نام پژوهشگر: ساره حاجیان

بررسی تفسیر آیات حاوی اسماءالحسنی در تفسیر مخزن العرفان(در شش اسم رزاق،شکور،غفور،رحمان،رحیم،ورود)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده الهیات 1390
  ساره حاجیان   پروین بهارزاده

چکیده قرآن کریم در آیات متعدّدی به صراحت بیان داشته که همه ی اسماء الحسنی تنها مخصوص ذات حق است از آن جهت که غیر او هیچ موجودی از موجودات نمی تواند دارای کمالی مطلق باشد. خداوند از طریق ذکر این اسماء نیکو، شناخت ذات وصف ناپذیرش را برای انسان ها میسّر می سازد. عرفا و حکما، آدم را به اعتبار آنکه همه ی اسماء را از خداوند آموخت، آیینه ی وجود حق و تجلّی اسماء و صفات او می شمارند. بنابراین وجود آدم، صورت مجمل عالم و هدف غایی نظام هستی است چرا که با آفرینش او اراده ی پروردگار به ایجاد موجودی که نمودگاه کمالات الهی باشد تحقّق یافته است. در داستان آدم آنچه بیش از هر چیز دیگر اهمّیّت دارد، دو مسأله است: 1- برگزیده شدن آدم به عنوان جانشین خداوند 2- تعلیم اسماء به آدم جهت شایستگی آدم برای خلافت الهی و برتری او نسبت به فرشتگان. مقصود از تعلیم اسماء از این حیث بوده که خداوند انسان را از قوا و حواسّ مختلف خلق کرده تا از طریق آن ها مستعد و مهیّا برای شناسایی حقیقت اشیاء و خواص آن ها گردد و نحوه ی فراگیری و معرفت حقیقی به این علم را از طریق الهام فطری در درون انسان به ودیعه گذارده تا هر انسانی به قدر ظرفیّت وجودی خود از آن بهره مند گردد. بانو امین در معنای اسماء تعلیم داده شده به آدم دو احتمال را پذیرفته است: 1- اسماء نام ملائکه باشد به اعتبار انواع و اشخاص آنها 2- اسم، لفظی دال بر معنا و غیرمقیّد به زمان های سه گانه است.اسماء الهی به حسب ازدواج آن ها با یکدیگر و توالدی که از این حیث حاصل می شود، غیر محصور و بی نهایت است. گرچه برخی آن ها را از حیث اصول و امّهات محصور دانسته اند. در این پایان نامه اسماء شش گانه «رحمان»، «رحیم»، «غفور»، «شکور»، «رزّاق» و «ودود» مورد بررسی قرار گرفته است. مخزن العرفان تفسیری ترتیبی، جامع و عصری است که با صبغه ی عرفانی تألیف شده است. از منظر بانو امین تجلّی اسماء الحسنای الهی ذیل آیات متناسب با مضمون و هدف آن هاست. این تناسب گاه ظاهر و صریح و گاه غیرصریح و باطنی است. ایمان به وحیانیت قرآن؛ تصدیق مصونیت قرآن از تحریف؛ معجزه دانستن قرآن؛ تأکید بر تفسیرپذیری قرآن و تأیید حجّیت ظواهر قرآن از مبانی عام تفسیری مخزن العرفان است. مبانی خاص بانو امین نیز عبارتند از: استناد به روایات؛ بهره گیری از عقل و اجتهاد؛ بهره گیری از دریافت های قلبی و شهود عرفانی. ضمن آن که در بهره گیری از دریافت ها و الهامات غیبی پیوسته بر چهار بینش: اجتهادی؛ فلسفی- کلامی؛ عرفانی و حدیثی خود متّکی بوده است. کلید واژه ها: اسماء الحسنی؛ رحمان؛ رحیم؛ غفور؛ شکور؛ رزّاق؛ ودود؛ آدم؛ انسان؛ تعلیم اسماء؛ تناسب اسماء الهی؛ شهود