مجازات در دوره ایران باستان به شدت توسط حاکمان مورد توجه بوده است. منشاء قوانین و مجازات در این دوران معمولاً دستورات شاهان بوده و این اعتقاد وجود داشته که فرمان شاه، الهامی از جانب خدا یا خدایان است. در برخی از دوره های باستان روحانیان وضع کننده قوانین و گهگاه مجریان آن ها نیز بوده اند. مهم ترین دینی که در این دوران رایج و قوانینش مورد اجرا در مدت طولانی بوده، دین زرتشت بوده است که شواهد نشان می دهد دستخوش تغییر و تحریف فراوان نیز بوده است. بسیاری از قوانین دوران باستان، ناعادلانه و خشونت بار بوده اند. احکام جزایی اسلام، بر اساس آیات قرآن و سنّت رسول گرامی (ص) می باشند. هرچند بسیاری از احکام به خاطر نبود آیات صریح در قرآن و کمی روایات متواتر و صحیح، فقها را بر آن داشته تا در این احکام بر اساس اجتهاد دینی حکم نمایند. برخی از موضوعات نیز به خاطر اینکه در زمان پیامبر(ص) و ائمه علیهم السلام مورد ابتلا نبوده، فقها بر اساس اصول و برداشت های اجتهادی در این زمینه ها حکم صادر نموده اند. اسلام در باب مجازات توجّه بسیار دقیقی به نوع گناه و تناسب مجازات آن نموده و همواره، در همه ابعاد کمال عدالت را رعایت کرده است. در احکام اسلامی، نوعاً برخی از مجازات های باستان وجود دارد اما از افراط و تفریط اجتناب شده و میانه روی و اعتدال یک اصل می باشد. هر چند در برخی از احکام، نظرات متفاوتی توسط فقهای مذاهب مختلف، مطرح شده، لکن در بسیاری از نظرات تشابه وجود دارد. هدف نهایی در مجازات های اسلامی، عدالت فردی و اجتماعی است.