بررسی تأثیر باکتری آزوسپیریلوم جدا شده از خاک مناطق شور و غیر شور و قارچهای میکوریز و اندوفیتی در افزایش تحمل به شوری گیاه گندم نان شوری آب و خاک از مشکلات در حال افزایش جهان است که سطح وسیعی از اراضی کشور را نیز در بر می گیرد. تنش شوری از طریق کاهش پتانسیل آب در محیط رشد ریشه، سمیت یونی و اختلال در تعادل عناصر غذایی موجب کاهش سرعت رشد و تولید محصولات زراعی مخصوصاً در مناطق خشک و نیمه خشک می شود. گندم از عمده ترین محصولات کشاورزی این مناطق است. استفاده از رابطه همزیستی میکروارگانیسم های اندوفیت با گیاه گندم تحت تنش شوری می تواند یکی از راهکارهای نوین جهت مقابله با این مشکل باشد. به منظور برآورد پتانسیل این روش آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در پاییز سال 1389 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام اجراء گردید. قبل از اجرای آزمایش، باکتری azospirillum spp سویه سازگار به مناطق شور و غیر شور با استفاده از محیط کشت نیمه جامد فاقد نیتروژن و محیط کنگورد توسط دکتر زارع در دانشگاه ایلام جداسازی گردید. مایه تلقیح قارچ piriformospora indica توسط دکتر محمدی گل تپه تهیه گردید. تیمارهای آزمایشی شامل کاربرد پنج سطح میکروارگانیسم های اندوفیت (قارچ p. indica، باکتری azospirillum سویه های سازگار به مناطق شور و غیر شور، تلقیح توأم قارچ و باکتری و شاهد) و چهار سطح شوری آب آبیاری (2/0، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) بود. نتایج نشان داد که قارچ p. indica تأثیر مثبت و معنی داری بر رشد، میزان زیتوده تر و خشک اندام های هوایی، مقدار کلروفیل، محلول های اسمزی و غلظت فسفر در گیاهان گندم تلقیح شده تحت شرایط شور و غیر شور داشت، به طوری که کاربرد قارچ منجر به کاهش اثرات سوء شوری و افزایش رشد و عملکرد گیاه گندم تحت تنش شوری گردید. گیاهان گندم تلقیح شده با باکتری های azospirillum spp از میزان زیتوده، تجمع اسمولیت ها، کلروفیل، غلظت نیتروژن و عملکرد بیشتری برخوردار بودند. تلقیح با باکتری azospirillum سویه سازگار به شوری تأثیر مطلوب تری بر کلروفیل و میزان عملکرد دانه تحت تنش شوری داشت. اثر کاربرد تلقیح توأم قارچ و باکتری بر رشد و عملکرد گندم مثبت و موجب افزایش تحمل به تنش شوری در گیاه گندم شد. به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که تحت شرایط شوری می توان از میکروارگانیسم های اندوفیت در جهت افزایش رشد و عملکرد گیاه گندم استفاده نمود.