نام پژوهشگر: نرگس حمزه خانی
نرگس حمزه خانی مصطفی عباسی مقدم
از دیر باز تعلیم و تربیت در زندگی بشر از اهمیّت و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. با توجّه به رابط? دانایی و پرسش، پرسش همواره در امر آموزش مهمّ تلقی شده؛ زیرا تأثیر آن در این امر به وضوح قابل مشاهده می باشد. روش پرسش و پاسخ، از مهمّ ترین و پرکاربردترین روش-ها در فرهنگ اصیل دینی است. موضوع محوری این پژوهش تبیین فرهنگ پرسشگری و پاسخگویی در سیر? آموزشی ـ تربیتی معصومان(ع) است؛ لذا در رساله حاضر به بررسی جایگاه پرسش و پرسشگری در سیر? قولی و فعلی معصومان(ع) پرداخته شده است. همچنین با تتبع در روایات حاوی پرسش به استخراج و تبیین آداب و شرایط پرسشگری صحیح و پاسخگویی مطلوب می پردازد. هدف نگارنده در این پژوهش وقوف بر زوایای ناشناخته و کاربردی سیر? معصومان(ع) می-باشد؛ لذا دست یابی به جایگاه پرسشگری و نحو? مواجهه معصومان(ع) با پرسشگران و شیو? پاسخگویی به آنان و در نهایت احیای روحی? پرسشگری با توجّه به تعالیم ائمه(ع) جزء اهداف اصلی رساله حاضر است. نگارنده در فرایند پژوهش، به این نتیجه رسیده است که ائمه(ع) همواره روحیّه پرسشگری را در مخاطبان خود تقویّت کرده اند. همچنین بخش قابل توجّهی از آموزه های فقهی، اعتقادی و اخلاقی ـ تربیتی معصومان(ع) از طریق پرسش های مسلمانان و پاسخ ایشان به دست ما رسیده است. با بررسی روایات حاوی پرسش مشاهده می کنیم که انواع پرسش ها را می توان به پرسش های حقیقی و منطقی، بی جا و غیر منطقی، بیهوده و پرسش های غیر حقیقی و غرض آلود تقسیم نمود. هر یک از این انواع با ممکن است با اهداف و انگیزه هایی مانند: علم و یادگیری، کسب اطمینان و یقین، اقرار گرفتن، انکار کردن، آزار رساندن، تحقیر و مسخره نمودن، اظهار تعجّب و اعتراض، شبهه افکنی و ... مطرح می گردد. از دیگر دست آوردهای این پژوهش آگاهی از اصول و آداب صحیح پرسشگری و پاسخگویی مطلوب از منظر معصومان(ع) است. جانشینان آخرین فرستاده الهی پرسش هایی را که دارای فواید و کارکردهای اساسی و مهمّ در زندگی بشر بوده و موجب هدایت و سعادت مردم می شده، مورد تشویق قرار داده و طرح نمودن آن را دارای اولویّت می دانسته اند. بنابراین در سای? یافته های این پژوهش می توان به رهنمودهای کلیدی و تعیین کننده ای از سوی معصومان(ع) برای گسترش فرهنگ پرسش و پرسشگری و تحقیق در جامعه اسلامی پی برد.