نام پژوهشگر: فاطمه پیرامن
فاطمه پیرامن سید محمد هاشمی
چکیده در عصر حاضر کرامت انسانی به عنوان مبنای آرمانی حقوق بشر، مطلوب بشریت میباشد، با این حال دست یافتن به تعریفی دقیق از آن، امر آسانی نیست. جایگاه کرامت انسانی در اسناد بینالمللی هنوز ثابت نشده است و در حال تحول و رو به تکامل است. همین امر علت عدم دستیابی به تعریفی جامع از آن میباشد. برعکس کنوانسیونهای بینالمللی، جایگاه کرامت انسانی از منظر دین اسلام ثابت است. مفهوم کرامت انسانی باید در احکام کلی دین اسلام جستجو شود نه در لایهی رویین و احکام جزئی. به دلیل عدم وجود تعریفی جامع از کرامت انسانی، برای تعیین جایگاه آن ناگزیرجلوههای آن مورد مطالعه قرار میگیرد. اهم این جلوهها حق حیات، حقوق رفاهی، آزادی بیان، آزادی مذهب، مشارکت سیاسی و حق برابری است. این جلوهها در کنوانسیونهای مختلف مورد تأکید قرار گرفتهاند. کرامت انسانی از دیدگاه دین اسلام نیز تعریف نشده است. برای بررسی جایگاه کرامت انسانی از منظر دین اسلام نیز اصولاً جلوههایی که مستخرج از کنوانسیونهای بینالمللی است از دیدگاه تعالیم اسلام مورد تطبیق قرار میگیرد. اکثر تفاوتهای کنوانسیونهای حقوق بشری و اسلام به دو حیطهی اختلاف جنسیت و اختلاف مذهب و اثر آنها در تفاوت احکام بر میگردد. این امر زمانی نمود پیدا میکند که وارد احکام، یا بهتر بگوییم شریعت دین میشویم. روح دین تمامی افراد را به طور مساوی و برابر با هم میداند. مبنای تفاوت برخی از احکام بین زن و مرد به هیچ وجه ناشی از نگرش متفاوت به شأن و منزلت این دو جنس نیست ولی به هر روی به نظر می رسد این تفاوت در برخی جنبه ها منجر به تبعیض و خدشه دار شدن کراست انسانی زن شده است. در مورد اختلاف مذهبی نیز باید گفت مسلمان بودن در دین اسلام مثل تابعیت در شرایط حال حاضر است. تابع یک کشور بودن باعث برخورداری از یک سری امتیازات از جانب آن کشور میشود. تابع دین اسلام بودن نیز باعث برخورداری از یک سری از امتیازات میشود؛ بدون این که ناقض حقوق افراد غیر مسلمان شود. این مفهوم در سطحی عمیقتر و صرفنظر از مسلمان بودن یا نبودن مطرح میباشد. جایگاه کرامت انسانی در قوانین موضوعه جایگاه مناسبی نیست. در حقوق موضوعه آنچه که به عنوان موارد نقض کرامت انسانی از آنها یاد میشود، به دوقسمت عمده تقسیم میشوند. برخی از آنها مربوط به تفاوت مفهوم جلوههای کرامت انسانی در اسلام و حقوق بشر است. در این موارد نظام حقوقی ایران جانب اسلام را گرفته است. و باالتبع تفاوتها و تمایزاتی از لحاظ جنسیت و مذهب به وجود آمده است. در برخی موارد دیگر، که شمار آنها نیز کم نیست، نقض کرامت انسانی به مفهوم واقعی کلمه وجود دارد و این نقض به هیچ وجه به تفاوت مفهومی بین دین اسلام و اسناد بینالمللی باز نمیگردد. در این موارد نقض کرامت انسانی صرفاً به تعلل و کمکاری قانونگذار در پیشبینی این موارد باز میگردد. واژگان کلیدی قرآن کریم، کرامت انسانی، حقوق بشر، حقوق موضوعه ایران، اسلام،اسناد بین المللی