امروزه دستیابی به توسعه پایدار و تراکم ساختمانی مناسب و پایدار در سطح شهرها به منظور ارتقای کیفیت زندگی و بهبود محیط زیست شهری، بهره مندی عادلانه از امکانات و خدمات شهری و نیز جلوگیری از بروز مسائل و مشکلات مختلف از ضرورت های توسعه شهری محسوب می شود. توسعه روزافزون جمعیت شهرنشین، محدودیت منابع و لزوم بهره وری عقلایی از امکانات موجود، اهمیت توجه به مقوله تراکم در شهرها را دو چندان می نماید. زیرا تعیین تراکم جمعیتی و ساختمانی از مهمترین ابزارهای شهرسازی در راستای تعادل بخشی و ایجاد نظم در سیستم های پیچیده شهری است. شناسایی مولفه ها و عوامل موثر بر تراکم ساختمانی از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی و کندوکاو در ارتباط متقابل این مولفه ها با معیارهای توسعه پایدار شهری به منظور تدوین مدل تحلیلی تراکم ساختمانی بهینه و آزمون آن در بخشی از منطقه یک شهر ارومیه از اهداف اصلی تحقیق حاضر بوده است. جهت میل به این منظور از روش تحقیق تحلیلی استفاده شده است و اطلاعات مورد نیاز به شیوه های مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و برداشت میدانی جمع آوری شده و بدین منظور تعداد 1071 ساختمان مسکونی و 250 ساختمان غیر مسکونی به شیوه تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته است. جهت تحلیل داده ها نیز از تکنیک های سوات و تحلیل عاملی استفاده شده است. تحلیل عاملی به کشف روابط پنهان بین شاخص ها و تعیین میزان همبستگی آنها با هم و وزن دهی به شاخص ها بر اساس اهمیت، مددرسانی کرده و تحلیل داده ها با تکنیک سوات، امکان بررسی واقع بینانه نتایج حاصل از تحلیل عاملی را در ناحیه مورد بررسی فراهم نموده است. بطوریکه از توجه توامان به نتایج حاصل از هر دو تکنیک، امکان تعیین طیف های مناسب تراکم ساختمانی بهینه به تفکیک هر بلوک فراهم گردید. ارزیابی ها و نتایج تحلیل های صورت گرفته حاکی از آن است که متوسط کل تراکم ساختمانی بهینه پیش بینی شده برای محدوده مورد مطالعه در شهر ارومیه، بیشتر از تراکم ساختمانی وضع موجود بوده است- و قابلیت افزایش تراکم ساختمانی در محدوده وجود دارد- ولی نکته ای که می بایستی بدان توجه شود توزیع مناسب تراکم ساختمانی در سطح محدوده با در نظر گرفتن مشخصات بخش های مختلف منطقه است. چرا که در حال حاضر عدم همسویی روند افزایش تراکم ساختمانی در محدوده با اصول توسعه پایدار، موجب شکل گیری تراکم های ساختمانی ناهمگون با شرایط محدوده شده است. همچنین نتایج تحلیل شاخص ها در منطقه، از همبستگی و تاثیرپذیری بالای تراکم ساختمانی پایدار با مولفه های اقتصادی و کالبدی حکایت می کنند. از سوی دیگر نتایج تحقیق نشان می دهد که مشکل محدوده در عدم تحقق تراکم ساختمانی پایدار، بی توجهی به ویژگی های محیطی، عدم توزیع مناسب جمعیت و خانوار، تمرکز تراکم بالای ساختمانی در برخی نقاط، عدم رعایت حقوق همسایگی، نبود فضای سبز، عدم توجه به همجواری ها، نادیده گرفتن فرهنگ و الگوی غالب سکونت و بالاخره عدم رعایت ضوابط و مقررات کالبدی می باشد.