باغ های تاریخی، بیانگر رابطه ای ساختاری و عمیق بین طبیعت بکر، نیروی سازمان دهنده انسان و نقش بنیادین آب و گیاه در غنی سازی اکوسیستم موجود با مفهومی معمارانه است. مفهومی که بیانگر ساختار بستری است که باغ در آن قرار گرفته است. وجود عناصر معمارانه تاریخی همچون کوشک، عمارت سردر و فضاهای خدماتی نظیر حمام و ... مفهوم متفاوت آثار تاریخی ـ فرهنگی را وارد چرخه باغ می نماید. با افزودن صفت تاریخی، باغ از چنان کیفیتی برخوردار می گردد که می توان آن را همتراز آثار و ابنیه تاریخی ـ هنری پنداشته و از آن به مثابه چشم اندازی فرهنگی ـ تاریخی حفاظت نمود. باغ تاریخی چشمه علی دامغان؛ مجموعه ای زیبا و کم نظیر از همجواری ویژگی های اکولوژیکی- محیطی، بناهای یادمانی و رسوم آئینی است که کشف رموز و قواعد موثر در شکل گیری آن ، از طریق کنکاش های تحلیلی- کالبدی میسر است. تحلیل وجوه معماری و ساختار متمایز باغ موید این نکته است که؛ باغ تاریخی نقطه تمرکز نیروهای موجود در سایت و برآیند در هم تنیدگی عوامل موثر در شکل گیری منظر فرهنگی چشمه علی است. توجه ویژه پادشاهان قاجار به منطقه چشمه علی با درنظر گرفتن ویژگی های تاریخی- طبیعی و احداث کالبدی معماری در بستر طبیعی آن، سبب شکل گیری نمونه ای کم نظیر از سنت باغسازی ایرانی شده است که برغم منحصر بفرد بودن، چندان مورد توجه تحلیل گران و پژوهشگران واقع نگردیده است. به همین سبب با اذعان به ویژگی های متمایز باغ و با توجه به آسیب دیدگی عناصر فضایی، کالبدی و منظر باغ این پروژه تحقیقی، ضمن معرفی الگوی باغ- آب ها به عنوان یکی از الگوهای باغ ایرانی، به تحلیل کالبد تاریخی باغ قاجاری چشمه علی دامغان و آسیب شناسی مجموعه پرداخته و راهکارهای باززنده سازی و حفاظت جامع از آن را مورد بررسی قرار می دهد. به همین منظور با استناد به مبانی نظری مورد تائید جوامع حفاظتی و اسناد فرادست، طرح پیشنهادی باززنده سازی و احیاء باغ تاریخی با رویکرد "طرح جامع منطقه گردشگری چشمه علی" تدوین شده است.