چکیده: پیدایش شعر عرفانی و تجلّی افکار قلندری و مغانه ای در پهنه ادب پارسی، تحوّلی شگرف به وجود آورد، و سبب گردید، تعالیم عرفانی در آثار شاعران بزرگی چون خاقانی شروانی مجال ظهور یابد و بخشی از آثار عرفانی و صوفیانه را به وجود آورد. اشعار خاقانی، سخنور برجسته ادب پارسی، که از فحول شاعران سرزمین ما به شمار می آید، به دلیل پیچیدگی و شیوه سخنوری منحصر به خود، خصوصاً در بعد معنوی و عرفانی، آن چنان که باید مورد بررسی و مداقّه قرار نگرفته است، و برای دست یابی به این که خاقانی در مباحث معرفتی چه می گوید، راهی بس دراز در پیش است. و این مهم تنها از عهده دانشوران و محققان ادبیات فارسی امکان پذیر خواهد بود. هدف نگارنده، در این کوشش اندک، بر این بوده است که جایگاه این شاعر بزرگ را در بعد معرفتی مورد بررسی قرار دهد. لذا در این پژوهش ، ضمن بررسی شیوه سخن او و دیدگاه های مختلف در مورد عرفان و تصوّف وی و نیز شرح و توضیح مفاهیم لغوی و اصطلاحی عرفانی و مغانه ای در دیوان شاعر، و تأویل و تحلیل آن ها، اندیشه های صوفیانه و قلندری وی و پیروی سخنورانی چون حافظ، جامی، امیر خسرو دهلوی و ... از او در حد توان بیان شده است. کلید واژه ها: عارفانه، مغانه، خاقانی، تحلیل، بررسی.