چکیده تاریخ صدر اسلام ـ از رحلت پیامبر اکرم (ص) تا پایان خلافت حضرت علی (ع) ـ حاکی از رویدادها و جریان های مختلفی است. نحو? انتخاب هر یک از خلفای سه گانه و عملکرد ایشان، سکوت گریزناپذیر امیرالمومنین (ع) به لحاظ بی تفاوتی اکلیدواژه ها: عوام زدگی، نهج البلاغه، خودمحوری، جهالت، غفلت، انحراف سیاسی، جوّسازی، فتنه، بدعت، تعصّب، ناکثین، قاسطین، مارقین کثر مردم نسبت به امور حکومتی و ظهور جریان های مخالفِ وی پس از بیعت عمومی مردم، یکی از شگفت انگیزترین این رویدادهاست. تتبّع در نهج البلاغه و بررسی بیانات حضرت علی (ع) در هنگام رویارویی با هر یک از گروههای مخالف، با مشرب های فکری متفاوت، مفهوم مشترکی را می نمایاند، که می توان آن را «عوام زدگی» نامید. «عوام زدگی» در لغت به معنای گفتار، رفتار و تفکر عوامانه و مطابق با شیوه عوام است. منظور از عوام مردمی کم سواد، یا بی بهره از دانش و دارای فرهنگ خرافی می باشد. در فرهنگ علوم سیاسی، پایین آوردن قدر و ارزش کار است و در حوز? دین به معنی سنجش مفاهیم دینی صرفاً بر اساس ظاهر و کمیّت، بدون پرداختن به عمق و کیفیت آن می باشد. اگرچه در قرآن و نهج البلاغه واژه ای که بتواند معادل کاملی برای این مفهوم باشد، وجود ندارد. لیکن امام علی (ع) در نهج البلاغه به طور غیرمستقیم ویژگی های عوام زدگان را برشمردند، که از مهمترین آن جهل، پیمان شکنی و عدم تشخیص حق و باطل بوده و این ویژگی ها نوعاً در رهبران یا بزرگان یا مسئولان حکومتی جامعه نمود داشته است. در این پژوهش ریشه های عوام زدگی در دو بخش عوامل فردی (یعنی خودمحوری، جهالت و غفلت) و عوامل اجتماعی (انحراف سیاسی و جوّسازی) مورد بررسی قرار گرفته و معضلات فرهنگی و انحرافات اجتماعی با عنوان پیامدهای عوام زدگی تبین شده است. فتنه، بدعت و تعصب از مهم ترین معضلات فرهنگی ناشی از عوام زدگی شمرده می شوند و ناکثین، قاسطین و مارقین پیامدهای انحرافی این فرهنگ هستند. کلیدواژه ها: عوام زدگی، نهج البلاغه، خودمحوری، جهالت، غفلت، انحراف سیاسی، جوّسازی، فتنه، بدعت، تعصّب، ناکثین، قاسطین، مارقین

در روزگاران کهن، راههای گوناگونی برای رفع و حل اختلافات و همچنین اثبات حقانیت ادعاهای مردمان، مرسوم و متداول بوده است. یکی از رایج ترین این روش ها، داوری ایزدی است که در متون پهلوی، آثار فارسی میان? زرتشتی، با عنوان «وَر» از آن یاد شده است. این رساله با پژوهش در متون پهلوی و گردآوری مطالب به شیو? کتابخانه ای به بررسی ابعاد مختلف موضوع «ور» پرداخته است. «ور» یا آزمون ایزدی، نوعی داوری برای تشخیص و تثبیت حق و ناحق و راهی برای شناسایی بی گناه از گناهکار است. مطابق آنچه در متون پهلوی آمده این آزمون در امور دینی برای رفع شبهات و تردیدها، بر روی افراد خاص و بزرگانِ دین و در امور حقوقی، هرگاه ادله برای صدور رأی نهایی کافی نبوده و درصد احتمال گناهکاری و بی گناهی فرد یکسان می شد، برای حصول یقین و رفع مسئولیت از قاضی، اجرا می شده است. به دلیل استفاده مکرر از «سوگند» به جای «ور» و مترادف با آن، بخصوص در نوشته های حقوقی، به مرور زمان «سوگند» جایگزین «ور» شده است و علیرغم تأکید فراوان بر پرهیز از «سوگند خوردن»، درصورت لزومِ اجرا و رضایت طرفین در انجام آن به جای اقرار و اعتراف به گناه، انجام مراسم «ور» و «ادای سوگند» در شرایط، مکان و زمان مناسب با تدارک تشریفات خاص و با حضور موبدان و عوامل برگزاری، با خواندن متن سوگند نامه انجام می شده است. امروزه نیز آثار به جا مانده از این آیین کهن ایرانی، به صورت ادای سوگند در امور حقوقی در دادگاهها و غیر حقوقی نیز دیده می شود.