نام پژوهشگر: نسرین رحمتی

ساختار نظام دیوانی فاطمیان مصر با تکیه بر کتاب نزههالمقلتین فی اخبار الدولتین
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ 1390
  نسرین رحمتی   فاطمه جان احمدی

خلافت فاطمیان در سال 297ه.ق.، پس از سال ها فعالیت داعیان آن در افریقیه بر پا شد و پس از شصت سال مرکز خلافت آن به مصر منتقل شد، که تا سال567ق دوام یافت. این دولت دارای یکی از گسترده ترین تشکیلات اداری و دیوانی بود که در نزدیک به سه قرن خلافت آنان بنا به مقتضیات تغییر و توسعه یافته بود. تشکیلات دیوانی فاطمیان در مصر که پس از ورود المعز، توسط یعقوب بن کِلِّس و عسلوج بن حسن و بر میراث اخشیدیان بنیان شد، تا سالیان متمادی اساس نظام دیوانی آنها را تشکیل می داد. هر چند به مرور ایام و با توجه به مقتضیات زمان و شرایط جدید، دچار تغییر وتحول هم شد. یکی از مهمترین آثار دیوانی عصر فاطمیان که تصویری درست و روشن از وضعیت نظام اداری و دیوانی فاطمیان ارائه می دهد کتاب نُزههالمُقلَتین فی اخبار الدولتین تألیف ابن طویر است که در شمار نخستین منابع دیوانی این عصر بشمار می آید. ابن طویر (526-617ق) نویسنده این اثر در عین تبحر و خلاقیت ضمن بیان اجمالی تاریخ دولت فاطمیان، اسامی دیوان های آنان و نیز حوزه ی فعالیت هر یک را توضیح داده است. این کتاب به این دلیل که توسط یکی از صاحب منصبان دیوانی دولت فاطمی نوشته شده و نیز دارای جامعیت و اختصار است، در پایان نامه حاضر مبنای برای بررسی نظام دیوانی فاطمیان قرار گرفت. نگارنده در این پژوهش در صدد پاسخگویی به سوال های زیر است: اهمیت کتاب نزهه المقلتین چیست؟ نظام دیوانی فاطمیان مصر در کتاب نزههالمقلتین چگونه به تصویر کشیده شده است؟ منابع ابن الطویر کدامند و چه کسانی از مستندات او بهره برده اند؟ روشن است که بنا به محتوای پرسش های پژوهش روش تحقیق نگارنده، روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر اطلاعات و داده های منابع تاریخی- دیوانی است.