دین زرتشت چهار قرن دین رسمی ایرانیان بود. درسده اول هجری با غلبه مسلمانان و سقوط دولت ساسانی گروهی از زرتشتیان ترک دین کردند و گروهی به هندوستان مهاجرت نمودند و گروهی از آن ها با قبول جزیه بر دین خود باقی ماندند. این تحقیق بر آن است تا با رویکرد تاریخی به بررسی وضعیت دینی و اجتماعی این گروه از زرتشتیان، در محدوده زمانی پس از ورود اسلام به ایران تا سقوط خلافت عباسی بپردازد. در وضعیت زرتشتیان از لحاظ دینی باید گفت که قبول اسلام اجباری نبود. زرتشتیان که اهل ذمه شمرده می شدند؛ مختاربودند که بر مذهب خودباقی بمانند و جزیه بدهند یا مسلمان شوند؛ به این ترتیب آنها به تدریج اسلام آوردند. از لحاظ اجتماعی زرتشتیان در قلمرو اسلام در امنیت و آسایش به سرمی بردند و رفتار مسلمانان با آنها مبتنی بر شروط ذمه از هر دو جانب بود. از منابع تاریخی بر می آید، در نتیجه ی رفق و مدارای مسلمانان با زرتشتیان تا قرن پنجم هجری این آیین در ایران هنوز رایج و عده پیروان آن زیاد بود و آتشکده ها در شهرهای ایران دایر و موبدان با آزادی کامل فعالیت های دینی و فرهنگی خود را دنبال می کردند. کلید واژگان : ایران اسلامی ،خلافت عباسی ،وضعیت دینی ،وضعیت اجتماعی