نام پژوهشگر: محمدمهدی چیتسازها
محمدمهدی چیت سازها سید سعید زاویه
مکتب نگارگری هرات در سال های حاکمیت شاهرخ تیموری تا آغاز حکمرانی صفویان، یکی از دوره های درخشان هنرِ نگارگری وکتاب آرایی ایرانی بود. در این دوران با گردآمدن هنرمندان رشته های گوناگون از سراسر ایران در کتابخانه های هرات، نسخه های بسیاری از متون ادبی و تاریخی و علمی مصور شد. این نسخه ها با شیوه های متنوع و تجربه های بسیار گرانبهایی از هنرمندانِ طراز اول دربار همراه بود، و به تدریج در سال های پایانی حاکمیت تیموریان به سوی نمایش شکلِ تازه ای از جهان که امروزه به « واقع گرایی » موسوم است منتهی شد. بنا بر پژوهش انجام شده در این رساله،با توجه به مفهوم « واقعیت » در آموزه های ادیان و اسطوره-های کهنِ ایرانی و بازتاب آن در فلسفه و تصوف در سال های پس از ظهور اسلام و همینطور ریشه های تصویری نگارگری ایرانی - از هنر مانوی گرفته تا دیوارنگاره های بودایی و سغدی در آسیای میانه – آنچه در تاریخ نگارگری ایرانی از اواخر عصر ایلخانی تا باشکوه ترین نسخه های آن در عهد تیموریان و صفویاندیده می شود؛ تلاش شگرفی برای بازنمایی واقعیت ِجهانِ محسوس است. و این محدود به نگارگری مکتب هرات در عصر حاکمیت سلطان حسین بایقرا نیست. با این وجود شکلی از گرایش به نمایش زندگی-ی روزمره و سویه های اندوهبار آن در این زمان دیده می شود که به نظر می رسد بیشتر محصول غلبه ی جریان های فکری گنوسیستی و بودایی در این منطقه باشد تا رویکردی اجتماعی به هنر. نخست به دلیلِ فقدان کامل بنیان های ای ستتیکی برای چنین رویکردی و سپس به دلیل وابستگی ی کامل ساختارهای صوری آثار این عهد به سنت نگارگری ایرانی در زمان ایلخانیان و تیموریان در شیراز و هرات عصر شاهرخ.