پس از گذ شت یک سده از ظهور اسلام وگسترش قلمرو کشور های فتح شده، با پایه گذاری فرهنگ و تمدن اسلامی در آن نواحی،از قرن دوم «ه ق»جغرافیانویسان، تاریخ نگاران و...جهانگردان برای آگاهی از اوضاع فرهنگی، تاریخی جغرافیایی و...به سیروسفر پرداختند. ابن فَضلان در آغاز قرن چهارم سال 309 (یک هزار یکصدوبیست و سه سال پیش)سفریازده ماهه را به سر پرستی هیئتی از طرف خلیفه المقتدر با لله از بغداد برای تبلیغ دین مبین اسلام به کشورهای «روس» ، «اسلاو»و«بلغار» مسافرت نمود ضمن تبلیغ،دیده ها و شنیده های خود را به رشته تحریردر آورده است. وناصر خسرو در نیمه اول قرن پنجم «ه ق»سال 437 ه ق (یک هزارو پنج سال پیش)سفر هفت ساله را(6 سال 7 ماه 22 روز )از مرو آغاز و باگشت وگذار از ایران، به ترکیه، سوریه، فلسطین، لبنان مصر، سودان و چهار سفر زیارتی «حج»وسه سال سکونت در مصر به فرقه شیعی اسماعیلیه گرویده وبا عنوان حجت جزیره خراسان بازگشت و به تبلیغ آن پرداخت و سلجوقیان اورا با تهمت ملحد، رافضی و... به وی تاختند. به نیشابور و مازندران روی آورد و سرانجام در یمگان بدخشان جاوید شد.ابن بطوطه، در نیمه اول قرن هشتم«ه ق»در سال 725«ه ق»(هفتصدوهفت سال پیش)از شهر فاس مراکش به قصد سفر حج آغاز و پس از5/29سال با جهانگردی درکشورهای قاره های آفریقا، آسیا،اروپا ،به وطن خویش باز گشت،سفرنامه او به رحله ی ابن بطوطه مشهور است. متن کتاب که اززبان اونقل شده،جزی املاءمتن رانوشته که آداب رسوم کشورهای اسلامی وغیراسلامی و یورش مغولان و تیموریان به ایران را نشان می دهد. در بررسی تطبیقی سفرنامه های مز بور را می توان در حد مردم نگاری دانست که نکات اشتراک و افتراق آن قابل ارزیابی و تحلیل است. واژگان کلیدی: سفر، سفرنامه، ابن فضلان، ناصرخسرو و ابن بطوطه .