زهرا آرامش بهرام یداللهی
اکسایش کاتالیستیکی غیرهمگن از زمینه های مهم تکنولوژی است که بخش مهمی از فرایندهای تولید مواد شیمیایی را تشکیل می دهد. پلی اکسومتالات ها نیز قابلیت ویژه ای در کاتالیز واکنش های اکسایش با هیدروژن پراکسید از خود نشان می دهند. از بین موادی که به عنوان بستر جامد برای نگهداری پلی اکسومتالات ها استفاده شده اند، رزین های پلیمری تبادل آنیونی جایگاه منحصر به فردی را به خود اختصاص می دهند. خصوصیاتی مانند عدم حساسیت به آب و محیط های آبی، درشتی ذرات و امکان جداسازی آسان، تکرارپذیری بالا و قابلیت استفاده مجدد از کاتالیست را می توان از مزایای این دسته از کاتالیست ها برشمرد. در این بررسی، تعدادی از پلی اکسومتالات های کگین استخلاف شده با برخی از فلزات سری اول واسطه [pw11mo39] (m = cr, mn, fe, co, ni, cu, zn)، سنتز و شناسایی شده و بر روی رزین تبادل آنیونی داوکس تثبیت گردیدند. از کاتالیست های تهیه شده برای اکسایش انتخابی سولفیدها به سولفون ها و سولفوکسید ها، سولفورزدایی اکسایشی بنزوتیوفن، دی بنزوتیوفن و نمونه های نفتی (بنزین و گازوئیل) و اکسایش آمین ها استفاده گردید. در اکسایش انتخابی سولفید به سولفوکسید کاتالیست pw11cr/dowex فعالیت بسیار مناسبی را از خود نشان داد و سولفوکسید را به صورت محصول اصلی واکنش ایجاد نمود. در اکسایش انتخابی سولفید به سولفون نیز همین کاتالیست با استفاده از قدرت اکسندگی هیدروژن پراکسید و در حلال استونیتریل سولفون را به عنوان محصول اصلی واکنش و به صورت تک مرحله ای تولید کرد. سولفورزدایی اکسایشی بنزوتیوفن و دی بنزوتیوفن (ترکیبات مدل) در سیستم دو فازی مشابه ترکیبات نفتی بررسی شد که سیستم اکسایشی هیدروژن پراکسید به کمک کاتالیست پلی اکسومتالات استخلاف شده با کروم فعالیت بسیار مناسبی را از خود نشان داد. در ادامه اکسایش شیمیایی و استخراج ترکیبات گوگرددار موجود در نمونه نفتی نیز (بنزین و گازوئیل) ارزیابی و نتایج مناسبی حاصل شد. در بین کاتالیست های سنتز شده کاتالیست pw11cu/dowex در اکسایش آمین ها به مشتقات نیترو انتخاب گری مناسبی برای تهیه ی محصول از خود نشان داد. در ادامه بازیابی و استفاده مجدد از این کاتالیست ها نیز مورد بررسی قرار گرفت که این کاتالیست های غیرهمگن بدون کاهش قابل ملاحظه ی فعالیت، بیش از 8 مرتبه بازیابی گردیدند. کلید واژه: پلی اکسومتالات، کاتالیست های غیرهمگن، رزین داوکس، اکسایش، سولفید، سولفوکسید، سولفون، سولفورزدایی اکسایشی، آمین
