه و اتحادیه اروپا و جنگهایی که در طول تاریخ بین آنها اتفاق افتاده است. اشاره شد، که دلیل ترس و نگرانی اروپا از روسیه را ، در آن نشان می دهد. فصل پنجم، آمریکا را عاملی در ایجاد این تصور، که روسیه هنوز هم عامل ناامنی اروپا است، می داند و به همین خاطر به اهمیت اروپا برای آمریکا اشاره می کند. در فصل ششم، سیاست خارجی روسیه جدید مورد بررسی قرار گرفت که چرا با فروپاشی شوروی و از بین رفتن خطر و تهدید آن برای اروپا، همچنان روسیه تهدیدی برای این اتحادیه است، بنابراین به رفتارها و مسایل مهم میان آنان، از فروپاشی شوروی تا کنون اشاره شد. برای پاسخ به پرسش های مطرح شده در این پژوهش، از روش تبیینی (علی و معلولی) و از طریق کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد و در پایان، این نتیجه حاصل آمد که اتحادیه اروپا خواهان یک روسیه همراه با غرب بوده و از اینکه این بازیگر درصدد دستیابی به قدرت پیشین خود است، نگران است. جنگهایی که در طول تاریخ بین روسیه و اروپا رخ داده است، نقش آمریکا و سیاست های جدید کشور روسیه در طی سال های اخیر در ایجاد این تصور موثر بوده است. باید توجه داشت با وجود همکاری های اقتصادی بین روسیه و اتحادیه اروپا و نیازها و وابستگی های متقابل بین آنها، وجود فضای امنیتی، شکاف میان روسیه و اتحادیه اروپا را از بین نبرده است. لذا اتحادیه اروپا در تلاش است در منطقه نفوذ روسیه وارد شده و کشورهای این منطقه را با سیاست های خود همراه کند.

هم زمان با فروپاشی شوروی، نظام اقتصاد دستوری فروپاشید. کشورهای تازه استقلال یافته ، الگوی بازار آزاد را به عنوان جایگزین انتخاب کردند و برای موفقیت در این الگو، استراتژی صادرات محور را با توجه به توان اقتصادی خود در پیش گرفتند. بیشتر کشورهای حوزه دریای خزر به سبب بهره مندی از ذخایر نفتی و گازی توانستند سرمایه های خارجی فراوانی را به اقتصاد خود جذب کنند. کشورهای نفت خیز دریای خزر از این سرمایه ها در راه تسریع گذار اقتصادی بهره ببرند. جمهوری آذربایجان یکی از کشورهایی است که به سبب ذخایر نفتی و قابلیت ترانزیتی دارای موقعیت ژیواکونومی برجسته ای است. این موقعیت سبب شده است تا این کشور همواره مورد توجه کشورهای همسایه و غربی و به ویژه ایالات متحده آمریکا قرار داشته باشد. این موققعیت برجسته و محیط قانونی مطلوب باعث شده است تا حجم بالایی از سرمایه گذاری خارجی در دو شکل رسمی و خصوصی در اقتصاد جمهوری آذربایجان به جریان درآید. مجموع جریان سرمایه گذاری خارجی به جمهوری آذربایجان کمک کرده است تا سیاست مستقلی را از روسیه پس از فروپاشی شوروی اتخاذ کند. هم چنین آذربایجان توانسته طرح های بزرگی را نیز مانند خط لوله باکو-تفلیس-جیحان به اجرا درآورد. پژوهش حاضر نشان می دهد که سرمایه گذاری خارجی از زمان ورود به جمهوری آذربایجان سبب تغییرات فراوانی در ساختار اقتصادی کشور شده است. سرمایه گذاری خارجی دستاوردهای بزرگی را برای کشور آذربایجان در زمینه رشد، کاهش فقر و افزایش سطح توسعه انسانی به همراه داشته است. با وجود این، جریان سرمایه گذاری خارجی سبب شده تا فرایند توسعه اقتصادی نامتوازن در این کشور در میان بخش ها و مناطق مختلف اقتصادی شکل بگیرد. به همین سبب سرمایه گذاری خارجی در جمهوری آذربایجان دارای نقش دوگانه ای بوده است.

