یکی ازمهمترین وجدی ترین موضوعات مورد بحث در دوره معاصر،ورود مدرنیته وآموزه های دنیای غرب به ایران است.شکست ارتش ایران درجنگ ها با روسیه تزاری که منجر به قراردادهای گلستان وترکمانچای شد،موجب شدتا نخبگان قاجار مانند عباس میرزا،به ضرورت بهره گیری ازتمدن غربی برای پیشرفت ونوسازی درایران پی ببرند.درراستای حرکت درمسیرنوسازی صدراعظم های نوگرائی مانندامیرکبیر،سپهسالار وامین الدوله گامهای موثری برداشتند.علاوه بر این دیوانسالاران نوگرا،اندیشه گران تجدد خواه ونواندیشی مانند ملکم خان،نیزبا معرفی آراء وعقاید غربی نقش مهمی درتبلیغ مدرنیسم وتجددگرائی درکشور داشتند.باپیروزی انقلاب مشروطه مرحله جدیدی درانجام اصلاحات آغاز گشت،دوره ای که روشنفکران و تجدد خواهان ایرانی رهبری انجام اصلاحات و نوسازی را بر عهده گرفتند.این اصلاحات ونوسازی با تدوین متمم قانون اساسی که مناقشات سنت گراها و متجددین برسر قانون گذاری و مفاهیمی چون آزادی،مساوات وغیره را به دنبال داشت،وارد مرحله جدیدی گردید.این چالش باعث شکل گیری دوطیف مشروعه خواهان ومشروطه طلبان دربین روحانیون شد.ازشخصیت های روحانی که به دفاع ازاندیشه مشروعه خواهی و مخالفت با روشنفکری پرداخت،شیخ احمد شاهرودی بود.هرچند شاهرودی در طیف مشروعه خواهان قرار داشت،اما دربرخی از مقوله ها همچون علوم جدید،آزادی ومساوات وموارد دیگر نظراتی همسو بامشروطه خواهان ارائه داد.شاهرودی از زمره نخستین روحانیونی بودکه درباره اندیشه های کمونیست اظهار نظر نمود.ردیه های شیخ احمدعلیه بهائیت ومسیحیت،درتداوم فعالیتها واقداماتی بود که روحانیون دوره های قبل دررفع شبهات پیرامون اسلام انجام دادند.

یکی از عوامل اصلی و اثرگذار در فرایند تحولات تاریخی و اجتماعی و پیدایش جنبش ها و انقلاب ها نقش رهبران است و بدون تردید پیروزی یا شکست انقلاب ها نیز تا حدود زیادی با چگونگی اندیشه و عمل رهبران ارتباط مستقیم دارد . انقلاب مشروطه نیز مانند انقلاب های دیگر از این قاعده مستثنی نمی باشد. رهبری هر انقلاب را می توان با در نظر گرفتن سه گونه کارکرد مورد تجزیه و تحلیل قرار داد: الف- رهبری ایدئولوژیک: در این کارکرد رهبری؛ طراحی و نظریه پردازی اندیشه انقلاب را بر عهده دارد . ب- رهبری بسیج گر: در این حوزه رهبران با سخنرانی، نطق، مقاله نویسی و روشنگری در میان توده های مردم، باعث بیداری و بسیج عمومی مردم گردیده و به آنها وحدت و همدلی می بخشند. ج- رهبری نظامی: در این بخش کار ویژه رهبر ایجاد یک تشکل نظامی و مسلح از علاقه مندان و توده مردم، جهت مبارزه با حاکمیت مستقر و بدست گرفتن قدرت و سرکوب مخالفان است که در انقلاب مشروطیت نیز با ایجاد نهادهای مردمی مانند انجمن های ایالتی زمینه گزینش افراد علاقه مند و واجد شرایط جهت تشکیل یک سازمان نظامی مردمی برای مجاهدان مشروطه فراهم آمد و در رأس این مجاهدین، ستّارخان قرار داشت. او آزادی خواه، استبداد ستیز ، ضد استعمار و پایبند به باورهای دینی بود که بعد از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه در روز دوم تیرماه 1287 رهبری انقلاب را در تبریز به دست گرفت و در محله امیرخیز با هفده تن از مجاهدین تحت امر خود با یک عمل انقلابی؛ مردم را برای مبارزه تشویق کرد و با برداشتن پرچم های سفید که بر سر در منازل یا مغازه های خود نصب کرده بودند شور و حیات تازه ای در کالبد نیمه جان نهضت مشروطیت دمید و با فداکاری و جانبازی های خود و با جذب نیروهای داوطلب مردمی و بسیج مجاهدین و با سازماندهی و آموزش مهارتهای نظامی مجاهدین جو اختناق را شکست و با رهبری کاریزماتیک، نظامی و سیاسی خود در مدت یازده ماه جنگها را رهبری و هدایت نمود و آهنگ فتح تهران را به صدا درآورد تا اینکه در نابودی استبداد صغیر و سقوط محمدعلی شاه نقش برجسته ای را از خود به یادگار بگذارد بنابراین ستّارخان و دیگر یاران مجاهد، مانند باقرخان و حسین خان باغبان و دیگران در رهبری نظامی و سیاسی انقلاب مشروطه، نقش اول را داشتند.

چکیده قحطی پدیده ایست که در دوره های مختلف تاریخ ایران ، بوقوع پیوست و هر بار فجایع ناگواری رابه دنبال داشت . در این تحقیق برآن شدیم تا با محدود کردن این موضوع به دوره ی حکومت ناصری ، با نگاهی دقیق تر ، به علل و عوامل موثر بر بروز قحطی ها و پیامدهای ناشی از آن بپردازیم.در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار قحطی های متعددی رخ داد که برخی از آنها از شدت بیشتری برخوردار بود.از بین این قحطی ها ، قحطی 1288ه.ق سخت ترین و گسترده ترین قحطی ها بودکه بخش اعظم کشور را در بر گرفت و پیامد های ناگوار اجتماعی و سیاسی به همراه داشت. با بروز قحطی ها، اوضاع جامعه دچار آشفتگی، بی نظمی و هرج ومرج می شد وپدیده هایی چون تقلب و دزدی وراهزنی گسترش می یافت. گاه شدت گرسنگی و فقر و فلاکت و فشار روانی ناشی ازغم از دست دادن عزیزان به حدی می رسید که عده ای دست به خود کشی می زدند. از دیگر پدیده های شومی که دراین دوران به چشم می خورد، مسأله آدمخواریست که خود بغایت گرسنگی و تنگدستی مردم اشاره دارد.اوضاع سیاسی کشور همچون اوضاع اجتماعی آن نابسامان بود؛ بطوری که به کرات شاهد شورشها و قیامهایی از جانب مردم علیه حکومت هستیم. بی کفایتی سران حکومتی در رفع مشکلات موجود و برآورده کردن خواسته ها و نیازهای مردم ، سبب برافروخته تر شدن آتش خشم ملت گردید که خوداین امرزمینه ساز انقلاب مشروطه گشت. از سوی دیگر این ناتوانی حاکمان ، درحل بحران های موجودسبب روی آوردن مردم به بیگانگان شد که زمینه نفوذ و دخالت آنان را در امور مملکت فراهم ساخت. در پیدایش این قحطی ها علل و عوامل متعددی نقش داشت. خشکسالی همواره یکی از علل اصلی قحطی بود ، علاوه بر ان عواملی چون احتکار ، نبودن راه های مناسب ، بی تدبیری حکام و خروج بی رویه غله از کشور در برهه هایی از زمان به عنوان علل اصلی و گاهی نیز بعنوان علل تشدید کننده آن مطرح بوده است. کلمات کلیدی: خشکسالی - ناصرالدین شاه- قحطی1288ه.ق- میرزا حسین خان - کشت خشخاش- آشفتگی اجتماعی و سیاسی

ساوجبلاغ مکری (مهاباد) در ابتدا آبادی کوچک و بی اهمیتی بود که تأسیس آن به حکومت شاه اسماعیل صفوی برمی گردد. در ساوجبلاغ ایلات و طوایف متعددی زندگی می کردند که از مهمترین این ایلات ایل مکری بوده است این تحقیق در صدد است تا به علل و عوامل موثر بر همگرایی و واگرایی ایل مکری با دولت مرکزی در این دوره ها بپردازد و اینکه ماهیت جنبشهایی (دم دم –شیخ عبیدالله) که در این فاصله زمانی در این منطقه روی داده چه بوده است؟ این تحقیق بر روش توصیفی – تحلیلی مبتنی است که پس از مطالعه و تحلیل مدارک و اسناد موجود در منابع اولیه و تحقیقات صورت می پذیرد. فرضیه های تحقیق حاضر عبارت است از این که با روی کار آمدن حکومت صفویه و استقرار تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران توسط شاه اسماعیل؛ اختلاف مذهبی دولت صفوی با ایل مکری واگرایی آنها از دولت مرکزی به وقوع پیوست. البته وضعیت واگراییی در دوره ضعف شاهان صفوی رخ می داد و هرگاه شاهان قدرتمندی مانند شاه عباس به قدرت می رسیدند ایل مکری تابع حکومت مرکزی می شد و به طور کلی این روش تا دوره قاجاریه ادامه داشت از طرفی دیگر کشمکشهای محلی بین ایلات مکری تا اواسط دوره قاجار ادامه داشت تا اینکه دولت مرکزی ایران که از مدتها قبل در صدد براندازی حکومتهای محلی بود از کشمکشهای بوجود آمده استفاده کرد و با انتصاب حاکمانی از طرف تبریز و تهران، عملاً زمام امور ساوجبلاغ را از دست حکومتهای محلی خارج کرد. در مورد ماهیت جنبشهای سیاسی اجتماعی این دورهها باید گفت که شورش دم دم تا حدی در نتیجه سیاست تمرکز گرایی و سیاست مذهبی شاه عباس به وقوع پیوسته است. از بررسی قیام شیخ عبیدالله این نتیجه به دست آمد که مهم ترین جنبه این حرکت، اعتراض به شرایط و اوضاع حاکم بر مناطق کردنشین به ویژه کردهای آذربایجان بود.

