مرزه تابستانه با نام علمی satureja hortensis l. گیاهی علفی معطر، دارویی، یکساله و متعلق به خانواده lamiaceae می باشد. برگ ها، گل ها و قسمت های سبز رنگ ساقه این گیاه حاوی اسانس است، که دارای خواص دارویی متعدد از جمله اثر خلط آور، ضدنفخ، اسهال، سرفه، سرطان، خواص آنتی اکسیدانتی و ضد میکروبی می باشد. آزمایش به منظور بررسی تاثیر مواد آلی کشت مختلف بر اجزای عملکرد و برخی ترکیبات ثانویه سه اکوتیپ مرزه تابستانه، بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی، بستر کشت در پنج تیمار شامل: شاهد، کود دامی، کمپوست زباله شهری، خاکبرگ، مخلوط آنها و فاکتور فرعی سه اکوتیپ مرزه تابستانه (کردستان، یزد، شیراز) بود. متغیرهای اندازه گیری شده شامل ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تر و خشک اندام های هوایی و ریشه، تعداد برگ، گل و بذر در بوته، قطر گل، وزن هزار دانه، درصد اسانس، درصد برخی اجزای اسانس (کارواکرول، گاماترپینن و پاراسیمن) بودند. نتایج نشان داد که کلیه بسترهای آلی باعث افزایش معنی دار همه صفات بررسی شده (به جز قطر گل و وزن هزار دانه بذر) در سطح احتمال 1 درصد در مقایسه با تیمار شاهد شدند، بین بسترهای آلی اختلاف معنی داری از لحاظ صفات مذکور وجود نداشت. همه بسترهای آلی باعث کاهش گاماترپینن و پاراسیمن شدند. در حالیکه درصد اسانس و درصد کارواکرول اسانس تحت تاثیر بستر قرار نگرفت. بیشترین درصد گاماترپینن (79/5) در اکوتیپ شیراز و بیشترین درصد پاراسیمن (69/1) در اکوتیپ کردستان مشاهده شد که با سایر اکوتیپ ها در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار داشتند، بیشترین درصد کارواکرول (24/73) در اکوتیپ یزد مشاهده شد به طوری که در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی داری با سایر اکوتیپ ها نشان داد. در مقایسه میانگین های مربوط به اثر متقابل بستر کشت و اکوتیپ نیز بیشترین درصد کارواکرول (63/79) در بستر کمپوست زباله شهری و اکوتیپ شیراز، بیشترین درصد گاماترپینن (01/8) متعلق به اکوتیپ شیراز و بستر شاهد و در نهایت حداکثر درصد پاراسیمن (38/2) تحت تاثیر بستر شاهد و اکوتیپ کردستان بدست آمد.