این تحقیق در 4 فصل است. فصل اول (ژئواکونومیک آسیای مرکزی): از آنجا که قرار است تحولات در یک فضای جدید بررسی شود. در نتیجه اولین گام باید ترسیم فضای جدیدی باشد که تحولات در داخل آن جاری است لذا این فصل به ارائه ژئوپلیتیک جدید پساشوروی می پردازد که کاملا شرایط و اقتضائات جدیدی را ایجاد کرد در این فصل به توزیع نابرابر منابع، تاثیراتی که این موضوع بر صف بندیها خواهد داشت نیز اشاره می شود این شرایط هم برای کشورهای جدید که وارث حکومتها شده بودند و هم برای قدرتهای بازیگر اصلی دارای امتیازهایی بود و در عین حال موانعی به همراه آورد که به هریک از آنها جداگانه اشاراتی خواهیم داشت. فصل دوم (بازیگران عمده در آسیای مرکزی): در دو بخش ارائه خواهد شد بخش اول آن اختصاص دارد به بازیگران اجتماعی-هویتی که در فضای جدیدی منطقه نقش بسیار تعیین کننده داشته اند و موجد جریانات بزرک سیاسی بوده اند اما در بخش دوم رفتار و تعاملات بازیگران بین المللی محور تحلیل قرار خواهد گرفت برای تحلیلی سیاست خارجی هر کشور ناگزیریم تا به نقش همه کشورهای بازیگر و تاثیر گذار بپردازیم زیرا بدوم آن نمی توان آینده را برآورد کرد چرا که بدون توجه به منافع سایرین قادر به تحلیل چالش ها و موانعی که هر کدام برای پیشبرد سیاستهای خود دارند نخواهیم بود. در این فصل سعی خواهد شد تا امتیازها و چالش های هر یک از قدرتها و زمینه های رقابت هم پوشانی منافع آنها مورد بررسی قرار گیرد. فصل سوم (راهبرد منطقه ای آمریکا) این فصل با توجه به محتوای ارائه شده در دوبخش قبلی به طرح مولفه های اصلی اهداف کلان سیاست خارجی آمریکا در دوران جدید می پردازد این اهداف در دوران جدید (پساشوروی) به شکل متمایزی ظهور پیدا کرد برای تحلیل اهداف آمریکا در هر منطقه از جهان آشنایی با این چارچوب های جدید ضروری است. فصل چهارم (چگونگی تحقق اهداف امنیتی آمریکا در آسیای مرکزی) این فصل ستون اصلی تحقیق را تشکیل می دهد و بخش های قبلی مقدمه نتایجی است که در این فصل ارائه خواهد شد در این فصل با توجه به مولفه های سیاست خارجی آمریکا به نشان دادن مصادیق آنها در منطقه آسیای مرکزی پرداخته شده است در ادامه به زمینه ها و دستاوردها و چالش های فراوری سیاست آمریکا در آسیای مرکزی در هر بخش اشاره خواهد شد در نتیجه نهایی نیز اشاره ای به آینده سیاست آمریکا در منطقه می کنیم.