با فروپاشی سلسل? ساسانیان جامعه ایران در ابعاد مختلف دچار تحول و دگرگونی شد، هویت ایرانی نیز از این تحولات بی بهره نماند. با توجه به تغییر در عناصر هویتی، ایرانیان دچار بحران هویت شده و تلاش برای برون رفت از این بحران را آغاز نمودند. در این رساله چگونگی ظهور و بروز بحران هویت در ایران و علل و عوامل موثر برآن مورد ارزیابی قرار گرفته و درادامه به پاسخهایی که از جانب ایرانیان در مواجهه با بحران پیش آمده ارائه شده است توجه شده است؛ جملگی این پاسخ ها را می توان در سه محور«ایران گرایی»، «اسلام گرایی» و «ایران- اسلام گرایی» جای داد.گروه اول: «ایران گرایان» در حفظ هویت سابق خود پافشاری کردند. گره دوم: «اسلام گرایان» ضمن رد و انکار هویت ایرانی خود، یکسر هویت جدیدی از نوع «هویت اسلامی» اخذ نمودند. اما الگوی هویتی که نهایتاً در ایران تفوق یافت، هویت ایرانی- اسلامی بود، در این راه «ایران- اسلام گرایان» (گروه سوم) با تفکیک دین اسلام از عنصر عرب، ضمن قبول دین اسلام به حفظ و توسعه ی مواریث فرهنگی ایران اهتمام ورزیدند و بدین ترتیب هویت سنتتیک و ترکیبی تحت عنوان«هویت ایرانی – اسلامی» طی قرون چهارم وپنجم در ایران حاکم شد. بررسی عناصر تحولی (فصل چهارم) و همچنین عناصر تداوم بخش هویت ایرانی (فصل هفتم) دیگر مباحث اصلی این رساله را تشکیل می دهد.رهیافت تئوریک این پژوهش، در بررسی هویت ایرانی، رویکرد «سازه انگارانه» است و از روش برگر و لوکمن در توجه همزمان به جنبه های ذهنی و عینی واقعیت اجتماعی و روش تلفیقی بوردیو که در تحولات اجتماعی هم وجه برساخت گرایی و هم وجه عینی و ساختارگرا را مد نظر قرار می دهد (ساختار گرائی برساخت گرا) استفاده نمودیم.

یکی ازمهمترین وجدی ترین موضوعات مورد بحث در دوره معاصر،ورود مدرنیته وآموزه های دنیای غرب به ایران است.شکست ارتش ایران درجنگ ها با روسیه تزاری که منجر به قراردادهای گلستان وترکمانچای شد،موجب شدتا نخبگان قاجار مانند عباس میرزا،به ضرورت بهره گیری ازتمدن غربی برای پیشرفت ونوسازی درایران پی ببرند.درراستای حرکت درمسیرنوسازی صدراعظم های نوگرائی مانندامیرکبیر،سپهسالار وامین الدوله گامهای موثری برداشتند.علاوه بر این دیوانسالاران نوگرا،اندیشه گران تجدد خواه ونواندیشی مانند ملکم خان،نیزبا معرفی آراء وعقاید غربی نقش مهمی درتبلیغ مدرنیسم وتجددگرائی درکشور داشتند.باپیروزی انقلاب مشروطه مرحله جدیدی درانجام اصلاحات آغاز گشت،دوره ای که روشنفکران و تجدد خواهان ایرانی رهبری انجام اصلاحات و نوسازی را بر عهده گرفتند.این اصلاحات ونوسازی با تدوین متمم قانون اساسی که مناقشات سنت گراها و متجددین برسر قانون گذاری و مفاهیمی چون آزادی،مساوات وغیره را به دنبال داشت،وارد مرحله جدیدی گردید.این چالش باعث شکل گیری دوطیف مشروعه خواهان ومشروطه طلبان دربین روحانیون شد.ازشخصیت های روحانی که به دفاع ازاندیشه مشروعه خواهی و مخالفت با روشنفکری پرداخت،شیخ احمد شاهرودی بود.هرچند شاهرودی در طیف مشروعه خواهان قرار داشت،اما دربرخی از مقوله ها همچون علوم جدید،آزادی ومساوات وموارد دیگر نظراتی همسو بامشروطه خواهان ارائه داد.شاهرودی از زمره نخستین روحانیونی بودکه درباره اندیشه های کمونیست اظهار نظر نمود.ردیه های شیخ احمدعلیه بهائیت ومسیحیت،درتداوم فعالیتها واقداماتی بود که روحانیون دوره های قبل دررفع شبهات پیرامون اسلام انجام دادند.

چکیده: با نگاهی به تاریخ علم می توان دریافت در گذشته بین انواع علوم ارتباط عمیق تری نسبت به امروز برقرار بوده است. اما در نتیجه ی تفکیکی که بر اساس تخصصی شدن بین شاخه های دانش صورت گرفت? گاه دیده می شود که نتیجه یک علم بدون عنایت به نتیجه علم دیگر مورد توجه قرار می گیرد و موجبات ناکارایی را فراهم می آورد. این فرایند شامل دو رشته تاریخ و جامعه شناسی نیز شده است. پژوهش حاضر بر آنست تا بررسی کند در طول دهه هایی که از استقرار جامعه شناسی در ایران می گذرد آیا مولفین جامعه شناسی و علوم اجتماعی به لحاظ نظری یا روشی، بینش تاریخی را در آثار خود لحاظ کرده اند یا خیر؟ با این سوال به مطالعه پیشینه نظری و تجربی جامعه شناسی تاریخی در اثار دانشمندان کلاسیک جامعه شناسی و متاخرین آن پرداخته شد. در ادامه با تاکید بر نظریه تدا اسکاچپول و روش تحلیل محتوای کیفی? بررسی هشت نمونه از آثار مولفین دانشگاهی و غیر دانشگاهی انجام شد. این آثار در بازه زمانی چهار دهه ( ازدهه 40 - 80) یعنی دو دهه قبل از انقلاب اسلامی دانشگاه ها و دو دهه پس از آن قرار دارند. نتیجه بررسی نشان می دهد که کاربرد رویکرد تاریخی در پاره ای از منابع بررسی شده سهم بیشتری داشته است. در مجموع تحقیق فوق ارتباط نزدیک بین تاریخ و جامعه شناسی را در تولیدات علوم اجتماعی ایران معاصر نشان می دهد

موضوع این پژوهش، بازنمایی فرهنگ و مردم ایران در آثار سفرنامه نویسان اروپایی(فرانسه،انگلیس،آلمان)از اوایل دوره قاجار تا انقلاب مشروطه، می باشد. سرزمین ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی و منابع معدنی از یک سو و مردم آن به جهت سابق? تاریخی دیرینه و فرهنگ و تمدن درخشان از سوی دیگر، همواره مورد توجه جدی اقوام و ملل دیگر بویژه اروپاییان بوده است. سیاحان اروپایی در مقایسه با گروه های دیگر جامع? اروپا در مورد فرهنگ و جامع? ایران در آثار خود به تفصیل و با عمق بیشتر سخن گفته اند. هرچند مردم اروپا تا قرن نوزدهم میلادی از طرق مختلف اطلاعات گوناگونی از ایران و ایرانی به دست آورده بودند، اما نوع شناختی که از آن اطلاعات کسب کرده بودندشناختی بود بسیار ناقص و اندک و آمیخته با تخیلات و موهومات. از آغاز قرن نوزدهم بر اثر گسترش سیاست های استعماری کشورهای اروپایی و حضور بسیاری از نویسندگان و مورخان اروپایی در ایران و تحقیق و مطالعه بر روی فرهنگ و جامع? ایرانیان، تصویر جدیدی از سیمای ایرانی برای مردم اروپا ترسیم گردید. در این پژوهش سعی شده است که به تفصیل از دیدگاه های مسافران اروپایی(فرانسه، انگلیس، آلمان) در مورد فرهنگ و جامع? ایران سخن گفته شود. ریشه یابی عوامل و عناصر تأثیرگذار در نگاه آن ها مثل مقاصد استعماری، سیاست خارجی، ملیت سیاحان و نیز گفتمان های قرن نوزدهم مانند گفتمان شرق شناسی از جمله موضوعاتی هستند که در این پژوهش مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. واژگان کلیدی: سفرنامه ها، اروپاییان، فرهنگ ایرانیان، جامع? ایران، قاجاریه.

تحولات اروپا در سده نوزدهم، همه شئون زندگی را در جوامع مرتبط با آن تغییر داد. اقتصاد ایران نیز از این تحولات مصون نماند و در مواجهه با اقتصاد نوظهور سرمایه داری از یک اقتصاد درون زا و سنتی به یک اقتصاد برون زا تغییر یافت. اقتصاد ایران در شکل جدید متحول شده خود در طول نیم قرن به الگوی استعمار کلاسیک نزدیک و به یکی از تولیدکنندگان اصلی مواد خام برای بازار جهانی تبدیل شد. تریاک به عنوان ماده خام، در اقتصاد سنتی ایران یک کالای غیر تجاری و متناسب با ویژگی های اقتصاد معیشتی به مصرف خانوادگی و محلی می رسید. از نیمه دوم قرن نوزدهم، با تغییر شکل اقتصاد ایران، در چارچوب اقتصاد وابسته و برون زای نوین ، تریاک به یک کالای تجاری تبدیل شد. شاخص های وابستگی اقتصادی ایران مانند رونق تولید مواد خام، افزایش حجم تجارت، زوال صنایع دستی و نقش انگلستان به عنوان مرکز اقتصاد سرمایه داری از علل اصلی تجاری شدن تریاک در اقتصاد ایران هستند. بعد از تجاری شدن تریاک بعضی عوامل داخلی مثل بیماری کرم ابریشم، تراز منفی تجاری، نقش فعالانه قاجارها و برخی دولت مردان قاجاری مثل میرزا حسین خان سپهسالار در رابطه با تریاک، ویژگی های منحصر به فرد این ماده خام و نگرش پاندولی حاکم بر اقتصاد جامعه ایران، موجب تشدید تولید آن شدند. این ماده خام به فاصله کمی بعد از ورود به اقتصاد ایران در دهه شصت، به مهم ترین کالای صادراتی ایران تبدیل شد و به مدت سی سال و از دهه هشتاد قرن نوزدهم در صادرات ایران مقام اول را داشت. در مناسبات اقتصادی داخلی این ماده در افزایش اشتغال نقش مهمی داشت و با توجه به ویژگی های خاصی که داشت در تبدیل مناسبات کاری از سهم بری به مزدوری نقش داشت. هم چنین با توجه به افزایش کاشت این ماده به ضرر برخی از مواد غذایی بر تورم و قحطی های این دوره تأثیر گذار بود. جدای از تأثیر تریاک بر وضعیت و مناسبات اقتصادی ایران در دوره قاجاریه، بر اجتماع ایران نیز تأثیر گذاشت. افزایش اعتیاد در عصر قاجار از نتایج مستقیم تأثیر تریاک در دوره قاجار بود که نتایجی مانند از هم پاشیدگی خانواده ها و برخی از ناهنجاری ها مانند ناموس فروشی را در پی داشت. در دسترس بودن و فراوانی تریاک به افزایش خودکشی از طریق آن شد و با توجه به تأثیر منفی که بر اشخاص می گذاشت موجب شد سیاحان خارجی به تحقیر و مخدوش کردن ایرانیان بپردازند.

