چکیده: یون کلسیم یکی از عناصر معدنی پر مصرف در سلول های گیاهی است و در درون سلول دارای نقش های اصلی و حیاتی متفاوت می باشد. یکی از مهم ترین اعمال کلسیم، راه اندازی و انتقال پیام های درون سلولی در برابر تنش های زیستی و غیر زیستی مختلف و بروز پاسخ مناسب است. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه پارامترهای مربوط به جوانه زنی و رشد رویشی دو ژنوتیپ عدس mlc321 و mlc323 در شرایط تنش شوری و برهمکنش na+ ca+2 در دو آزمایش جداگانه صورت گرفت. آزمایش اول، در پنج سطح مختلف شوری (0، 4، 8، 12و 16 دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم) و سه غلظت سولفات کلسیم (0، 5 و10 میلی مولار) و آزمایش دوم نیز در همان سطوح شوری(کلرید سدیم) ولی با دو غلظت سولفات کلسیم ( 0و 5 میلی مولار) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. در مرحله جوانه زنی، شمارش بذرهای جوانه زده به صورت روزانه و نمونه برداری از نشاءها، پس از یک هفته انجام شد. در آزمایش دوم بذرها در گلدان های پلاستیکی حاوی ماسه کاشته و نمونه برداری از گیاهان 6 هفته پس از کاشت انجام شد و در نهایت تاثیر تنش شوری و برهمکنشna+ ca+2بر برخی پارامترهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی دو ژنوتیپ مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد در مرحله جوانه زنی درصد و سرعت جوانه زنی، طول و وزن خشک ساقه چه و ریشه چه در سطوح شوری ds/m 8 و 12و16 در ژنوتیپ mlc321 و سطوح شوری ds/m 12و 16 در ژنوتیپ mlc323 کاهش یافت(p? 0.05) و تیمار نشاءهای گیاهی با کلسیم ( mm caso4 10 و5 ) سبب کاهش آسیب های ناشی از شوری شد. نتایج مرحله رویشی نشان داد که با افزایش شوری وزن خشک و سطح برگ در سطوح شوری ds/m16-8 و ارتفاع گیاه، وزن خشک ساقه و پارامترهای مر بوط به ریشه شامل وزن خشک، میانگین قطر، سطح و مجموع طول ریشه ها در کلیه سطوح شوری در دو ژنوتیپ کاهش یافت و تیمار با کلسیم(mm caso4 5 ) در ژنوتیپ mlc321 باعث افزایش پارامترهای مذکور بویژه در شوری ds/m4 شد. تیمار کلسیم همراه با شوری در ژنوتیپ mlc323 تاثیر بهبود دهنده ای را بر کاهش رشد گیاه ناشی از شوری نشان نداد. شوری به صورت معنی داری میزان na+ را در برگ ها و ریشه ها افزایش داد و میزان k+ و ca2+ را تنها در ریشه کاهش داد. شوری میزان k+ و ca2+ بافت برگ را به ویژه در سطوح ds/m 4 و 8 افزایش داد. اعمال کلسیم همراه با شوری در ژنوتیپ mlc321 موجب کاهش na+ در برگ و ریشه و افزایش یون های k+ و ca2+ در ریشه گردید. هم چنین شوری منجر به افزایش معنی دار پرولین دو ژنوتیپ شد و شاخص پایداری غشاء را به صورت معنی-داری کاهش داد(p? 0.05). در ژنوتیپ mlc321 تیمار با کلسیم با کاهش تجمع یونهای na+ و به دنبال آن کاهش سمیت یونی و کاهش تجمع پرولین، هم چنین با افزایش پایداری غشاء موجب بهبود رشد و کاهش اثرات نامطلوب na+ در سطوح شوری ds/m 4 و 8 گردید. اگرچه بین مرحله رشد رویشی و جوانه زنی ژنوتیپ های مورد بررسی از لحاظ تحمل به شوری تفاوت های قابل ملاحظه ای مشاهده شد، اما نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که به طور کلی عدس گیاهی حساس به شوری است، به صورتی که این گیاه در شوری ds/m 12 و 16 خشک شد و اعمال کلسیم همراه با شوری نتوانست از مرگ گیاه جلوگیری نماید، در حالیکه در سطوح پایین تر شوری (ds/m 4 و 8 )کاربرد کلسیم در ژنوتیپ mlc321 موجب کاهش آسیب های ناشی از شوری گردید.