فروپاشی شوروی با استقلال 15 جمهوری تشکیل دهنده آن به عنوان واحدهای سیاسی مستقل همراه بود. جمهوری های بازمانده از فروپاشی شوروی در پیرامون فدراسیون روسیه مجموعه خارج نزدیک را به وجود می آورند که در برابر خارج دور یعنی دیگر کشورهای جهان مباحث جدیدی را در روابط خارجی این کشورها ایجاد کردند. خارج نزدیک برای روسیه دارای اولویت نخست است و در حوزه منافع حیاتی آن به شمار می رود. در پی این امر روسیه باید ضامن امنیت نظامی و ثبات سیاسی این کشورها باشد، بنابراین روسیه دارای مسیولیت ویژه امنیتی است که باید اقدامات خود را برای حفظ و تامین صلح انجام دهد در پاسخ به سوال اصلی این پایان نامه که اهداف و دستاوردهای روسیه از ایجاد سازمان امنیت جمعی چیست؟ این فرضیه مطرح شد که اهداف و دستاوردهای روسیه از تاسیس و ایجاد این سازمان نفوذ و کنترل سنتی خود بر منطقه اوراسیای مرکزی بوده است. روش بررسی این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و در گردآوری اطلاعات آن از روش مطالعه اسنادی استفاده شده است. اهداف این تحقیق را می توان در مواردی از جمله : تبیین ترتیبات امنیتی در منطقه اوراسیای مرکزی، شناخت منافع امنیتی روسیه در منطقه اوراسیای مرکزی، شناخت و ریشه یابی چالش های امنیتی اوراسیای مرکزی و تاثیر گذاری چالش های سیاسی و امنیتی منطقه بر ایران دانست. این پایان نامه در 5 فصل گردآوری شده است. در فصل اول به کلیات پژوهش پرداخته می شود. در فصل دوم بحث نظری در مورد امنیت و سازمانهای امنیتی مطرح می شود. در فصل سوم به سیاست های امنیتی روسیه در منطقه اوراسیای مرکزی خواهیم پرداخت. در فصل چهارم به ساختار و تحولات سازمان پیمان امنیت جمعی پرداخته می شود و در فصل پنجم که شاکله این تحقیق را تشکیل می دهد به اهداف، دستاوردهای روسیه از تأسیس و پایه گذاری سازمان پیمان امنیت جمعی پرداخته می شود.

جمهوری های آسیای مرکزی (تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبکستان) پس از فروپاشی اتحاد شوروی در سال 1991 با مشکلات زیاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، از جمله افزایش جرایم سازمان یافته و قاچاق مواد مخدر روبرو شدند. جرایم سازمان یافته، در شرایط بی ثباتی سیاسی و اقتصادی، ضعف نهادهای دولتی، شکاف طبقاتی، فقر و نابرابری و فساد اداری رشد می کنند. در آسیای مرکزی نیز، ساختارهای سیاسی واقتصادی نقش مهمی در افزایش جرایم سازمان یافته داشتند. تمرکز قدرت شخصی، ناتوانی دولت در تامین نیازهای مردم، کنترل نامناسب مرزها، بیکاری، فقر و اقتصاد ضعیف در جمهوری های آسیای مرکزی بیش از همه گروههای جنایی سازمان یافته را سر شوق می آورد در همان حال همسایگی با افغانستان که مهمترین تولید کننده مواد مخدر در جهان است، نیز در افزایش جرایم سازمان یافته و به ویژه قاچاق مواد مخدر در منطقه موثر بوده است. جمهوری های آسیای مرکزی و افغانستان در زمینه رابطه جرم-ترور نیز از جرایم سازمان یافته آسیب جدی دیده اند و ارتباط گروههای تروریستی و جرایمی همچون قاچاق مواد مخدر و اسلحه در این منطقه قابل چشم پوشی نیست. ضمن آن که قاچاق انسان، پول شویی و فساد اداری از جرایم مهم دیگر در آسیای مرکزی هستند.