این پژوهش به دنبال یافتن علل پناهندگی سیاسی ایران صفوی به حکومتهای عثمانی و اوزبکان و بالعکس و تأثیری است که این پناهندگان در روابط صفویان با عثمانیان و اوزبکان داشتند. با پیدایش حکومت نوبنیاد صفویه و رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران مناسبات سیاسی این دولت با حکومت های سنی مذهب عثمانی و اوزبکان دستخوش دگرگونی شد. در آغاز روحیه توسعه طلبی، تعارضات عقیدتی و اختلافات مذهبی در شعله ور شدن منازعات موثر بود، اما عامل دیگری که در این دوره روابط حکومتهای مذکور را دستخوش دگرگونی نمود، مسئله « پناهندگی سیاسی » بود. مسئله پناهندگی سیاسی از مسائل مهمی است که می تواند مناسبات داخلی و خارجی یک کشور را به میزان وسیعی از نظر اقتصادی و سیاسی تحت تأثیر قرار دهد. همجواری این حکومتها این فرصت را به مدعیان و مخالفان سیاسی می داد که با بهره گیری از فضا و شرایط موجود و با یاری گرفتن از حکومت رقیب، ادعای تاج و تخت کرده و یا خود را از کشتن نجات دهند. در بروز پناهندگی، تضادهای داخلی حکومت، فشارهای مذهبی، ناامنی سیاسی و ترس از جان، کسب قدرت و متحد بر علیه رقیب، حس انتقام و نیز تأثیر سیاست خارجی کشور رقیب برای بدست آوردن اهرم فشار برای به چالش کشیدن دولت مقابل و بدست آوردن منافع را نمی توان نادیده انگاشت. نتایج حاصل از این پژوهش مشخص کرد که پناهندگی سیاسی موجب تشدید کردن رقابت ها، قرار گرفتن به عنوان عامل توجیه مذهبی در خدمت دولت رقیب، تبدیل شدن به عامل فشار، ویرانی گسترده در غرب ایران به دلیل جنگهای طولانی و یا سیاست زمین سوخته دولت صفویه، نفوذ دولت صفوی در ماورالنهر و کاهش حملات اوزبکان به ایران شد.

ایجاد رعب و وحشت از سوی حکومت، از ویژگی های بارز دوره سردار سپهی است. با توجه به این مسأله که ابزار ترور یکی از ابزارهای کاربردی در دست صاحبان قدرت است و هر روز هم این موج گسترش فزاینده ای دارد در این پژوهش سعی شده که نتایج ترور افراد در ایران آن دوره و تأثیری که در سقوط حکومت پهلوی اول داشته است مورد بررسی قرار گیرد. در ابتدا سعی شده تا با ارائه کلیتی از اوضاع سیاسی ایران از آغاز قدرت گیری تا سقوط رضاشاه توسط متفقین و سپس ارائه تعاریفی از کلمه ترور مقدمه ای ایجاد شود برای بحث اصلی که همان مسأله ترورهای سیاسی در این برهه از تاریخ معاصر ایران است. گروه ها و افرادی که در این دوره به نحوی ترور شده اند را می توان در سه دسته تقسیم بندی کرد: روزنامه نگاران، شاعران و روشنفکران و کلا قلم به دستان را می توان در یک دسته قرار داد، تقریبا اولین تصفیه ها برای حذف مخالفین از میان روزنامه نگاران، شاعران و روشنفکران بوده است. عده ای را نیز سران ایلات و عشایر شامل می شدند که بنا به مصالح حکومتی و برنامه های بلند مدت رضاخان و برخی تحرکاتی که خود در منطقه داشتند مشمول سیاست تصفیه مخالفین قرار گرفتند و هر یک به نحوی از انحاء از میان برداشته شدند. عده ای از افراد ترور شده نیز از نظامیانی بودند که عده ای از آنها از ارکان اصلی پایه گذاری رژیم پهلوی و در ابتدا از حامیان سردار سپه بودند که به مرور زمان مورد غضب وی قرار گرفتند و نه تنها از صحنه سیاسی بلکه از صحنه گیتی نیز حذف شدند. فصول این پژوهش هم بر همین اساس قرار گرفته است. در نهایت و با بررسی این ترورها و نقشی که این افراد در صحنه سیاسی ایران ایفا می کردند متوجه می شویم که این سیاست شاید در کوتاه مدت باعث مهار کشور و اعمال نفوذ مطلقه شخص رضاشاه شد ولی در بلند مدت و با حذف یاران و حامیان دیرین و دیگر مخالفین باعث تنهایی وی شد و نوعی بیزاری در میان عموم نسبت به شخص شاه ایجاد شد که کنار گذاشته شدنش از صحنه سیاسی ایران را آسان تر کرد.

چکیده در دوره قاجار، نظام مالیاتی ایران به دست مستوفی الممالک اداره می شد و ساختار ساده ای داشت؛ بخش اعظم درآمد مالیاتی دولت از مالیات املاک زراعی بود که بیشتر از رعایا و خرده مالکان اخذ می شد؛ زیرا مالکان متنفذ از زیر بار مالیات شانه خالی می کردند .اقطاع دادن درآمدهای مالیاتی و گسترش رسم اعطای تیول به صاحبان حقوق و مواجب به جای دستمزدشان از دیگرویژگی های این نظام مالیاتی بود. که همگی از غیر متمرکز اداره شدن نظام مالیه این دوره حکایت می کند. این ویژگی ها در کنار تحولات بین المللی در عرصه اقتصاد و نیز تخلفات مأموران مالیه و حکام سبب کاهش عایدات کشور و نارضایتی مودیان مالیاتی از فشار های مالیاتی شد . بدین ترتیب با پیروزی انقلاب مشروطه ، نیروهای اصلاح طلب درصدد برآمدند با اصلاح نظام مالیه ، هم عایدات دولت را افزایش دهند و هم رضایت مردم را جلب کنند. در راستای این هدف ، پس از برقراری نظام مشروطه، اقدامات بسیاری برای اصلاح ساختار نظام مالیه و نیز مالیات به انجام رسید از جمله تلاش شد ساختار مالیه ایران به صورت متمرکز اداره شود. اما عواملی چون فقدان نیروی نظامی و ارتش قوی، مناسب نبودن وضع جاده های کشور و وسایل ارتباطی ، مخالفت و کارشکنی مخالفان اصلاحات ، و مداخله عوامل دو قدرت خارجی (روسیه و انگلیس) در امور ایران تحقق این مسئله را به تأخیر انداخت و در دوره پهلوی بود که به واقع نظام اداری کشور و از جمله نظام مالیه شکل متمرکز به خود گرفت؛ در واقع می توان گفت که دوره بیست ساله مشروطه دوره گذار از نظام غیر متمرکز قبل مشروطه به نظام متمرکز دوره پهلوی بود. در هرصورت در دوره مشروطه، مالیات های جدیدی را وضع کردند که هدف اصلی از وضع آنان افزایش عایدات دولت بود. در میان مصلحان نظام مالیه باید از دموکرات ها یاد کرد که می کوشیدند در شیوه اخذ مالیات تحولی بزرگ ایجاد کنند و مالیات را از طبقه ثروتمند جامعه (زمینداران و تجار) اخذ نمایند تا فشار مالیاتی را از دوش طبقه ضعیف جامعه (کشاورزان و کارگران) بردارند آنها برای اصلاح نظام مالیه حتی به استخدام مستشاران خارجی نیز اقدام کردند؛ بااین حال تلاش های آنها به نتیجه ای نرسید. این مسئله در کنار تخلفات مأموران مالیه ، زمینه نارضایتی مردم و جدایی آنها را از دولت مشروطه فراهم ساخت؛ به گونه ای که آنها همچنان اخذ مالیات را شیوه ای جبارانه قلمداد می کردند که هیچ تأثیر مثبتی در زندگی شان ندارد؛ زیرا مشاهده می کردند با وجود پرداخت مالیات ، این مبالغ در کارهای عمرانی ، بهداشتی ، خدماتی و امنیتی و ... صرف نمی شود. بدین ترتیب بود که مصلحان دوره مشروطه به اهداف خود در این زمینه دست نیافتند. واژه های کلیدی: قاجار، مشروطه، نظام مالیاتی، مالیات مستقیم، مالیات غیرمستقیم، روسیه، انگلیس.

