پایان نامه حاضر با عنوان «نقش بازرگانان در نفوذ و گسترش اسلام در شبه قاره هند از آغاز تا تشکیل حکومت گورکانیان (932ق)» چگونگی اشاعه اسلام توسط بازرگانان مسلمان و ساز و کار گسترش آن در شبه قاره را مورد بررسی قرار داده است؛ و فرضیه اصلی پایان نامه یعنی: «در کشورهای جنوب شرق آسیا و شبه قاره هند که اشاعه اسلام از راههای مسالمت-آمیز صورت گرفته است نقش اصلی بر عهده بازرگانان بوده است.» به آزمون گذاشته شده است. قرن ها قبل از اسلام اهالی کرانه های خلیج فارس چه آنها که در ساحل شمالی آن از کرانه های شرقی دجله تا دشتهای مکران و بلوچستان به نام پارسی و ایرانی معروف بودند و چه آنها که در کرانه های غربی دجله و سواحل جنوبی خلیج فارس و پیرامون فلات عربستان به نام اقوام عرب و زنگی و یمنی شهرت داشتند، همواره کاروانهای تجاری شان تا دورترین نقاط یعنی چین و هند در رفت و آمد بودند. با ظهور اسلام بازرگانان مسلمان از طلیعه داران نهضت اسلامی گردیدند و در مسیرشان بذر اندیشه های اسلامی را افشاندند و با استقرار دائم و موقت در این نواحی و ازدواج با بومیان به سرعت در میان آنان اعتبار و نفوذ یافتند و اینگونه زمینه های گسترش دین اسلام را فراهم کردند. اوضاع سیاسی و اجتماعی شبه قاره هند بازرگانان را در این امر یاری نمود. مهمترین یافته های این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از اسناد و مدارک دست اول و تحقیقات جدید صورت پذیرفته بدین قرار -است: 1) هند به خصوص بعد از قرن دوم هجری که به تصرف مسلمانان در آمد یکی از بزرگترین و مناسبترین اهداف تجاری و بازرگانی مسلمانان بوده است.2) بر اساس تعالیم اسلام، بازرگانان مسلمان نشر و گسترش اسلام را از جمله وظایف شرعی خود تلقی می کردند و بدان مبادرت می ورزیدند.3( بازرگانان مسلمان با اسکان و استقرار دائمی در بنادر و سواحل هند و ازدواج با بومیان اقلیت های مهم و موثری تشکیل داده و به تدریج به نشر و گسترش اسلام پرداختند. 4( پراکندگی قدرت سیاسی، اختلاف و بلکه تضاد طبقاتی و نابسامانی های اقتصادی در نشر و گسترش اسلام توسط بازرگانان مسلمان موثر بود. واژگان کلیدی: اسلام، هند، بازرگانان، خلیج فارس، ایران، شبه جزیره عرب