در این پژوهش در پی بررسی این سوال بوده ایم که اصلی ترین عامل وقوع انقلاب رنگین چه بوده است ؟بدنبال یافتن پاسخ این سوال ، فرضیه ای که به عنوان فرضیه اصلی استفاده شده عبارت است از : عامل اصلی این تحولات عنصر بیگانه و خارجی به منظور دستیابی به اهداف مشخص در زمینه تأثیر گذاری بر مناسبات منطقه قفقاز و آسیای میانه بوده است . برای رسیدن به هدف تحقیق و روشن شدن ابعاد موضوع ، فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفت و تأیید شد. موضوعاتی که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته عبارتند از : 1- بررسی مفهوم انقلاب و این که آیا انقلاب های رنگین ، انقلاب های واقعی اند؟ 2- بررسی موردی انقلاب های رنگین در سه کشور گرجستان ، اوکراین و قرقیزستان 3-بررسی نقش عوامل داخلی در وقوع این پدیده ها 4- بررسی نقش عوامل خارجی در این پدیده ها 5- تبعات و نتایج و فرجام این پدیده ها

سوال اصلی نوشته حاضر اینست که علت روی کار آمدن سید محمد خاتمی در دوم خرداد 1376 چه بوده است. این نوشته تلاش دارد با مبنا قرار دادن نظریه توسعه نامتوازن سامویل هانتینگتون به این سوال چنین پاسخ دهد که توسعه نامتوازن در دوره هاشمی(دوره سازندگی) علت روی کار آمدن دولت خاتمی بوده است. در واقع بواسطه تحرک اجتماعی و طبقاتی همراه با توسعه اقتصادی که در دوره سازندگی پدیدار شد مطالبات جدیدی بوجود آمد که عمدتا شامل مشارکت در اداره امور کشور و تعیین سرنوشت سیاسی خود بود. اما در دوره اقای هاشمی تلاش زیادی در جهت توسعه سیاسی صورت نگرفت در چنین شرایطی شعار های آقای خاتمی که بر محور این مطالبات جدید شکل گرفت باعث شد که بخش قابل توجهی از آرای انتخاباتی مردم به ایشان تعلق گیرد و آقای خاتمی برنده انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری شوند.

در چند دهه اخیر، کشورهای در حال توسعه روند شتابانی را در مصرف انرژی از خود نشان داده و در آینده این میزان افزایش چشمگیری خواهد یافت. چین به عنوان بزرگترین کشور در حال توسعه جهان (از لحاظ اقتصادی)، برای ادامه توسعه اقتصادی خود نیاز شدیدی به انرژی دارد. از آنجایی که این کشور توانایی تولید تمام انرژی مورد نیاز خود در داخل را ندارد، بنابراین ناگزیر است از منابع خارجی آن را تأمین کند. به دلیل تسلط آمریکا (مهمترین رقیب چین در صحنه بین-المللی)، بر مسیرهای دریایی انتقال انرژی، چین تلاش می کند که انرژی خود را از منطقه آسیای مرکزی تأمین کند. مهمترین دلایل چین برای نفوذ در آسیای مرکزی به ترتیب، عبارتند از: ، بهره برداری از منابع غنی نفت و گاز این منطقه، هم-مرز بودن با آسیای مرکزی از لحاظ مسایل امنیتی ایالت سین-کیانگ چین، دور از دسترس بودن این منطقه برای ناوگان دریایی آمریکا. با توجه به دلایل بالا، چین بعد از فروپاشی شوروی وارد منطقه آسیای مرکزی شده و در بخش انرژی منطقه سرمایه گذاری کلانی انجام داده است. سیاست انرژی، در تصمیم-گیری های سیاست خارجی این کشور تأثیر بسزایی دارد زیرا که حیات اقتصادی این کشور به انرژی وابسته است. در نهایت، این پژوهش از یک طرف، به بررسی سرمایه گذاری های انجام شده و در حال انجام چین در بخش انرژی آسیای مرکزی می پردازد و از طرف دیگر به حضور قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای و تأثیر آن بر حضور چین در بخش انرژی منطقه می پردازد. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