کیمیا در ایران، تاریخی کهن دارد و کیمیاگری بر جامعه و صنایع ایران در طی سالها تاثیری عمیق گذاشت اما از ورود آموزش شیمی نوین به ایران بیش از دو سده نمی گذرد. در دوران وقوع جنگهای ایران و روسیه نخستین گامها برای تحول آموزش شیمی برداشته شد اما از هنگام تاسیس دارالفنون و ورود معلمین داروسازی و شیمی به ایران بود که به تدریج زمینه آموزش شیمی نوین فراهم شد. در این پژوهش سعی بر آن است تا با تکیه بر اسناد و روزنامه ها و کتب درسی قدیمی دارالفنون، گسترش و تحول آموزش و سیر تطور کتاب های درسی شیمی مورد بررسی قرار گیرد و سپس آثار و نتایج و جایگاه این علم پس از تحول نظام آموزش سنتی، مورد ارزیابی قرار گیرد. در ابتدای این تحقیق، مختصری از تاریخ کیمیا و آموزش سنتی در دوره قاجار بیان شده سپس آموزش شیمی نوین از زمان اولین اعزام محصل شیمی به اروپا توسط عباس میرزا تا دوره تاسیس دارالفنون و نتایج و تاثیرات این آموزش در ایران بررسی گردید. در ادامه، روند تحول شیمی نوین تا سال 1320 همراه با سیر تطور کتابهای درسی شیمی ارزیابی شده است. رواج آموزش شیمی نوین در ایران و اعزام محصل این رشته به خارج به گسترش لابراتوآر، کارگاه و کارخانه های صنعتی و تولید مواد شیمیایی کمک بسیار نمود و موجب رواج دانش های دیگری از جمله طب، داروسازی، عکاسی و معدن شناسی گردید اما به رغم انتظار معقول، در تحکیم بنیان تفکر علمی و تجربی در جامعه ایران ، چندان تاثیری نداشت .

گرچه خلافت عباسی خود با اتکا به برخی شعارهای شیعی شکل گرفت اما خیلی زود به نهادی سنی بدل شد. این موضوع موجب شد تا دولت هایی که با گرایشات شیعی در محدوده این خلافت شکل گرفتند مجبور به اتخاذ سیاست های مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ـ نظامی خاص در برابر خلافت گردند. مناسبات آنها با خلافت عباسی به طور کل دارای دو شکل واگرایانه (ستیزشی) و همگرایانه (سازشی) بود

امویان منسوب به «امیه بن عبدشمس بن عبدمناف» جزء خاندان های مهم در مکه بودند که پس از بعثت پیامبر(ص) رهبری مخالفان را در دشمنی با اسلام پیش گرفتند. امویان پس از ستیز طولانی با مسلمانان در فتح مکه تسلیم شده و جانشان را با بخشش پیامبر(ص) حفظ کردند. اما از آن پس به «طُلَقا» معروف شدند که بنا به سنّت اسلامی نمی توانستند به حکومت برسند؛ که البته در عمل و بنا به دلایلی پس از خلافت راشدین، قدرت را به دست گرفتند و نزدیک به یک قرن بر سرزمین های وسیع اسلامی حکومت کردند. در این رساله به حکومت امویان، به دو دلیل اشاره شده است؛ ابتدا نقش عوامل درون خاندانی امویان برای رسیدن به حکومت ـ با توجه به سوابق و تجربیات آنها در جاهلیت ـ بررسی شده؛ پس از آن به نوع الگوی مدیریتی امویان و عوامل مختلف در ساختار حکومت آنان پرداخته شده است. دوم نیز، به فرهنگ سیاسی حکومت اموی و تفاوت آن با فرهنگ اسلامی و فرهنگ جاهلی اشاره شده است. کلیدواژه ها: مؤلفه های فرهنگی، مؤلفه های سیاسی، اسلام، عصر جاهلی، امویان.

با فروپاشی سلسله ساسانیان جامعه ایران در ابعاد مختلف دچار تحول و دگرگونی شد، هویت ایرانی نیز از این تحولات بی بهره نماند. با توجه به تغییر در عناصر هویتی، ایرانیان دچار بحران هویت شده و تلاش برای برون رفت از این بحران را آغاز نمودند. در این رساله چگونگی ظهور و بروز بحران هویت در ایران و علل و عوامل موثر برآن مورد ارزیابی قرار گرفته و درادامه به پاسخهایی که از جانب ایرانیان در مواجهه با بحران پیش آمده ارائه شده است توجه شده است؛ جملگی این پاسخ ها را می توان در سه محور«ایران گرایی»، «اسلام گرایی» و «ایران- اسلام گرایی» جای داد.گروه اول: «ایران گرایان» در حفظ هویت سابق خود پافشاری کردند. گره دوم: «اسلام گرایان» ضمن رد و انکار هویت ایرانی خود، یکسر هویت جدیدی از نوع «هویت اسلامی» اخذ نمودند. اما الگوی هویتی که نهایتاً در ایران تفوق یافت، هویت ایرانی- اسلامی بود، در این راه «ایران- اسلام گرایان» (گروه سوم) با تفکیک دین اسلام از عنصر عرب، ضمن قبول دین اسلام به حفظ و توسعه ی مواریث فرهنگی ایران اهتمام ورزیدند و بدین ترتیب هویت سنتتیک و ترکیبی تحت عنوان«هویت ایرانی – اسلامی» طی قرون چهارم وپنجم در ایران حاکم شد. بررسی عناصر تحولی (فصل چهارم) و همچنین عناصر تداوم بخش هویت ایرانی (فصل هفتم) دیگر مباحث اصلی این رساله را تشکیل می دهد.رهیافت تئوریک این پژوهش، در بررسی هویت ایرانی، رویکرد «سازه انگارانه» است و از روش برگر و لوکمن در توجه همزمان به جنبه های ذهنی و عینی واقعیت اجتماعی و روش تلفیقی بوردیو که در تحولات اجتماعی هم وجه برساخت گرایی و هم وجه عینی و ساختارگرا را مد نظر قرار می دهد (ساختار گرائی برساخت گرا) استفاده نمودیم.

آذربایجان به عنوان بخشی از سرزمین ایران همواره یکی از کانون های مهم اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی و فرهنگی به شمار می رود،یکی از مهمترین جریانات این منطقه در طول حیات مذهبی آن ، رسمیت تشیع در سال 907 توسط شاه اسماعیل است. زمانی که شاه اسماعیل حرکت تاریخی خود را در رسمیت بخشیدن به تشیع آغاز کرد، زمینه در این منطقه از مدتها قبل از لحاظ فکری و اعتقادی ،برای این اقدام آماده بود مردم آذربایجان به دلیل فشارهای اجتماعی و اقتصادی جذب تصوف وطریقتها شده بودند که مهترین این طریقتها ،طریقت صفوی بوده که جایگاه معنوی و سیاسی در بین مردم آذربایجان داشت، برای همین شاه اسماعیل توانست مذهب تشیع را بدون مانع جدی از طرف عامه مردم آذربایجان، رسمیت بخشد.

اشاره به چگونگی پیدایش فیمینیسم و پرداختن به شاخه های مختلف جنبش زنان از مباحثی است که این نوشتار به آن رو کرده و پس از آن به موج های فیمینیستی و گرایش های آن پرداخته است. کاملا واضح است که برای پرداختن به ریشه های تاریخی فیمینیسم ابتدا باید با خود فیمینیسم و ویژگی های آن آشنا شد و این متن نیز بر آن است که ابتدا به این مهم بپردازد و سپس به ریشه یابی تاریخی فیمینیسم اسلامی در ایران و مصر و مقایسه آن دو توجه کند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

این پژوهش در صدد پاسخگودی به این پرسش است که " رابطه ایرانیان با ائمه شیعه اثنی عشری چگونه بوده و این روابط مبتنی بر چه علایقی می باشد و عوامل تاثیر گذار بر گرایش ایرانیان به امامان چه بوده است ." دامنه زمانی این تحقیق از آغاز امامت چهارمین امام تا آغاز عصر غیبت و محدوده جغرافیای آن قلمرو دولت ساسانی در آخرین روز های آن امپراطوری می باشد. با وجود گرایش اولیه به اسلام ، به زودی در حوزه های سیاسی و مذهبی ، ایرانیان به گرایش های مخالف حکومت پیوستند . به تدریج با شکل گرفتن فرق و مذاهب اسلامی ، تشیع نیز با اشکال مختلفش در میان ایرانیان رواج یافت تا جائی که در قرون بعدی ایران به مهمترین پایگاه شیعیان تبدیل شد و این مذهب در تمامی شئون مردم این سرزمین تاثیری عمیق برجا گذاشت . تشیع در ادامه به دو فرقه اصلی یعنی زیدیه و امامیه تقسیم شد . در ابتدا گرایش عمده ایرانیان به سمت تشیع زیدی بود ولی با توجه به اینکه حرکت های مسلحانه محور فعالیت های زیدیه بود و این قیام ها راه به جائی نبردند و جز سرخوردگی ارمغانی برای ایرانیان به همراه نداشتند، به تدریج شاهد گسترش تشیع امامی در میان ایرانیان می باشیم. می دانیم که مهمترین رکن این مذهب مفهوم امامت و جایگاه خاص امام در زندگی مسلمانان شیعه می باشد از این رو این سوال به ذهن متبادر می شود که در زمان حیات ائمه شیعه ، چه رابطه ای بین ایرانیان و ائمه برقرار بوده است.در این پژوهش فراز و فرود این رابطه در طی سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش نخست که عصر حضور امامان چهارم تا ششم بود ، به شکل گیری مذهب تشیع و پایه گذاری سازمان وکالت اشاره شده که عمده فعالیت شیعیان از طریق این سازمان صورت می گرفت. در بخش دوم یعنی دوران امامت موسی بن جعفر و امام رضا شاهد ظهور فرقه های مختلف شیعی و حضور امام هشتم و پیامد های سیاسی مذهبی این حضور در ایران هستیم . در بخش سوم نیز که دوران امامت آخرین امامان را در بر گرفته است به شرایط اجتماعی ناشی از افزایش فشار بر شیعیان و بروز بحران اعتقادی در بین شیعیان به سبب خردسالی امامان پرداخته ایم . در این دوران همچنین به افزایش اقتدار وکلای ائمه و شدت گرفتن فعالیت های غلات توجه شده است.

