چکیده در این آزمایش 9 لاین آفتابگردان شامل پنج لاین نگهدارنده و چهار لاین بازگرداننده باروری در یک آزمایش مزرعه ای به صورت طرح کرت های خرد شده در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز برای تحمل خشکی ارزیابی شدند. تنش خشکی بعنوان عامل اصلی از طریق قطع آبیاری در دو سطح، از مرحله r4 تا r6 و از مرحله r4تا رسیدگی فیزیولوژیکی اعمال گردید. نتایج نشان داد که تفاوت بین تیمار های تنش برای پتانسیل آب برگ، محتوای نسبی آب برگ، فلورسانس کلروفیل، میزان پرولین، عملکرد دانه در بوته، وزن هزار دانه و ارتفاع بوته در سطح احتمال 05/0 و برای صفات دمای برگ، قطر طبق و قطر ساقه در سطح احتمال 01/0 معنی دار شد ولی برای صفات نشت یونی و تعداد دانه در طبق اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. اختلاف بین لاین های آفتابگردان برای میزان پرولین معنی دار نبود ولی برای میزان فلورسانس کلروفیل درسطح احتمال 05/0 و برای سایر صفات مورد بررسی در سطح احتمال 01/0 معنی دار شد. اثر متقابل ژنوتیپ و تنش خشکی برای هیچکدام از صفات مورد بررسی غیر از میزان پرولین معنی دار نشد. لاین های b147 و b329 دارای بیشترین میزان پرولین و لاین های b329 و r56 دارای بیشترین عملکرد دانه در واحد بوته بودند. درشرایط تنش ملایم از نظر شاخص های tol و ssi، لاین های r26 و b355و در شرایط تنش شدید خشکی لاین هایb221 و r26 دارای بیشترین تحمل تنش خشکی بودند. از نظر شاخص های mp، gmp و sti در هر دو شرایط تنش ملایم و شدید خشکی لاین های b329 و r56 متحمل تر از سایر لاین ها بودند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه بیشترین اثرات مستقیم را روی عملکرد دانه در واحد بوته داشتند و قطر طبق، ارتفاع بوته و فلورسانس کلروفیل دارای کمترین اثرات مستقیم روی عملکرد دانه در واحد بوته بودند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای، لاین های آفتابگردان را بر اساس کلیه صفات مورد مطالعه در شرایط شاهد و تنش شدید خشکی در دو گروه و در شرایط تنش ملایم خشکی در سه گروه قرار داد. در تمام این گروهبندی ها b329 و b147 و همچنین r26، b355 و b343 در یک گروه قرار گرفتند.