یکی از تحولات سیاسی اجتماعی دهه اخیر ایران ، انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری است که در خرداد 1376 برگزار گردید . این انتخابات به دور از تنشهای سیاسی اجتماعی خاص خود ، مبین ظهور و بروز نکات مهم و قابل توجهی است . از مهمترین نکات آن تغییر غیر قابل تصور رفتار سیاسی جامعه ایران که متفاوت با رفتار های انتخاباتی سالهای پس از انقلاب 1357 تا قبل از این واقعه می باشد، است . بعد از انقلاب در همه ادوار انتخاباتی ، انتخاب مردم بیشتر متاثر از خواست اهرمهای قدرت بوده است . عناصر موجود و اثر گذار غالبا از طریق ایدئولوژی و اهرمهای تبلور یافته از آن بر مشارکت مردم و نوع رای آنان تاثیر می گذارند. اما در این انتخابات موضوع کاملا متفاوت و در خلاف صورت پذیرفت . انتخابات 1376 نقطه عطفی در تاریخ پس از انقلاب است که در حقیقت محک و معیار دولتهای دو دهه حکومت اسلامی و طرز برخورد آنها با توده های مردم است . با تغییر رفتار سیاسی مردم و بروز جریان جدید فکری ، تحولات بعد از خرداد 76 نیز دگرگون شد. مطالعه مقایسه ای این تغییر رفتار با بررسی آماری انتظارات مردم ، نشانگر آنست که عملکرد اهرمهای قدرت در بروز بحرانهای فوق الذکر نقش بسزائی داشته است .

اسرائیل از زمان تاسیس 1948 تاکنون با بحرانهای امنیتی روبرو بوده و دغدغه بقا داشته است . در بررسی ریشه ها و علل این بحران چهار دیدگاه وجود دارد: 1 - دیدگاه کلان سیستمی که محیط پرمنازعه بین المللی را عامل بحران امنیتی اسرائیل معرفی کرده است . 2 - دیدگاه رئالیستی که موقعیت ضعیف اسرائیل در موازنه قدرت منطقه ای را عامل بحران امنیتی اسرائیل دانسته است . 3 - دیدگاه ژئواستراتژیک که محدودیتهای جغرافیایی را عامل بحران امنیتی اسرائیل خوانده است . 4 - دیدگاه منازعه منطقه ای که منازعه دائمی بین اسرائیل و همسایگانش را عامل بحران امنیتی اسرائیل به حساب آورده است . با توجه به این چهار دیدگاه اسرائیل چهار استراتژی برای غلبه بر بحران امنیتی در پیش گرفته که عبارتند از : 1- استراتژی اتحاد با قدرتهای بزرگ . 2 - استراتژی دسترسی به قدرت و توان برتر. 3 - استراتژی توسعه سرزمینی و ایجاد مناطق حائل. 4 - استراتژی صلح با همسایگان.

در رساله حاضر این پرسش مطرح شده است که آیا دخالت سیاست در حوزه فرهنگ و هنر می تواند سبب انحراف هنر گردد. نگارنده در پاسخ به این پرسش پس از بحث نظری در زمینه روابط تعاملی و تقابلی سیاست و هنر ، رئالیسم سوسیالیستی را به مثابه روشی که با غرض ایدئولوژیک تمهید شده به آزمون می گذارد . در پی این بررسی استدلال می کند از آنجا که در رئالیسم سوسیالیستی سه اصل زیربنایی - تعهدحزبی ، تعهد مردمی و تعهد ایدئولوژیک - از سوی دولت ( سیاست) برای تولید اثر هنری اجتناب ناپذیر است و این شرایط نیز از سوی حاکمیت سیاسی تحمیل شده است ، می توان شاهد از بین رفتن جوهره واقعی هنر بود. نتایج این دخالت به شکل محکوم کردن سایر اشکال هنری چون فورمالیسم و مدرنیسم ، نفی استقلال فکری و سرکوب هنرمندان در جامعه پدیدار می گردد.

در این رساله درصدد پاسخ به این پرسش برآمده ایم که چرا بر خلاف دوره اتحاد شوروی، سیاست خارجی روسیه در قبال غرب(از دوره گورباچف تا پوتین) با تحولات شدید و نوعی سردرگمی رو به رو بوده است؟