هدف اصلی در این تحقیق بررسی ساختار قدرت در سرزمین حجاز پیش از ظهور اسلام است. در واقع بحث و بررسی اصلی در این تحقیق آن است که سرزمین حجاز، با این که در آستانه ظهور اسلام از دولت واحد و متمرکز برخوردار نبود، اما درهرنقطه از این سرزمین ساختار قدرت به صورت پراکنده وجودداشت وازچارچوب خاصی همچون صاحبان قدرت ،موضوع اعمال حکم (مردم)ونظام حکمرانی که مطابق آن احکام اعمال قدرت می کرد،پیروی میکرد. این ساختار قدرت رامی توان چه درسطح درون قبیله وچه در سطح برون قبیله مشاهده کرد. در درون قبیله، قدرت بربرآیند آثار نسبی و خون و نژاد مشترک استواربودکه براین اساس(( سید و شیخ)) قبیله به خاطر روح نژاد ونسب والای خوددربالاترین رتبه ودر مرحله بعدی اگرپدرومادرافرادقبیله ازیک نسب وخون بودند صاحب قدرت بعداز شیخ قبیله قرارداشت واگر یکی ازآنان ازنسب وخون مشترک قبیله نبوددرمرحله پائین قرار می گرفت.دراین چارچوب موالی وبردگان درپائین ترین رده پایگاه اجتماعی قدرت قرارداشتند.امادر برون قبیله، قدرت در چارچوب ارزش و افتخار و کارکردهایی که برای فردو قبیله به همراه داشت برمی گشت.برطبق این معیار،نهادهاوصاحبان نسب ونسابان ،ثروت وثروتمندان،حسب یاافتخارات نیاکان، شاعران،خطیبان،کهانت وکاهنان،قضاوت و قاضیان،جنگجویان و شجاعان ،افرادمسن،دین،نگهبانان حرم ،ازدواج یاپیوندخویشاوندی بادیگران،داشتن کثرت اولادو خویشاوندان،وجودبت قبیله وحتی برخی زنان می توانستند جزء صاحبان قدرت قرار بگیرند.باوجودچنین رویکردی ونبودن دولت واحد،درنظام قبیلگی جنگ وستیز به وفور یافت می شد.اما سنت ها و قوانینی در میان قبایل رایج و شکل یافته بودکه افراد قبیله را ملزم به رعایت آنها می نمود واز این طریق ،چه در درون قبیله و چه در برون قبیله نوعی تعامل و تعادل و همبستگی ایجاد می کرد . بخش دیگر این پژوهش به بررسی تفاوت ماهیت قبیله با ارکان دولت و عوامل شکل نگرفتن دولت در سرزمین حجاز می پردازد که این امر پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه تحقق پیدا می کند.

تاریخ نگاری درک و دریافت مورخ از گذشته و بیان نوشتاری آن است. علم تاریخ از تقارب میان اندیشه مورخ و واقعیت های موجود جامعه یا گزارش های این وقایع حاصل می شود. مورخان بینش ونگرش خود را از جامعه ای که در آن زندگی می کنند به دست می آورند و واقعیت هایی را که پیرامون جوانب مختلف زندگی رخ داده است، با همین بینش و نگرش انعکاس می دهند. بینش مورخ با دانش او تناسب دارد و بسته به اینکه چه رهیافتی نسبت به جامعه و تاریخ داشته باشد، به همان صورت تاریخ را می نویسد. شمس الدین ابو عبدالله محمد بن عثمان بن قایماز ذهبی یکی از محدثین و فقهای مسلمان دوران میانه است که با تألیف آثار خویش نگرش خاصی که همانا از رویکرد کلامی او متأثر بوده است را در تاریخ-نگاری اعمال کرده است.

اثری که در پیش رو است، تلاشی است در جهت پرداختن به مکتب ها و رهیافت های تاریخ نگاران معاصر عرب که در حوزه معرفی و نقد منبع و روش شناسی قرار می گیرد. سه نویسنده معاصر عرب یعنی عباس محمود العقاد از مصر، و یوسف العش از سوریه، و جواد علی از عراق، مورخانی هستند که در این رساله سعی شده است تا بعضی از آثار ایشان که مربوط به تاریخ اسلام هستند، مورد نقد و بررسی قرار گیرند. هدف از این رساله ارایه شمایی از شیوه های تاریخ نگری و تاریخ نگاری مورخان معاصر عرب است که با انتخاب سه نمونه از سه اقلیم فرهنگی مصر و عراق و شام صورت می پذیرد. نویسنده در این رساله تلاش می کند تا مهم ترین دیدگاه های ایشان را درباره وقایع مختلف تاریخ اسلام برای خواننده معرفی کند و از خلال آن به بینش تاریخی حاکم بر این دیدگاه ها دست یابد. از سوی دیگر هم چنین تلاش می شود، تا روش های پژوهشی این نویسندگان در حیطه تاریخ نگاری نیز برای خواننده معرفی گردند. در این نوشتار از میان تالیفات عباس محمود العقاد، سه کتاب «عبقریه محمد»،«عبقریه علی» و «أبوالشهدا حسین بن علی» برای معرفی و بررسی، برگزیده شده اند. از میان کتاب های یوسف العش نیز دو کتاب «الدوله الأمویه» و «تاریخ عصر الخلافه العباسیه»، انتخاب شده اند و در نهایت از میان آثار جواد علی نیز کتاب «تاریخ العرب فی الإسلام»، به عنوان اثر برگزیده، مورد بررسی قرار می گیرد. در کنار این کتاب، دو اثر دیگر جواد علی در حوزه تاریخ اسلام تحت عناوین «تاریخ الصلاه فی الإسلام» و «المهدی المنتظر عند الشیعه الإثنی عشریه» نیز در این پایان نامه به صورت مختصر مورد توجه قرار گرفته اند. این پایان نامه می کوشد تا با معرفی شیوه های پژوهشی هر یک از این سه نویسنده، و مقایسه نهایی میان آنها برتری و شاخصیت مکتب جواد علی را به اثبات برساند. هم چنین درباره عقاد نیز، جنبه های ادبی و تحلیل های روان شناختی حاکم بر کار او معرفی شود. در مورد یوسف العش نیز این اهتمام وجود دارد تا ضمن معرفی نگاه تمدنی حاکم بر کارهای او، نقاط ضعف وی در توجه به تاریخ فرق و مذاهب، و یک سویه نگری ها و جانبداری های او در تحلیل های تاریخی، نیز مورد نقد قرار گیرند. و نشان داده شود که او در تحلیل تاریخ اسلام به شدت متاثر از اندیشه های سنتی حاکم بر فضای فکری اهل سنت می باشد. در بررسی مکتب جواد علی نیز ضمن معرفی مکتب خاورشناسی آلمان و بعضی از بزرگان آن، به تاثیرپذیری جواد علی از این مکتب اشاره می شود. در ادامه نیز تحلیل های گفتمانی، زبان شناختی و هرمنوتیکی که توسط او مورد استفاده قرار گرفته اند، معرفی می شوند.

فیض کاشانی از دانشمندان دوره صفوی با آراء و اندیشه های سیاسی - مذهبی ویژه ای در زمینه فقه و کلام و گرایشات فلسفی ، عرفانی و اخباری موجب بروز تنشهای خاصی در میان علمای دوران خود شده است . بویژه رفتار زاهدانه و اشعار عارفانه وی موجب طرح اتهاماتی علیه او شد که در طول زندگانی درگیر چنین اتهاماتی بوده است . به لحاظ فقهی وی معتقد است که علما نباید با اتکا به رای خود احکام شرعی صادر کنند زیرا مبنای رفتار و عمل به احکام، همانا قرآن و سنت پیامبر و انبیاء الهی است و اعتباری به عقل زمینی نیست . نیز معتقد است که متکلمین با توسل به جدل، مباحثی را طرح می کنند که ارتباطی به اصول دینی ندارد و درکل آن را بدعت آمیز می داند. وی به لحاظ سیاسی برای علما و دانشمندان مقام و مسئولیتی قایل نیست و هیچگاه نیابت امام را برای غیرمعصوم عنوان نمی کند. وی حکومت سلاطین را بواسطه نیاز جامعه به امنیت ، مشروع می داند و معتقد است علما با به ارث بردن نقش تربیتی انبیاء و اولیاء سلطان را در کار تامین امنیت و رفاه اجتماعی یاری می کنند. مردم نیز باید در صورت ناتوانی از فهم امور شرعی از علما و دانشمندانی که راستی و درستی آنها محرز شده است تبعیت کنند.

به قدرت رسیدن رضاشاه معلول تعارضها و ناکامیهایی بود که اصلاح طلبان مشروطه خواه با آنها درگیر بودند. بخشی از این ناکامیها به سبب فرهنگ حاکم بر جامعه و رهبران و نخبگان ایرانی در آن سالها بود. این فرهنگ شامل سه وجه مهم فرهنگ ملی- بومی و فرهنگ دینی و فرهنگ غربی می شد. در حالی که همگرایی اضلاع این مثلث فرهنگی می توانست برخی از مشکلات و مخاطرات ایران آن سالها را گره بگشاید، درگیری و واگرایی این اضلاع موجب آشفتگی و تبدیل وضعیت مطلوب تعادل فرهنگی به بحران فرهنگی می شد. با بر تخت نشستن رضاشاه و آغاز اصلاحات او، برخی از نخبگان به او پیوستند تا روند نوسازی ایران را جهت و سرعت ببخشند. از آنجا که این اصلاحات متکی به الگوی توسعه اقتدارگرا و آمرانه بود حکومت به سمت دیکتاتوری سوق یافت و با بی توجهی به بخشی از آرمانهای آزادی خواهانه مشروطه خواهان و اجرای برخی از خواسته های نوگرایانه آنان موجب بروز شکاف در مواضع روشنفکران و اصلاح طلبان نسبت به حکومت شد. اما دخالت گسترده رضاشاه در سیاستگذاری های فرهنگی - به رغم آگاهی اندک وی از ماهیت فرهنگ - موجب شد که به تدریج این سیاستها دچار ناهمسازی و اصطکاک با بخش هایی از فرهنگ جامعه شود.

