زبان یک «نهاد» اجتماعی است. بدین معنی که افراد یک اجتماع به منظور آگاهی از مقاصد و نیات یکدیگر و برای برقراری ارتباط با همدیگر عناصر آن را برقرار کرده اند. زبان نه تنها مهمترین وسیله ی ارتباطی بشر بلکه پایه اغلب نهادهای دیگر اجتماعی نیز می باشد و به دلیل سرشت اجتماعی خود هماهنگ با اختلاف اجتماعات، مختلف است. مطالعه و توصیف زبان که موضوع اصلی زبان شناسی است، باید در بافت اجتماعی آن انجام گیرد و به واسطه ی خصلت اجتماعی زبان نمی توان بدون توجه به متغیرهای اجتماعی گوناگون به بررسی کامل آن پرداخت. در واقع، میان ساخت زبان و ساخت جامعه و روندها و متغیرهای زبانی و اجتماعی، رابطه ی نزدیک و تنگاتنگ وجود دارد و مطالعه ی زبان جدا از بافت اجتماعی آن، نمی تواند توصیفی همه جانبه و واقع گرایانه از آن بدست دهد. در این تحقیق که از روش پیمایشی استفاده شده است، تلاش شده است تا نقش اجتماعی زبانهای فارسی و ترکی در شهرهای قزوین و تاکستان مشخص شود. در این تحقیق تلاش شده است تا مشخص شود که آیا در شهرهای قزوین و تاکستان در موقیعت های رسمی و در برخورد با فارسی زبانان از زبان فارسی و در موقیعتهای غیر رسمی و در برخورد با ترک زبانان از زبان ترکی استفاده می شود؟ ّیا از نقطه نظر گروهای سنی: افراد جوان و از نظر گروههای جنسی، دختران و از نظر گروههای تحصیلی افراد تحصیل کرده بیشتر از گروههای دیگر از زبان فارسی استفاده می کنند؟ در این تحقیق 400 آزمودنی از مناطق مختلف شهر قزوین و 200 آزمودنی از شهرتاکستان به صورت تصادفی انتخاب شده اند. گروه سنی (زیر 10 سال، 11 الی 16، 17 الی 25، 26 الی 65 و 65 به بالا) سطح تحصیلات (بی سواد، ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، دیپلم، فوق دیپلم، لیسانس، فوق لیسانس و دکترا)، جنس (مرد و زن) و زبان مادری همسر (ترکی و غیر ترکی) انتخاب شده اند. در این تحقیق پرسشنامه الگوی پژوهشی پاراشر (1980) مورد استفاده قرار گرفته است. از آزمودنیها خواسته شده که دو گونه زبان فارسی و ترکی را در شش حوزه اجتماعی خانواده، دوستی، همسایگی، داد و ستد، آموزش و اداری براساس یک میزان چهار گزینه ای «همیشه»، «اغلب»، «بعضی وقتها» و «هیچ وقت» مشخص کنند. پرسشنامه شامل 36 سوال است که براساس درج? رسمیت حوزه ها به ترتیب از غیر رسمی به رسمی مرتب شده اند. پس از جمع آوری پرسش نامه ها، اطلاعات توسط رایانه پردازش شدند. روش های آماری آزمون ت جفت و واکاوی و واریانس یکسویه به جهت تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق به کار گرفته شده است. واکاوی یافته ها نشان می دهد که اختلاف در استفاده از دو زبان فارسی و ترکی توسط گروههای مختلف سنی و تحصیلی، جنسی و افراد متأهل با همسر ترک و غیر ترک از نظر آماری (معنادار) می باشد. وضعیت دو زبانگونگی در دو شهر قزوین و تاکستان کامل نمی باشد.در حوزه ی غیر رسمی که شامل خانواده ،دوستان و همسایگی است غلبه با زبان ترکی است ،هرچند که زبان فارسی نیز درکنارآن کاربرد دارد.در حوزه غیررسمی که شامل دادوستد ،آموزش و اداری است ،غالبا از زبان فارسی استفاده می شود. کلید واژه ها: جامعه شناسی زبان، دو زبانگونگی،تحلیل حوزه ای ،جایگاه زبان، زبان فارسی، زبان ترکی، شهر قزوین، شهر تاکستان.