چکیده: پیش بینی دعاوی غصب (خلع ید)، رفع تصرف عدوانی حقوقی و تصرف عدوانی کیفری از جمله تمهیدات قانونی در جهت حفظ و حمایت از اموال به شمار می رود. دعاوی مزبور که عمدتاً نتیجه واحد «ازاله ید متجاوز و اعاده مال مورد تجاوز» را در پی دارند، به دلایل مختلف حجم وسیعی از پرونده های دادگستری را به خود اختصاص می دهند؛ عدم توجه به ماهیت و شرایط اختصاصی هر دعوی و طرح دعوای نامتناسب با موضوع، یکی از عوامل موثر بر این آمار رو به رشد می باشد. در این تحقیق سعی بر آن است تا ضمن بررسی و مقایسه دعاوی غصب و رفع تصرف عدوانی حقوقی با دعوای تصرف عدوانی کیفری و تبیین اشتراکات و افتراقات موجود، شرایطی فراهم گردد تا خواننده با احاطه به موضوع مورد ابتلا، طریق بهتر برای رسیدن به نتیجه مطلوبش را دریافته و با صرف هزینه مالی و زمانی کمتری به مقصود نائل گردد. نتایج حاصله (که به تفصیل در متن تحقیق آمده است) نشان می دهد؛ اگر چه دعاوی مذکور از نظر نوع فعل مرتکب، عدوانی بودن عمل ارتکابی، رعایت اصول دادرسی ، خلع ید متجاز و... با هم مشترکند، ماهیتی متمایز داشته و تفاوتهای قابل توجهی نیز دارند؛ بعنوان مثال دعوای غصب از جهت مال موضوع دعوی، رعایت تشریفات دادرسی، امکان طرح دعوای جلب ثالث، فرجام خواهی از حکم صادره و... و دعوای رفع تصرف عدوانی از حیث وضعیت حقوقی مدعی، امکان ورود ثالث به دعوی و اعتراض ثالث نسبت به حکم صادره و... با دعوای تصرف عدوانی کیفری تفاوت دارد. بر مبنای اشتراکات و افتراقات موجود میتوان گفت نسبت ارتباطی دعاوی غصب و تصرف عدوانی کیفری عموم و خصوص مطلق و رابطه میان دعاوی تصرف عدوانی حقوقی و کیفری عموم و خصوص من وجه می باشد.در نتیجه علیرغم تشابه اسمی دعاوی تصرف عدوانی حقوقی و کیفری، ارکان دعوای غصب به دعوای تصرف عدوانی کیفری شبیه تر بوده و دعوای اخیر را می توان در قالب دعوای غصب در محکمه حقوقی مطرح نمود. واژگان کلیدی: تصرف، عدوان، دعوای غصب، دعوای رفع تصرف عدوانی حقوقی، دعوای تصرف عدوانی کیفری