موضوع این رساله "سیاست انگلستان در انقراض قاجاریه و تشکیل سلسله پهلوی" است . اهمیت این موضوع در تاریخ معاصر ایران اگر چه به ظاهر جای بحث ندارد ولی متاسفانه بطور اساسی و استنادی ریشه یابی نشده است . بررسی و شناخت تاریخ روابط ایران و انگلیس تنها راه حل نیست بلکه تعمق در مسائل جهانی، اروپایی و منطقه ای در این دوره بسیار مهم است . سیاست سنتی انگلستان در ایران که پس از دوره صفوی برای کسب منافع تجاری بوجود آمد راه نفوذ و رقابت قدرتهای برتر آن زمان (انگلیس ، فرانسه و روسیه) را در ایران باز کرد. پس از آن انگلستان در جهت تامین منافع استراتژیک ، حیاتی و اقتصادی خود در ایران با روسیه به رقابت پرداخت . این دوره که تا 1907 طول کشید، استقلال ایران در کشاکش دو رقیب ظاهرا حفظ شد. اما پس از انقلاب مشروطه در ایران نفوذ دو رقیب با هماهنگی تام، زمینه رقابت دو جانبه ای را فراهم کرد که در عمل به دو منطقه تحت نفوذ با اختیارات تمام درآمد. این وضع پس از اولتیماتوم روسیه در 1911 شدت گرفت و با شروع جنگ جهانی اول، حتی دولت مستقل ملی نیز کنار رفت . در 1917 مهمترین حادثه ای که منجر شد انگلستان یکه تاز رقابت شود، انقلاب بلشویکی روسیه بود که اثرات آن در صحنه بین المللی مشهود بود. خروج روسیه از جنگ جهانی و بدنبال آن خروج نیروهایش از شمال ایران از یک طرف ، اوضاع نابسامان داخلی و ملوک الطوایفی و هرج و مرج حاکمه بر ایران از طرف دیگر، انگلیسی ها را واداشت که سلطه خود را بر ایران که بیش از یک قرن در آرزویش بودند، تحقق بخشند. اما در این امر به برنامه ریزی طولانی مدت نیاز داشتند. علاوه بر این قدرت گیری کشورهایی مانند فرانسه و آمریکا و نیز تاسیس جامعه ملل محدودیتهایی را بوجود آورد بنابراین تنها راه چاه انگلستان تغییر شیوه سنتی سیاستش بود. تاکید بر تمرکزگرایی قدرت در دست حکومت مرکزی، مقابله با ایدوئولوژی جدید انقلابی بلشویسم و تحکیم سلطه بر حفظ منافع حیاتی و کاهش هزینه های نظامی از جمله عواملی بودند که انگلستان را مصمم کرد سیاست جدیدی را در پیش گیرد که با وجود شبکه اطلاعاتی و جاسوسی قوی برای شناخت مهره اصلی، چندان مشکل نبود. اسناد تازه یاب داخلی وجود این شبکه را تایید می کند. این شبکه که فعالیتش در از 1917 با مسوولیت اردشیرجی ریپورتر در ایران آغاز کرد در طول مدت عملیات پنهان شبکه، از افراد دیگری همچون حبیب الله هویدا (عین الملک ، میرزاکریم خان رشتی، حبیب الله رشیدیان و محمدعلی فروغی استفاده کرد. این روند پس از کودتای 1921/1299 و به سلطنت رسیدن رضاخان (1925/1304) تا شهریور 1941/1320 نیز ادامه یافت . در طول مدت سلطنت رضاشاه این شبکه فعالیت خودش را برای حفظ سلطه انگلستان بر ایران قطع نکرد و پس از آن نیز با ورود مهره ها و شبکه های جدید تا سقوط دیکتاتوری پهلوی دوام یافت .

غزالی از متفکران شافعی مذهب و از احیاءگران دینی در قرن پنجم هجری می باشد. زمانی غزالی عصر تحولات بزرگ سیاسی، اجتماعی و عقیدتی در جامعه اسلامی است . و شناخت اندیشه اجتماعی غزالی نیز بدون پی بردن به ماهیت حوادث سیاسی و مذهبی معاصر او ممکن نیست ، چرا که بخش اعظمی از اندیشه ها اجتماعی و تاریخی اش داشته اند. همچنین غزالی در تبیین امور اجتماعی و شکل گیری اجتماعات و پدید آمدن شغلها و تقسیم کار یک دیدگاه کاملا جامعه شناسانه ای از خود بروز داده است . مخصوصا آنکه تحلیل روان پردازان از امور اجتماعی. چرا که او سعی می نماید از امورات جمعی یک نوع تببین جمعی ارائه نماید نه آنکه تفسیر روانشناسانه داشته باشد. نوع نگاه او به تاریخ نیز نگاهی کاملا دینی و خطی می باشد، چرا که از نظر غزالی سیر حرکت (تکامل و انحطاط) تاریخ با ورود پیامبران در صحنه های اجتماعی پیوند ناگسستنی دارد، بویژه ظهور و بعثت حضرت محمد(ص) را اوح تکامل تاریخ جوامع بشری می داند، از آن زمان برای تاریخ یک حرکت نزولی را قایل می شود که در نهایت منجر به اوضاع پریشان زمانه او می گردد، چرا که زمانه اش را اوج انحطاط تاریخ، و آنرا عصر آخرالزمان می داند، و منتظر دست غیبی است که گره از کار فرو بسته بشریت بگشاید.

حکومت شیعه مذهب آل بویه که در سالهای 321-448 (ه - ق) در ایران و عراق توسط فرزندان بویه به نامهای علی، حسن و احمد بنیانگذاری شد یکی از مهمترین سلسله هایی است که ایران بعد از اسلام شاهد ظهور آن بوده است . تشکیل این دولت مقتدر شیعی در آغازین سالهای عصر غیبت و به هنگامی که بحران شدیدی بر جامعه شیعه حکمفرما بود برای شیعیان بسیار مفید و موثر واقع شد زیرا تسلط برخی دولتمردان این خاندان بر خلاف عباسی از فشارهای موجود بر شیعیان تا حد زیادی کاست و فضای مناسبی را برای آنان فراهم آرود. برخی علمای برجسته شیعه نظیر شیخ صدوق، شیخ مفید و سید مرتضی با حکومت مرتبط بوده و مورد عنایت پادشاهان این دودمان واقع شدند و با استفاده از امکانات و فرصتهای بدست آمد در این عهد توانستند یکی از شکوفاترین دوره های تاریخ تشیع را مخصوصا بلحاظ دفاع قابل ملاحظه از مذهب تشیع اثنی عشری در مقابل مخالفان و تدوین کتب رقم زنند بطوری که هم جامعه شیعه دوران پر تلاطمی را از سر گذراند و هم بسیاری از کتب مرجع شیعه بویژه منابع اصلی فقه شیعی در این دوره به رشته تحریر درآمد. هر چند نمی توان تمامی شکوفایی و پیشرفت تشیع را در این دوره مدیون امرای آل بویه دانست اما بی تردید این دولت تا حد زیادی در رشد تشیع در ایران و عراق نقش داشت . امرای این خاندان علیرغم تسامح مذهبی به شیعیان و علویان علاقه فراوان داشتند. ترمیم قبور ائمه، اظهار تشیع خاندان از سوی آنان، احیای شعائر مذهبی شیعه، ایجاد کتابخانه ها و استفاده از شیعیان در مناصب اداری و ... از جمله کارهایی بود که در جلو افتادن شیعیان در این عصر موثر واقع شد. دولتمردان بویهی علیرغم اتکایی که به جامعه شیعه داشتند از پیگیری سیاست مذهبی خالص شیعی احتراز ورزیدند و نه تنها تلاشهایشان در ایجاد تعادل میان مذاهب موثر واقع نشد بلکه آتش رقابتها را شعله ورتر کرد. حمایت اجتماعی و فرهنگی آنان از شیعیان باعث واکنشهای شدید از سوی جامعه اهل سنت شد.

امویان از همان آغاز در اندیشه کسب خلافت بودند و در این راه با ادعاهایی که نشان از اهداف آنان داشت ، وارد شدند. نخست خونخواهی عثمان را بر اولیای دم و خویشان وی-بنی امیه-واجب دانستند. پس از رسیدن به خلافت گفتند: خلافت حق آنهاست و آن را از عثمان به ارث برده اند. سپس به مذهب جبرگرایش یافتند، خود را برگزیده خداوند برای حکومت بر مسلمانان خواندند و برای اثبات حق خویش در خلافت و تجویز و توجیه انتخاب ولیعهدان خود بر این مذهب تکیه کردند. با آنکه امویان از قریش و از بزرگترین و مشهورترین خاندان آن بودند، نمی توانستن از نظریه اهل سنت و جماعت درباره خلافت که آن را حق قریش می دانستند و برای پیشوا شرط قریشی بودن قرار داده بودند، پیروی کنند زیرا نه در گرویدن به اسلام پیشرو بودند و سابقه ای داشتند و نه جزء مهاجران اولیه بودند، بلکه برعکس از کسانی بودند که در دشمنی با اسلام چیزی کم نگذاشتند و با پیامبر خدا جنگیدند و تنها پس از فتح مکه و آن هم در اثر نداشتن راه گریز دیگری، اسلام آوردند. دوران اول اموی صرف تاسیس و تحکیم حاکمیت ایشان و مبارزه با مخالفان و رقبا می شد و با ایجاد نهادهای مدنی و تشکیلات اداری، راه و رسم ساسانی و قیصراه روم را وارد دستگاه خلافت اسلامی کردند. عمده مشکلی که برای جهان اسلام و نهاد خلافت پیش آمد، تبدیل آن به حکومت سلطنتی و تغییر نظام شورایی در انتخاب خلیفه، به نظام ولایتعهدی بود که حکومت را موروثی نمود و پسر به وسیله پدر برای اداره جامعه انتخاب می گردید و این راه و رسم تا پایان حکومت امویان استمرار داشت و به دوره عباسیان نیز منتقل شد. آنچه که حائز اهمیت برای جامعه اسلامی بوده و هست ، آن است که در هر زمان و مکان از افتراق و اختلاف پرهیز کنند و با اتحاد و همبستگی دینی و ملی، اهریمنانی را که در لباس خودی و با دین و مکتب ، بر مردم حاکم می شوند شناسایی کرده و مقاصد و اهداف نامیمون آنها را در نطفه خفه کنند و از صدر به زیر آوردند.

