نام پژوهشگر: اعظم وارانی
اعظم وارانی حسین آقاحسینی
تحقیق حاضر بررسی مباحث سبک شناسی غزل معاصر فارسی با تمرکز بر روی غزل های هوشنگ ابتهاج، حسین منزوی، قیصر امین پور، محمد رضاشفیعی کدکنی و محمد علی بهمنی است. هر کدام از این شاعران در کنار طبع آزمایی در سرودن اشعار نیمایی به غزل تمایل و رغبتی وافر داشته اند. غزل با اینکه به عنوان قالب شعر کلاسیک مطرح شده بود و در سبک هندی به صورتی دیگر درآمد و در دوره بازگشت ادبی کمتر مورد توجه واقع شد؛ از عهد مشروطه به این سو محمل مناسبی برای بیان عاشقانه ها و تغزلات؛ و قالب مناسبی برای بیان مباحث اجتماعی و سیاسی نیز مورد توجه غزل-سرایان معاصر واقع شد. پس از بررسی عناصر مهم شکل دهنده شعر که عبارتند از زبان شعر, موسیقی شعر, صور خیال, عاطفه و اندیشه؛ در شعر هر کدام از این غزل سرایان مشخصات سبکی ، نوآوری ها و هنجارشکنی های شعرشان ذکرشده و این نتیجه حاصل شده که غزل معاصر با اینکه قالبی قدیمی است اما زبانش با زبان کوچه و بازار و محاوره و عامیانه ها در هم آمیخته شده است. غزل سرایان معاصر با رعایت مشخصه «گریز از سنت به سوی سنت» هم به مضامین و نوع زبان غزل و شعر کهن چشم داشته اند و هم با تکیه بر ذوق درونی خویش به نوآوری توجه داشته اند. در غزل امین پور مباحث شعر پایداری و شعر جنگ و دفاع مقدس مشهود است. این گونه سروده های شاعر سرشار از احساس و عاطفه جمعی و حتی فردی مردم میهن خویش است. مفهوم درد و رنج و اندوه در غزل های امین پور کاملا به چشم می خورد. غزل هوشنگ ابتهاج(سایه) نیز با الگوگیری از غزل حافظ و سبک عراقی دارای اسلوبی قدیمی است و در پاره ای از این غزل ها به مضامین سیاسی و انقلابی دهه 50 برمی خوریم هرچند که عشق ها و راز و نیازهای فردی شاعر در بیشتر غزلیاتش حضور دارد. غزل منزوی روایتگر تمام جنبه های عشق ملموس و زمینی است. این شاعر با توجه به اینکه ستاینده عشق بوده است در حوزه غزل های عاشقانه ی ایروتیکی_ جسمی سربلند بیرون آمده است. در غزل هایی از منزوی به مضامین اجتماعی میهنی و شهادت برمی خوریم. غزل های شفیعی کدکنی در نخستین سروده هایش تغزلی و عاشقانه بوده است که دفتر زمزمه های وی با پیروی از سبک هندی و ادب قدیم سخنی نو ندارد اما غزل های شفیعی در ادامه به اوج می رسد و مضامین سیاسی و اجتماعی با بیانی عاطفی و زبانی نمادین پرداخته می شود. طبیعت گرایی و باستان گرائی شفیعی در «هزاره دوم آهوی کوهی» مشخصه اصلی سبک این شاعرست. غزل های محمد علی بهمنی نیز با زبانی نو و تازه محمل حضور عاشقانه های این شاعر جنوبی شده است. در پایان باید گفت که غزل در دوران 13 سال پس از انقلاب اسلامی حاوی تعهدات اجتماعی و دینی شاعران است. غزل سرایان مذکور با احساس و عاطفه، جمعی و فردی, اشعاری را از خود به یادگار گذاشته اند که در صحیفه تاریخ ادبیات جاودان است.