چکیده این مطالعه به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف پودر دانه خرفه بر عملکرد رشد، پارامترهای خون و سیستم ایمنی در جوجه های گوشتی طی یک دوره 42 روزه انجام شد. بدین منظور، 160 قطعه جوجه یک روزه گوشتی نر از سویه تجاری راس 308، در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تیمار و 4 تکرار و 10 قطعه جوجه در هر تکرار استفاده شد. تیمارهای غذایی شامل: تیمار 1 جیره پایه یا شاهد (0/0% دانه خرفه)، تیمار 2 (جیره پایه + %5/2 دانه خرفه)، تیمار 3 (جیره پایه + %5 دانه خرفه)، تیمار 4 (جیره پایه + %5/7 دانه خرفه) بودند که به صورت آزاد در اختیار جوجه ها قرار گرفت. عملکرد تغذیه ای جوجه ها شامل وزن بدن، افزایش وزن روزانه، میزان مصرف خوراک و ضریب تبدیل غذایی به طور هفتگی و در آخر دوره اندازه گیری شدند. برای ارزیابی تیتر آنتی بادی علیه srbc، در روزهای 28 و 35 آزمایش، میزان 5/0 میلی لیتر از محلول %10 srbc به عضله سینه دو قطعه جوجه از هر تکرار تزریق شد. سپس نمونه گیری خون، 7 روز بعد (35 و 42 روزگی) از ورید زیر بال انجام شد. از نمونه های خون در 42 روزگی برای اندازه گیری میزان گلوکز، کلسیم، پروتئین کل، تری گلیسرید و کلسترول استفاده شد. به منظور بررسی اجزای لاشه و اندامهای درونی بدن برحسب درصد وزن زنده در سن 42 روزگی در دو قطعه جوجه مذکور بررسی گردید. نتایج عملکرد تغذیه ای در جوجه ها نشان داد که سطوح مختلف دانه خرفه سبب افزایش معنی دار میانگین وزن بدن، افزایش وزن روزانه، میزان خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی در دوره های رشد، پایانی و کل دوره شد (05/0p<). نتایج سنجش تیتر آنتی بادی علیه srbc در تیمار های مختلف اثر معنی داری در هر دو دوره ی تزریق نشان نداد؛ اما سطح تیتر ایمنوگلوبولین تام در تزریق دوم روند افزایشی داشت. وزن بورس، طحال، کبد و سایر اندامهای بدن در سن 42 روزگی تفاوت معنی داری در تیمارهای مختلف نشان نداند؛ اما وزن بورس با افزایش میزان دانه خرفه در جیره یک روند افزایشی داشت. همچنین درصد هماتوکریت خون تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفت. بررسی پارامترهای خون تفاوت معنی داری را در سطوح مختلف دانه خرفه نشان نداد. سطوح مصرفی دانه خرفه در جیره بر میزان تری گلیسیرید، کلسیم و آنزیمهای ,ast, alt و alp در خون تاثیر معنی داری نداشت؛ اما در سطح %5 سبب افزایش میزان کلسترول خون گردید (05/0p<). البته سطوح astوalt به ترتیب با دوز تیمارها روند کاهشی و افزایشی نشان دادند و آنزیم alp فقط در سطح %7.5 افزایش داشت. نتایج کلی نشان دادند که یک روند افزایشی بین تیمارها با عملکرد رشد و ایمنی وجود دارد و گروه دریافت کننده %7.5 دانه خرفه بیشترین تاثیر را بر پارامترهای مربوطه داشتند. واژه های کلیدی : دانه خرفه، عملکردرشد، فاکتورهای خون، سیستم ایمنی، جوجه گوشتی