این پایان نامه تحت عنوان نهاد وقف ، دگرگونی ها و کارکردهای فرهنگی - مذهبی آن در عصر صفوی ، علاوه بر فصل مقدماتی از شش فصل تشکیل شده است . درفصل مقدماتی به موضوع تحقیق ، اهداف و ضرورت پژوهش ، پیشینه تحقیق و نقد منابع پرداخته شده است . در فصل اول تحت عنوان نهاد وقف ، ابتدا به تشریح پیشینه وقف در ایران پیش از اسلام و ایران اسلامی ، پرداخته شده است . سپس تعریف ، مفهوم و انواع وقف و شرایط آن از دیدگاه علمای عصر صفوی بررسی و تحولات ساختاری دوره اول و دوم دولت صفوی اجمالا بیان شده است . در فصل دوم با عنوان تاثیر نهاد وقف بر نظام آموزشی دوره صفوی ، انگیزه های واقفان ازساخت مدارس و تاثیر موقوفات بر پیشرفت آموزش دینی درجامعه تجزیه و تحلیل شده و اعمال نفوذ فکری واقفان بر مدارس مورد ارزیابی قرار گرفته است . در فصل سوم ، با عنوان وقف و نهاد روحانیت ابتدا ارتباط نهاد روحانیت با دولت صفوی بررسی و سپس تاثیر رشد موقوفات بر پیشرفت علوم دینی در ایران عصر صفوی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . در فصل چهارم ، با نام تشیع و وقف ابتدا تاثیر موقوفات و نهاد آموزش دینی بر گسترش آئین تشیع در ایران روزگار صفویه بررسی و سپس به نقش تشیع در گسترش و جهت دهی به موقوفات پرداخته شده است . فصل پنجم با عنوان وقف و آداب و مراسم مذهبی به بررسی جایگاه و نقش وقف در مراسم مذهبی شیعیان از جمله اعیاد مذهبی و مراسم سوگواری ونیز نقش موقوفات در افزایش سفرهای زیارتی ، پرداخته شده و همچنین تاثیر گسترش موقوفات بر توسعه بناهای مذهبی در ایران مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل آخر دگرگونی های نهاد وقف در دوره صفوی براساس جداول و نمودارهایی نشان داده شده است . در پایان نیز نتیجه گیری کلی از بحث پرداخته شده است .

در باره تاریخ ایران همه می دانند که سالهای نخستین قرن بیستم این کشور دستخوش تحولات مهمی بود که سرانجام موجب نهضت مشروطیت شد. در این نهضت تاثیرگذاری چند جانبه منطقه قفقاز اعم از عناصر و افراد و گروه ها بوضوح مشاهده می شد. برخی از سازمانها و گروههایی که در این دوره بوجود آمدند با خارج از ایران از جمله با قفقاز ارتباط داشتند. تعداد قابل ملاحظه ای از ایرانیان بر اثر فقر اقتصادی و بیکاری و ظلم و اختناقی که در ایران آن زمان حکمفرما بود به قفقاز تحت سلطه روسیه تزاری مهاجرت کردند و مسلما تمام حوادثی که در روسیه روی می داد مانند انقلاب 1905 . م بر مهاجرین و به دنبال آن بر انقلابیون داخل ایران تاثیر می گذاشت. ایرانیان مهاجر پس از مدتی اقامت در قفقاز متوجه عقب ماندگی های کشورشان می شدند. اینان حزبی را تحت عنوان اجتماعیون عامیون در باکو ایجاد کردند. این حزب با سازمان همت وابسته به حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه و آزادیخواهان گرجی ارمنی روس و مسلمانان ارتباط داشت. در اوایل انقلاب مشروطیت حزب اجتماعیون عامیون شعبه های محلی خود را در شهرهای مختلف ایران ایجاد نمود و همواره با قفقاز در ارتباط بود. ارتباط آزادیخواهان ایران و قفقاز در واقع مخفیانه بوده و به واسطه روزنامه ها انتباهنامه ها و شبنامه ها انجام می پذیرفت و البته رفت و آمدها هم وجود داشت. در زمان استبداد صغیر اینان بودند که به نام مجاهدین قفقاز به ایران آمدند و در مبارزات انقلابی شرکت جستند. سوسیال دموکراتهای قفقاز در دفاع از تبریز تصرف تهران و در تمام حوادث بعدی انقلاب مشروطیت ایران نقش موثری بازی کردند و تعداد چندی از آنان در این راه جان خود را از دست دادند.

در دوره حکومت امویان قیامهای متعددی رخ داد . برخی از این قیامها دارای ماهیت ویژه ای بودند که ابعاد فکری و عقیدتی آنها را مبهم و تیره ساخت و وجوه مذهبی آنها را کم رنگ نمود. این حرکتها که عمدتا با نام رهبران خود مشهور هستند ، افراد و گروههای مختلفی را جذب کردند و اهداف و آرمانهای متنوعی را مطرح نمودند . رهبریت اشرافی و تنوع و ترکیب نامتجانس قیام گران بعلاوه ماهیت و عملکرد دشمنان آنها به گونه ای بود که همه این قیامها ، به رغم پیروزیهای اولیه ، به ناکامی و شکست دچار شدند.یکی از بارزترین این قیامها ، قیام عبدالرحمن بن محمد ین اشعث بود. پایان نامه حاضر ضمن مطالعه فرآیند این حرکت ، عناصر اساسی آن را با موارد مشابه در قیامهای یزیدبن مهلب ، عبدالله بن زیبر و مختار مقایسه می کند. محتوای پایان نامه شامل مطالب زیر است : در مقدمه پیرامون انتخاب موضوع ، تعریف مساله و بیان سوالهای اصلی تحقیق ، سابقه و ضرورت انجام تحقیق و معرفی منابع نکاتی آورده شد. فصل اول به مطالعه فرآیند سه قیام یزیدبن مهلب و عبدالله بن زیبر و مختار بن ابی عبید اختصاص یافته است . در این فصل به کلیات و روند عمومی این قیامها پرداخته شد. فصل دوم ضمن مطالعه قیام عبدالرحمن بن محمدبن اشعث به تحلیل عناصر اساسی این قیام می پردازد. فصل سوم عناصر اصلی و اساسی سه قیام با موارد مشابه در قیام ابن اشعث مقایسه می شوند. در آخر نتیجه و حاصل مطالعه آورده می شود.

در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه گرایشهای سیاسی زیادی با اهداف اصلاح گرایانه و ایجاد تغییرات بنیادی در ساختار سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی کشور شکل گرفت ، تعدادی ا زنمایندگان آنها جزو مخالفان دولت بودند و علیه دولت فعالیت می کردند ، اما عده ای دیگر در دستگاههای دولتی و خیلی مواقع در مقام صدارت با امکاناتی که در اختیارشان بود جهت تقویت دولت تلاش می کردند تا نظریات سیاسی خود را به دولت بقبولانند و اصلاحات مختلف مورد نظر خود را تحقق بخشند و در مواقعی از این طریق نفوذ مخالفان سیاسی خود را که بعنوان عناصر محافظه کار و مرتجع مخالف اصلاحات بودند در دربار و دولت و کلا در جامعه ایران بکاهند ، یکی از این رجال میرزاعلی خان امین الدوله بود که بعد از میرزا حسین خان سپهسالار تا انقلاب مشروطیت مهمترین رجل ترقی خواه و اصلاح طلب قاجاریه به شمار می رفت ، امین الدوله براثر مشاهدات خود نیز از جوامع مترقی اروپایی شیفته دمکراسی ، قانون گرایی ، غرب بود دشمن جهل و بی سوادی بود ، مخالف دخالت روحانیون در امور دیوانی بود . در دوره زمامداری خود در راه نوسازی و تقویت نهادهای اداری کشور خود گامهای موثری برداشت ، اقدام به تشکیل مجلس مخصوص دولتی مجلس اعیان کرد ، جهت به ریشه کن کردن جهل و مبارزه با بی سوادی مدارس جدید را تاسیس کرد. تامین به صاحبان جراید داد ، با رشوه خواری به مبارزه پرداخت راه دزدی را بر مستوفیان مسدود کرد، طرفدار استقلال و تمامیت ارضی کشور بود جهت سر و سامان دادن به امور مالی و گمرکی کشور مستشارانی از بلژیک را به خدمت گرفت ، در سیاست خارجی گرایش به یک نیروی سومی داشت تا بدین طریق باعث کاهش نفوذ سنتی روس و انگلیس بشود، روسها مخالفت او بودند و در جریان استقراض دولت از خارج به همراه انگلیس به مخالفت با امین الدوله پرداختند. این عامل یعنی عدم توفیق امین الدوله در استقراض خارجی به همراه مخالفت و سعایت درباریان دشمنی علما با او همگی باعث شکست اصلاحات و ناکامی وی شدند.

سلسله زیاری یکی از سلسله هایی بود که در قرون اولیه اسلامی با شعار دینی و قومی اقدام به گسترش سرزمین خود کردند. پایه گذار این سلسله، از دو سو (پدر و مادر) به قدرتهای نسبتا خوشنام تاریخ متصل بود. نسب نامه آنها به پادشاهان قبل از اسلام می رسید و همچنین از نظر مذهبی دنباله رو علویان بودند. از این سلسله در طی حدود 154 سال (475-319) لااقل شش امیر به حکومت رسیدند. در این پایان نامه به بررسی زمینه های پیدایش، آغار حکومت، اوج و پایان حکومت همراه با مبانی و ماهیت این سلسله پرداخته ایم. این پایان نامه از شش فصل تشکیل شده است. فصل نخست درباره اوضاع جغرافیایی و پیشینه تاریخی منطقه گرگان و طبرستان بعنوان مرکز اصلی حکومت این خاندان است. فصل دوم به زمینه های مذهبی و سیاسی حکومت زیاریان اختصاص داده شده، یکی از این زمینه های در حکومت علویان طبرستان و گیلان است. فصل سوم بررسی سیر تاریخی آغاز، اوج و انحطاط حکومت زیاریان است. دراین فصل به گونه ای توصیفی-تحلیلی به بررسی سیر حوادث، رویدادها وجنگها پرداخته شده است. فصل چهارم درباره ماهیت حکومتی افراد این سلسله و مبانی مشروعیت آنها از نظر حکومتی می باشد. ماهیت حکومت آنها به دو بخش ماهیت فکری و ماهیت اقتصادی ومبانی مشروعیت به مشروعیت دینی، اجتماعی، سیاسی و مشروعیت اخلاقی-فردی تقسیم شده است. فصل پنجم در مورد ساختار اقتدار آل زیار می باشد ک در آن چارچوب حکومتی و اجزای تشکیل دهنده قدرت سیاسی و نظامی آنها از بالاترین فرد تا مراتب پایین بررسی شده است. فصل ششم به روابط این خاندان با دستگاه خلافت و حکومتهای همسایه اختصاص یافته، دوستی ها، کدورتها، مکاتبات و ارسال هدایا، در این قسمت بررسی شده است. در پایان به نتیجه گیری از این مباحث اختصاص داده شده است. امیران این سلسله گرچه در آغاز داعیه استقلال داشتند، اما در شرایط زمانه آنها را وادار کرد تا با خلفای عباسی از در مصالحه درآیند. از نظر دینی اگرچه در آغاز مخالف عباسیان بودند، اما امیران بعدی مذهب عباسیان را پذیرفتند و حتی به حمایت از آن برخاستند. بعضی از امیران این سلسله به دلیل تربیت خاصی که در کودکی دیده بودند و شرایطی که در جامعه آن زمان فراهم شده بود. مردانی فاضل وعلم دوست بودند و با جلب و حمایت از دانشمندان و اهل علم توانستند خدمتی بزرگ به علم و فرهنگ و هنر ایران بکنند.

