در این تحقیق کوشیده شده است تا با کاوش بنیادهایی مطابق با فلسفهی تعلیم و تربیت اسلامی , مبناهایی را یافت که بتوان بنای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را بر آن استوار نمود . همچنین در این تحقیق که از نوع بنیادی توصیفی است از روش تحلیل عقلانی بر روی اطلاعات مستندی که به روش کتابخانهای جمع آوری شدهاند , استفاده گردیده و نتایج زیر بدست آمده است . در پاسخ به سوال اول تحقیق چهار مبنای معرفتشناختی : 1 ) اتحاد وجودی علم و عالم 2 ) تجرد علم 3 ) مرتبهمندی علم 4 ) ابداعی بودن علم , حاصل گردیده است که ارزشیابیها باید بر پایهی آنها شکل گیرند . دلالتهایی از این مبانی برای ارزشیابی , در این تحقیق مطرح شده است که خلاصهای از آن به قرار زیر است : چنین ارزشیابیهایی متوجه وسعت وجودی خود انسان است و اندازهگیری دانش و علم متربی را به عنوان یک صفت یا خصیصه , در دستور کار ندارد . باید در آن طرحهای ویژه و جداگانهای برای ارزیابی ادراک متربی در هر یک از سه سطح حسی خیالی و عقلی وجود داشته باشد و در هر یک از سه سطح به متربی بازخوردهای مناسبی جهت رفع اشکال در همان مورد را بدهد . متربی را در شرایطی کاملاً فعال و خلاق بیازماید . همچنین در پاسخ به سوال دوم تحقیق شش مبنای انسانشناختی : 1 ) انسان با موجودیتی در گرو عقل 2 ) انسان موجودی یکپارچه 3 ) انسان موجودی مختار و انتخابگر 4 ) انسان موجودی اجتماعی 5 ) انسان موجودی دارای کرامت 6 ) انسان موجودی با کمالگرایی نامحدود , حاصل گردیده است که ارزشیابیها باید بر پایهی آنها شکل گیرند . دلالتهایی از این مبانی برای ارزشیابی , در این تحقیق مطرح شده است که خلاصهای از آن به قرار زیر است : از خرد کردن انسان به جنبههای مختلف برای آنکه بتواند وی را اندازهگیری کند بپرهیزد . به پیچیدگی و وحدت در عین کثرت ابعاد مختلف وجود آدمی بی اعتنا نباشد و با ارزیابیهای مناسب , رشد و کمال متوازن افراد را دیدبانی کند . باید عقاید و سلایق گوناگون را شکوفا کند و در فضای آزاد ، اندیشهها را برکشد . ارزشیابیها نباید به گونهای باشند که موجب استبداد و تحمیل اندیشه و همچنین ترس و اضطراب گردند . و در پاسخ به سوال سوم تحقیق نیز سه مبنای ارزششناختی : 1 ) تقوا ؛ برترین ارزش در اسلام 2 ) نیت ؛ روح عمل 3 ) مطلق بودن اخلاق , حاصل گردیده است که ارزشیابیها باید بر پایهی آنها شکل گیرند . دلالتهایی از این مبانی برای ارزشیابی , در این تحقیق مطرح شده است که خلاصهای از آن به قرار زیر است : در ارزشیابیها به غیر از نتایج اعمال , توجه ویژهای به نیات و قصدها معطوف گردد . طرحهای مناسبی برای آگاهی یافتن از نیات و دلمشغولیهای متربیان داشته باشد . در مسایل اخلاقی متربی باید هم به لحاظ نظری و هم عملی مورد ارزیابی قرار گیرد . با شناسایی رذایل و فضایل اخلاقی متربی در تغییر دادن رذایل به فضایل و حفظ فضایل به متربی کمک کند. در قسمت نتیجهگیری نیز علاوه بر ارائهی خلاصهای از یافتههای تحقیق مطابقت نظام ارزشیابی موجود با این مبانی بررسی گردیده و میزان تطابق آن بسیار اندک تشخیص داده شده است .