در فاصل? زمانی قرن چهارم تا دهم ه‍. ق، در منطق? وسیعی که به عنوان جغرافیای فرهنگی ایران شناخته شده و مهم ترین شاخص? آن، رواج زبان فارسی بود، نگاشته ها و سروده های فراوانی دربار? واقع? کربلا پدیدار شد که هر یک به گونه ای، به ثبت یا انعکاس رویداد مذکور پرداخته بودند. این تعدد و تنوع نگارشی، به شکل گیری گفتمان های چندگانه ای در گزارش واقع? کربلا انجامید که مهم ترین آنها، چهار گفتمان تاریخی عاطفی، عرفانی و ماورایی و مهم ترین جنب? قابل تأمل آن، تحولات پدیدار شده در گفتمان های مذکور، طی ادوار چهارم تا دهم ه‍. ق بود. به منظور شناخت دقیق ابعاد تحولات یاد شده، مفاهیم مندرج در گزارش های مورد بررسی، با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و با تکیه بر تجزیه زبانی (واژه ها، اصطلاحات، عبارات، و جملات) کمّی سازی (سنجش آماری) شده و نتایج حاصل، در چهارشاخص زمان، مذهب، نوع متن و پایگاه اجتماعی نویسندگان و پدیدآورندگان، تبیین و تحلیل گردید. تحلیل زبانی مذکور، توأم با تحلیل تاریخی (بررسی برخی از مهم ترین عوامل تاریخی موثر در تحولات موردنظر) نشان داد که طی قرون یاد شده، تمایل به گفتمان های غیرتاریخی، روند صعودی نسبتاً پیوسته ای را طی کرده که در این خصوص، دو گفتمان عاطفی و ماورایی، بیشترین میزان محبوبیت را به خود اختصاص داده اند. این روند، دربار? گفتمان عاطفی، به هژمونیک (مسلط) شدن آن در پایان قرن نهم و آغاز قرن دهم، در گفتمان گزارش های فارسی واقع? کربلا انجامید.

در پژوهش حاضر سعی شده با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر داده های کتابخانه ای و تکیه بر منابع به این سوال اصلی پاسخ گفته شود، که مقتل های نوشته شده درباره ی واقعه ی کربلا از قرن هفتم تا دهم هجری قمری، از اندیشه های صوفیانه چه تأثیراتی پذیرفته اند؟ فرضیه ی ما این است که همزمان با گسترش اندیشه های صوفیانه در جهان اسلام از قرن هفتم به بعد، رویکردهای صوفیانه نیز در مقتل نگاری کربلا در این دوره بیشتر شده است. این مطلب با مطالعه ی متون مکتوب این دوره و توجّه به یکی از شاخصه های اندیشه ی تصوّف در این دوره، یعنی نزدیکی آن به معارف شیعی قابل مطالعه و بررسی است. در این راستا سه مقتل مثیر الأحزان ابن نما، لهوف سید بن طاووس و روضه الشّهدا واعظ کاشفی بعنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که در دوره ی مورد بحث، با گذشت زمان تأثیرپذیری از تصوّف نیز در مقاتل بیشتر شده است. روضه الشّهدا اگرچه در مجموع یک کتاب تاریخی است امّا با توجّه به عقاید صوفیانه ی نویسنده ی آن و گرایش نقشبندی او و همچنین زمان نگارش کتاب یعنی اوایل قرن دهم که نزدیکی تشیّع و تصوّف بیشتر شده بود، با رویکردهای صوفیانه نگاشته شده است، امّا در لهوف این بُعد صوفیانه کم رنگ تر است و در مورد مثیر الأحزان که به لحاظ زمانی در آغاز این دوره نوشته شده است، نمی توان با قطعیّت سخن از تأثیرپذیری از اندیشه های صوفیانه به میان آورد. در واقع دو عنصر زمان نگارش و جایگاه اجتماعی نویسنده تأثیر اصلی را در میزان تأثیرپذیری مقاتل از تصوّف در دوران میان قرن هفتم تا دهم هجری قمری داشته است و این موضوع در سه مقتل مورد بحث کاملاً مشهود است.