ویلیام ناکس دارسی در سال 1319 ق/1901 م امتیاز استخراج نفت را در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار بدست آورد. مدتی بعد او درصدد برامد تا از این امتیاز بهره برداری کند و برای رسیدن به هدف، مناطقی از غرب ایران، قصر شیرین را کاوش کرد. آنگاه دارسی مناطق جنوب و جنوب غربی در خوزستان، منطقه مسجد سلیمان را برای حفاری انتخاب کرد و به فعالیت پرداخت. در اولین گام دارسی با مانع روبرو شد زیرا خوانین بختیاری از فعالیت کارکنان او جهت اکتشاف و حفاری در محدوده قلمرو ایل بختیاری جلوگیری کرده به عنوان مالک اراضی مطالبه حق و سهم نمودند.از آن هنگام به بعد ایل بختیاری و خوانین آنها درگیر و مرتبط با مساله نفت شدند که این ارتباط تال سالهال اخر سلطنت رضاشاه ادامه یافت. هدف از نگارش این رساله شناخت نوع ارتباط بختیاریها با مساله نفت، و بررسی روند ارتباط بین خوانین بختیاری با شکرت نفت ایران و انگلیس است و تلاش گردید تا تاثیر این رویداد در تعیین نوع ارتباط دو طرف و فراز و نشیبهایی که در طول سالهای بعد در ارتباط آنها بوجود آمد، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.این تجزیه و تحلیل شامل قراردادهای مختلف بین دو طرف برای حفاظت از محل کار و تاسیسات نفتی، واگذاری اراضی مورد نیاز شرکت نفت، سهم خوانین بختیاری از فعالیتهای نفتی و اسهام آنها بوده، درآمدها و بررسی تاثیر این درآمدها در عملکرد خوانین بختیاری به ویژه در سالهای پس از کودتای 1299 ش و سرنوشت خوانین و اسهام نفت متعلق به انها در دوره سلطنت رضاشاه را در بر می گیرد.نتیجه، کشف نفت باعث ایجاد روابط نزدیک و صمیمانه بین بختیاریها و انگلیسها و شرکت نفت ایران و انگلیس شد و منابع مالی جدیدی برای آنها ایجاد کرد این منابع در نهایت به خوانین بختیاری برای تحمل فشارهای وارده از سوی دولت مرکزی یاری کرد و سرانجام نیز خوانین این منابع مالی شامل دریافت حق الحفاظه، فروش اراضی و اسهام نفتی را در سالهای پس از عقد قرارداد 1933م/1312 در زمان سلطنت رضاشاه به دولت واگذار کردند.

همزمان با تاسیس سلسله پهلوی تیمورتاش به عنوان مرد شماره دو ایران، به عنوان وزیر دربار منصوب شد. شاید مهم ترین عوامل صعود تیمورتاش بر این منصب، حمایت از رضاشاه در جریان تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی و تشابه شخصیت این دو لحاظ تربیت نظامی بود. این عوامل سبب شد که وی پس از طی مدارج ترقی در مدت هفت سال وزارت دربار خود عملا نخست وزیر حقیقی ایران باشد. تیمورتاش که تحصیلات خود را در روسیه سپری کرده بود، با مشاهده تفاوت موجود در نظام سیاسی، اجتماعی دو کشور سعی داشت در جریان وزارت دربار خود دگرگونی اساسی در نظام سنتی جامعه ایران بوجود آورد. پیاده کردن قانونهایی نظیر نظام اجباری و قانون اتحاد لباس و .. از این دسته اصلاحات بود. اجرای این موارد آنهم ا زور، نشان از ناآگاهی وی از نیازهای جامعه آن روز ایران داشت. سیاست خارجی نیز از مسائل دیگری بود که تیمورتاش نیز در آن نقش اساسی داشت. وی به عنوان کارگران سیاست. خارجی هدفش بیشتر احقاق حقوق مشروع و تمامیت اراضی ایران بود. مذاکرات وی با روسها و انگلیسها در جریان قضیه نفت و لغو کاپیتولاسیون حاکی از این امر بود. سختگیری تیمورتاش در سیاست خارجی سبب شد که نوعی سوظن برای انگلیسیها در مورد تیمورتاش نسبت به گرایشهای ضد انگلیسی او بوجود آید. زیرا وی از این نکته غافل بود که این قدرتها مخصوص انگلیس چندان در برابر حفظ منافع خود حاضر به عقب نشینی نیستند. شخصی کردن قدرت از سوی تیمورتاش سبب ایجاد نوعی غرور در وی شد که این امر موجب بی اعتمادی و انزجار سایر دولتمردان ایرانی از وی شد. این مساله علاوه بر جریانات سیاست خارجی که ذکر آن آمد سبب سعایت دولتمردان و دول خارجی به طور غیر مستقیم از تیمور تاش نزد شاه شد که عاقبت منجر به سقوط تیمورتاش از اریکه قدرت شد.

روند رشد جریانان سیاسی، فکری در ایران با طلوع مشروطیت تقویت می گردد لیکن با ظهور استبداد صغیر و جو خفقان مرکز، حرکتهای اعتراض آمیز به ایلات کشیده میشود یکی از رهبران این جنبشها شیخ محمد خیابانی بود که با پیشینه علمی و مولفه های فکری (اسلامی، دمکراسی، سوسیالیست) قوی وارد میدان سیاست می شود. در استبداد صغیر، مجلس دوم، اشتغال تبریز توسط نیروهای روسی و عثمانی در کنار سایر آزادیخواهان علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی وارد عمل می گردد. وی مردم را با تقویت فکری در زمینه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی آماده مقابله با آنها می کند. خیابانی برای اشاعه افکار خود روزنامه (تجدد) را با همکاری پیروان خود منتشر می نماید. او به اصلاحات از طریق تحول و تکامل اندیشه های سیاسی و تنویر افکار مردم پایبند بود و اعتقاد داشت که نهضتهای فکری با ثبات تر از حکومتهای نظامی است. خیابانی تجدد سیاسی و ادبی را لازم ملزوم یکدیگر می دانست. وی با تغییر نام آذربایجان به آزادیستان، انتقال مرکز قیام از اداره تجدد به عالی قاپو، باعث تضغیف جنبش خود می شود که اختلاف درونی حرکت (تجددیون، تنقدیون) و عدم همکاری و پیوند با دیگر حرکتهای ایالات (قیام جنگل، کلنل، جنوب)، نداشتن پشتوانه سرکوبی فراهم می گردد. در نهایت به دست عنصری آزادیخواه (مخبرالسلطنه) متلاشی می شود. نکته قابل توجه در مورد قیام این است که مقصد و هدف اصلی، اصلاحات عمیق و دقیق بدون کمترین وابستگی به عناصر وابسته داخلی با دول خارجی در آذربایجان بود که بعد از رشد و تکامل این روند در آذربایجان به تمام نقاط ایران گسترده شود. بنابراین ایده تشکیل حکومت مستقل جدا از ایران منتفی است.

این پایان نامه درصدد پاسخگویی به سوالات زیر است:1- چه عواملی در رشد و گسترش تصوف در خراسان قرن پنجم موثر بوده اند؟ 2-آیا تصوف در مقایسه با قرون قبل، در قرن پنجم از رشد و مقبولیت بیشتری برخوردار بود؟ 3-آیا تصوف در تحولات تاریخی خراسان در قرن پنج نقش داشت؟ 4-آیا میان رشد و گسترش تصوف و روح صوفیانه از قرن پنج به بعد و انحطاط جامعه ایرانی رابطه ای وجود دارد؟

پژوهش حاضر دارای دو بخش مجزا ولی مرتبط به هم می باشد. یکی بخش نظری است و دیگر بخش تاریخی. در بخش نظری که یک بحث روش شناسانه است، بنیادهای روش شناختی اعمال شده در رساله ، معرفی می شود و در بخش تاریخی ، بر مبنای آن بنیادهای نظری، مدلی از تاریخ دولت صفویان در ایران، ارائه و بررسی می شود. بخش اول بر چارچوب ارائه روش تبیین علی استوار است و بخش دوم بر مبنای تبیین علی ، پدیده ای معلول را با عنوان انفصال حاکمیت صفوی از بنیادهای حکومت دینی از منظر تعلیل رفتارهای عالمانه و قاصدانه اولین پادشاه صفوی (اسماعیل اول)، با روشی تلفیقی میان تئوری تبیین اختیار عاقلانه و تئوری تبیین خدمتی ، تعلیل و تبیین می نماید. این دو تئوری دو روش و نظریه تعلیلی در ساختار تبیینهای علی هستند که در بررسی پدیده های تاریخی -اجتماعی کارکردها و کارآمدی ها معرفت شناختی فراوانی دارند.