چکیده : تجارت به عنوان یک عامل اساسی واصلی در دوام وقوام حکومتها و همچنین در زوال ونابودی آنها نقش اساسی داشته است ودراین میان دولت وحکومتی موفق تر بوده است که بتواند از این اهرم بیشترین استفاده را ببرد ،حتی در دوران حکومتهای اولیه همچون ماد ،هخامنشی و اشکانی که جنگها ی طولانی با همسایگان داشته اند بیشتر به اهرم تجارت نیاز داشته اند ،زیرا تامین مخارج جنگ ،سربازان ،آذ وغه ودیگر موارد همگی تحت شعاع ثروت و وضعیت مالی آن حکومت قرار داشته است ،از اینجاست که می بینیم امر تجارت وبازرگانی و کسب درامد وپرشدن خزانه های سلطنتی برای پادشاهان و دولتها مهم جلوه نموده وهر دولتی به فکر راههای گوناگون تجارت برای کسب درامد افتادندودراین بین تجارت شکوفا شد وتاجر در نظر صاحبان حکومت محترم گردید وتجارت دردنیای باستان از راه زمین ودریا ودرداخل وخارج مرزها چه از راه صلح وچه از راه جنگ گسترش پیدا کرد . در همین راستا دولت ساسانی به این نتیجه رسیده بود که تجارت می تواند به عنوان بهترین حربه بر ضد رقیب اصلی خود یعنی بیزانس استفاده گردد. جنگهای طولانی و فرسایشی بین دولتین ثابت کرده بود که آنها دارای قدرت نظامی تقریباً برابر هستند، در نتیجه تنها مسئله ای که می توانست برتری یکی را بر دیگری اثبات کند،برتری در تجارت بود که هر دو دولت به آن روی آوردند و موفقیت های بالایی هم کسب کردند. این پژوهش با استفاده از شیوه تحقیقات تاریخی و با استفاده از منابع و شواهد تاریخی و پژوهشی به مناسبات تجاری ایران و بیزانس در عهد ساسانی از سال 395 لغایت 651 میلادی پرداخته است .در این پژوهش ابتدا به شکل گیری و همجواری دو امپراطوری پرداخته شده و زمینه های پیدایش تجارت را مطرح نموده ودر ادامه به نقش شرکتهای تجاری و هم چنین تجارت دنیای مشرق با مغرب با نقش واسطه ای ایران پرداخته شده و به تأثیر راهها و مخصوصاً شاهراه تجاری ابریشم و کالاهای مورد تجارت ومخصوصا ابریشم و نقش ایران در حفظ امنیت جاده ها ، ساخت کاروان سراها و شهرهای کنار جاده ها به منظور کنترل تجارت و کسب درآمدهای مالیاتی به نفع دولت ایران پرداخته شده است. همچنین درمورد جنگهای بین دو دولت و تأثیر آنها بر مسیرهای تجاری و کشیده شدن تجارت از خشکی به دریاها و ساخت بنادر و کشتی های تجارتی مطالب ارائه شده است و در ادامه به نقش و جایگاه سکه های ساسانی در مبادلات تجاری و روان سازی تجارت می پردازد،سپس به تأثیر قوانین زردتشتی، مسیحی و یهودی بر روند رشد و افت تجارت پرداخته شده و رقابتهای تجاری این دو دولت را در سرزمینهای عربستان، شمال و شمال شرق آفریقا و همسایگان شرقی ایران توضیح می دهد و در انتها به نتایج تجارت پرداخته و پیامدهای انرا در رشد شهرنشینی، اختلاط نژادی، دین، فرهنگ و هنر، انتقال علوم و فنون و بهبود وضعیت اقتصادی دولت، مردم و تجار بیان می کند کلید واژه:( ایران ،بیزانس ،مناسبات تجاری ، جاده ابریشم، سکه های ساسانی، تجارت دریایی، جنگها، قوانین مذهبی ، رقابتهای تجاری، پیامدهای تجارت. )