مصطفی شمس آبادی علی گنجعلی
به منظور بررسی تاثیر یون کلسیم بر جوانه زنی بذر، رشد رویشی و زایشی گیاه نخود (cicer arietinum l.) ارقام جم و پیروز تحت شرایط تنش شوری، سه آزمایش متفاوت بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. آزمایش اول با هدف بررسی تاثیر متقابل غلظت های مختلف کلسیم و تنش شوری بر صفات مربوط به جوانه زنی دو رقم نخود شامل جم و پیروز انجام شد. در این آزمایش از محلول های کلرید سدیم با هدایت الکتریکی 0، 4، 8، 12 و 16 دسی زیمنس بر متر به عنوان سطوح مختلف شوری و از نمک سولفات کلسیم 5 و 10 میلی مولار به عنوان منبع کلسیم استفاده شد. بذر ها پس از ضدعفونی در پتری ها کشت شدند و شمارش بذرهای جوانه زده بصورت روزانه و نمونه برداری از دانه رست ها پس از یک هفته انجام شد. آزمایش دوم و سوم، با هدف تاثیر برهم کنش کلسیم و شوری بر برخی صفات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه نخود در مرحله رشد رویشی و زایشی انجام شدند در این آزمایش از محلول های کلرید سدیم با هدایت الکتریکی 0، 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر به عنوان سطوح مختلف شوری و از نمک سولفات کلسیم 5 میلی مولار به عنوان منبع کلسیم استفاده شد. نمونه برداری از گیاهان، 21 روز (مرحله رشد رویشی) و 42 روز (مرحله گلدهی) پس از کاشت، انجام شد. نتایج آزمایش جوانه زنی نشان داد که افزایش شوری بویژه در غلظت های 12 و 16 دسی زیمنس بر متر، درصد و سرعت جوانه زنی را بصورت معنی داری کاهش داد و همچنین سایر صفات مورد بررسی شامل طول ساقه چه و ریشه چه و وزن خشک ساقه چه و ریشه چه با افزایش غلظت نمک سدیم کاهش یافت. نتایج پژوهش نشان داد که حضور سولفات کلسیم 5 میلی مولار تاثیر معنی داری بر بهبود آسیب های ناشی از تنش شوری بر جوانه زنی بذور نخود هر دو رقم در سطوح بالای شوری دارد (05/0 p?) و در مرحله رویشی صفاتی شامل طول و قطر ریشه در سطوح بالای شوری (12 دسی زیمنس بر متر) و نسبت fv/fm در شوری های بیش از 9 دسی زیمنس بر متر بصورت معنی داری کاهش یافت. در مرحله گلدهی شوری صفاتی از قبیل سطح برگ، طول، قطر و سطح ریشه و همچنین میزان پتاسیم برگ را کاهش داد که این کاهش در سطوح بالای شوری (9 الی 12 دسی زیمنس بر متر) معنی دار بود (05/0 p?). با افزایش شوری صفاتی از قبیل مقاومت روزنه،سدیم برگ و پرولین برگ و ریشه بصورت معنی داری افزایش یافت (05/0 p?) و استفاده از سولفات کلسیم در سطوح بالای شوری در هر دو رقم نخود باعث بهبود اثرات منفی شوری شد.
