یکی از مشکلات مهم و اساسی دستگاه قضائی، به عنوان مرجع اصلی رسیدگی به دعاوی و اختلافات، به ویژه در سال های اخیر، تورم پرونده های حقوقی و کیفری اشخاص است. از طرفی مطابق قانون، مراجع مزبور در رسیدگی های خود، مکلّف به رعایت تشریفات و ترتیبات خاص مربوط می باشند و این تشریفات خود به خود، موجب کندی روند رسیدگی می گردد. این مسأله و پاره ای دیگر موجب شد تا برای اوّلین بار پس از انقلاب اسلامی نهادی شبه قضائی به نام شورای حل اختلاف و به منظور تسریع در رسیدگی به برخی دعاوی و اختلافات اشخاص از طریق مشارکت های مردمی و ترویج روحیه ی تسالم و تصالح و در عین حال معاف از قواعد آئین دادرسی، تشکیل گردد. در این پایان نامه، در بخش نخست ابتدا مفهوم، مبانی، ماهیت و ریشه های تاریخی شور و مشورت مورد بررسی قرار گرفته است و سپس در بخش دوم به بررسی و ارزیابی عملکرد شوراهای حل اختلاف بر اساس ضوابط و معیارهای جرم شناسی پرداخته شده است. یکی از مشکلات اساسی این تحقیق کمبود منابع معتبر علمی است که عرصه را بر نویسنده تا حدودی تنگ نمود،زیرا در نوشتارهای نویسندگان معتبر حقوقی به موضوع پایان نامه حاضر پرداخته نشده است و اگر مطالبی در این خصوص نگاشته شده است بیشتر بر منوال و سیاق نوشتارهای مطبوعاتی بوده که خیلی نمی توانسته مورد توجه پایان نامه ای دانشگاهی باشد. لذا ضمن این که از بعد عملی و اجرایی از این مقاله ها و بعضاً مصاحبه ها استفاده شده است اما نویسنده سعی کرده است تا با اتکاء به دانش خود و با بهره گیری از ضوابط جرم شناسی به تحلیل همه جانبه موضوع بپردازد.باوجوداین بررسی عملکرد شوراهای حل اختلاف ازمنظرجرم شناسی امری بدیع به نظرمی رسد.علی رغم اینکه در این خصوص منابع درخورتوجهی وجود نداشت امابراساس ضوابط ومبانی که حقوقدانان درخصوص جرم شناسی ذکرکرده اند مباحث جدیدی دراین پایان نامه ذکر شده است ازجمله رابطه شورای حل اختلاف باعناوین،عدالت ترمیمی،قضازدایی،حبس زدایی،پیشگیری ازوقوع جرم واختلافات حقوقی. کلیدواژه:شورا،حل اختلافات،فقهی وحقوقی، قاضی تحکیم،داوری، قضاوت، سازش، جرم شناسی،عدالت ترمیمی،میانجی گری.