چکیده کمبود آب در ایران و سایر مناطق خشک یکی از عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی وگسترش فضای سبز محسوب می شود. استفاده مجدد از پساب فاضلاب یکی از راه حل های رفع کمبود آب به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک است. به دلیل کمبود مواد آلی در خاک های این مناطق، استفاده از لجن فاضلاب علاوه بر بهبود ساختمان و پایداری خاک باعث افزایش نفوذپذیری و گنجایش نگهداشت آب خاک نیز می گردد. آلودگی پساب ها و لجن فاضلاب به عناصر سنگین و نبود تصفیه خانه در اکثر صنایع در کشور های در حال توسعه برای رفع این آلودگی ها از چالش های مهم می باشد. برای پیش گیری از آثار مخرب استفاده از فاضلاب ها می توان از زئولیت استفاده کرد. زئولیت ها به علت داشتن ویژگی تبادل یونی زیاد قادرند عناصر سنگین را جذب کرده و بنابراین تا زمان احداث تصفیه خانه می توان از آنها برای نگهداشت عناصر سنگین استفاده کرد. از این رو این پژوهش با هدف ارزیابی اثر اختلاط سطوح مختلف زئولیت طبیعی با خاک به همراه کاربرد پساب تصفیه نشده به عنوان آب آبیاری و لجن فاضلاب بر کاهش جذب عناصر سنگین شامل کادمیم، سرب و روی توسط گیاه شاهی انجام گرفت. این پژوهش به صورت بلوک های کامل تصادفی در قالب طرح فاکتوریل در 3 تکرار انجام شد، به گونه ای که سه سطح زئولیت (صفر، 1 و 2 درصد وزنی زئولیت) و 2 نوع خاک (خاک شنی و خاک رسی) به همراه چهار تیمار آلودگی (پساب تصفیه نشده، پساب غنی شده، لجن فاضلاب و کاربرد توام لجن فاضلاب و پساب) استفاده شدند. غلظت و میزان جذب کادمیم، سرب و روی و عملکرد گیاه 40 روز پس از کاشت بذرها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد کاربرد زئولیت باعث کاهش جذب کادمیم توسط گیاهان شد .گر چه بین سطوح مختلف زئولیت اختلاف معنی دار مشاهده نشد. تیمار های آلودگی اختلاف معنی داری از نظر جذب کادمیم توسط گیاه داشتند. جذب سرب در تیمار های دارای لجن فاضلاب کاهش معنی داری نسبت به بقیه تیمار ها نشان داد. علاوه بر این نوع خاک تاثیر معنی داری بر جذب سرب توسط گیاه نداشت. با افزایش زئولیت میزان جذب سرب توسط گیاه کاهش یافت. هم چنین نتایج نشان داد که گیاهان آبیاری شده با پساب بیش ترین جذب روی را داشتند و نوع خاک و سطوح مختلف زئولیت تاثیر معنی داری بر جذب روی توسط گیاه نداشت. بر اساس نتایج به دست آمده، نوع فلز سنگین موجود در فاضلاب مورد استفاده تعیین کننده سطح مورد نیاز زئولیت مصرفی است. به گونه ای که برای فلزهای سنگینی که به شدت توسط زئولیت واجذب می شوند سطح یک درصد وزنی و برای فلزاتی که تمایل کمی به واجذب از زئولیت دارند سطح دو درصد وزنی زئولیت پیشنهاد می گردد. کلمات کلیدی: پساب، زئولیت، شاهی، فلزات سنگین و لجن فاضلاب