نام پژوهشگر: محمود عینی فعلی
محمود عینی فعلی قاسم صحرایی
چکیده: خاقانی شَروانی برجسته ترین شاعر مکتب آذربایجان و یکی از بزرگ ترین شاعران ادب فارسی در قـرن ششم بـوده است. خاقانی در بیشتر قالب های شعـری طبع آزمایی نموده است، امّا نهایت هنرنمایی او را در قصایدش می بینیم. در قصاید او ویژگی های برجسته ای هست که بیشتر دشواری های شعرش از این ویژگی ها سرچشمه می گیرند. به نظر می رسد این ویژگی ها عبارتند از: وفور کاربرد اصطلاحات علمی، مانند: اصطلاحات ریاضی، نجوم، پزشکی و مـوسیقی؛ و اصطلاحات مربوط به بازی های کهن، مانند نرد و شطـرنج؛ و اصطلاحات آیین مسیحیت و رسـوم و باورهای عامیانه و بازی های کودکانه و پیشه ها و حِرَف و بازی با حروف. علاوه بر این ویژگی ها، او در خلق تصاویر شعری نیز به اوج ابتکار و نوجویی رسیده است. زیرا ابزارهای بیانی، خصوصاً استعاره های چند لایه و دیر یاب و ابزارهای بدیعی به ویژه ایهام تناسب، شعرش را دچار تعقید نموده و از روانی و شفافیت کلامش کاسته است. امروزه محققان بر پایه ی نقد تکوینی به این نتیجه رسیده اند که میان عوامل سبک ساز مانند: نفسانیات، تحوّلات اجتماعی، محیط جغرافیایی، زمینه ی فرهنگی، مخاطبان، دانش و اطلاعات شاعر، با خصایص و ویژگی های برجسته ی شعر او ارتباط معنا داری وجود دارد. در این پایان نامه تلاش شده، قصاید خاقانی، از منظر سبک شناسی تکوینی، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرند. واژگان کلیدی: خاقانی، قصیده، سبک شناسی، ویژگی های سبکی، سبک شناسی تکوینی.