تعیین زمان مناسب تعویض روغن روانکار در تجهیزات صنعتی به ویژه موتورها همواره از چالش های عمده در بحث نگهداری تجهیزات صنعتی بوده است. زوال و فرسودگی روغن روانکار با بررسی تغییرات مشخصه های کیفی روغن در طول کارکرد آن قابل ارزیابی است. هدف عمده این رساله طراحی و ساخت سامانه ای هوشمند جهت نشان دادن وضعیت کیفی روغن موتور و تعیین زمان مناسب تعویض آن است. در این تحقیق سعی شده که با ارزیابی تاثیرگذارترین مشخصه ها در وضعیت کیفی روغن موتور، به تحلیل وضعیت و تعیین زمان مناسب تعویض آن پرداخته شود. رویکرد مورد استفاده جهت تحلیل وضعیت کیفی روغن، بکارگیری منطق فازی و پیاده سازی دانش شخص خبره در زمینه روانکاری و آنالیز روغن، در قالب یک سیستم فازی می باشد. موتور دیزل لوکوموتیو به عنوان موتور مورد مطالعه و داده های آنالیز روغن این موتور به عنوان داده های آزمایشگاهی در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفته اند. تحلیل های آماری روی داده های آزمایشگاهی انجام گرفته و چهار مشخصه گرانروی، عدد بازی، میزان آهن و میزان آب که از مشخصه های حیاتی در پایش وضعیت روغن به شمار می آیند، به عنوان ورودی های سیستم فازی جهت تعیین وضعیت کیفی روغن انتخاب شده اند. نتایج تحلیل های آماری نشان از وجود الگویی خاص در ارتباط با روند فرسودگی روغن در موتور در طول کارکرد آن دارد که وابسته به نوع و شرایط کارکرد موتور است. این الگوی فرسودگی روغن به گونه ای است که وابستگی هایی میان تغییرات برخی از مشخصه های کیفی روغن در روند فرسودگی آن مشاهده می گردد. با کشف این الگو و پیاده سازی آن در قالب سیستم فازی، فرایند هوشمندسازی تعیین وضعیت روغن به انجام رسیده است و نتایج به خوبی با نتایج آزمایشگاهی معتبرسازی شده اند. در گام بعدی طراحی و ساخت سامانه ای به انجام رسیده است که با تحلیل خروجی های شبیه سازی شده حسگرهای مورد نظر به کمک نرم افزار بدست آمده در گام نخست به تحلیل وضعیت روغن می پردازد. بدین ترتیب در سامانه هوشمند تعیین وضعیت کیفی روغن موتور با ارزیابی مشخصه های ورودی بدست آمده از حسگرها توسط هسته نرم افزاری، وضعیت نهایی روغن قابل نمایش خواهد بود.