سکینه صمیمی ابراهیم غلامی
چکیده: پهنه ی گسلی چهکند در جنوب باختری شهر بیرجند و در بخش باختری دامنه ی شمالی رشته کوه باقران واقع شده است. از نظر ساختاری بخش باختری گسل جنوب بیرجند (f2) با راستای کلی wnw- ese با شیبی به سمت ssw را در بر می گیرد و از نظر ویژگی های سنگ شناسی شامل بخش هایی از آمیزه ی افیولیتی می باشد. این محدوده مشتمل بر مجموعه ای از برگه های راندگی (f1 و f2 و f3 و f4 با شیب به سمت sw) و پس راندگی ها (با شیب به سمت ne) است. در پیمایش از جنوب به شمال و در راستای عمود بر کوهستان، کاهش شیب گسل ها، رخنمون پریدوتیت ها و میزان دگرشکلی به سمت شمال همگی ترتیب توالی گسلش و رشد برگه های راندگی از کوهستان به سمت دشت (f4 قدیمی ترین و f1 جوانترین) را نشان می دهد. شواهد ساختاری همچون موقعیت هندسی صفحات گسلی (مانند گسل f2)، خطواره های لغزشی و ساخت های s-c بر معکوس بودن مولفه ی اصلی همراه با مولفه ی کوچک امتدادلغز راستگرد برای صفحات گسلی با راستای کلی nw-se و سازوکاری معکوس با مولفه ی کوچک امتدادلغز چپگرد برای صفحات گسلی با راستای کلی e-w دلالت دارد. میانگین موقعیت هندسی گسل f2 n64w,54sw با r=84se است که سازوکاری معکوس با مولفه ی امتدادلغز راستگرد را نشان می دهد. گسل مذکور سبب رانده شدن واحدهای افیولیتی بر روی رسوبات جوان شده است که این فعالیت همراه با رخنمون پریدوتیت ها در سطح و توسعه ی چین های انتشار گسلی با راستای محور wnw-ese در بخش شرقی منطقه شده است. در بخش میانی منطقه و به سمت غرب فعالیت گسل های پس راندگی موجب شکل گیری چین خوردگی های مرتبط با گسلش از نوع خم گسلی، جابه جایی لایه ها در چین خوردگی های از قبل موجود و در نهایت ایجاد بالا جستگی(pop up) شده است. در بخش غربی منطقه نیز فعالیت گسل های پس راندگی (با شیب به سمت ne) با تشکیل ناودیس های فرو دیواره ای، برگوارگی های همراه با راندگی، ریز چین های پلانژدار و برخاستگی منطقه همراه بوده است. بررسی فرایند ترانهش، میزان چین خوردگی رگه ها، بررسی آثار حرکات متفاوت بر روی صفحات گسلی، وجود پس راندگی ها، چین خوردگی های مرتبط با گسلش و دوپلکس ها، نشان دهنده ی افزایش مولفه ی تنش کمینه (3?) از شرق به غرب منطقه می باشد که همگی این شواهد تائید کننده ی دگرشکلی پیشرونده ی حاکم بر منطقه است که از سمت شرق به غرب در حال افزایش می باشد. کلمات کلیدی: گسل چهکند، راندگی، چین انتشار گسلی، دگرشکلی فشارشی، بیرجند، خاور ایران
