بررسی جمله و اقسام آن، از مقولات دستوری است که، اخیرا،ً بسیاری از دستوردانان جدید به آن توجه ویژه ای کرده اند و نگاهی که به این مقوله داشته اند، در برخی موارد با دستوردانان سنتی متفاوت بوده است و حتی در مواردی نیز، نظرات خود زبان شناسان با یکدیگر تفاوت هایی دارد، که در کنار هم قرار دادن و بررسی این شباهت ها و تفاوت ها به پژوهشگران زبان فارسی کمک شایانی خواهد کرد تا بهتر به بررسی این مقوله بپردازند. لذا در این تحقیق، سعی شده است به این تفاوت ها و شباهت ها پرداخته شود. این تحقیق، در پانزده مدخل اصلی تنظیم شده است. هر کدام از این مدخل ها، دارای زیرگروه هایی هستند، که به طور مفصل با ذکر شاهدمثال هایی، از آثار نویسندگان معتبری چون صادق هدایت، صادق چوبک، عباس معروفی و حسین سناپور مورد بررسی قرارگرفته اند. در بررسی این مدخل ها به نام گذاری های گوناگون و مختلف دستورنویسان سنتی و جدید در مورد هر کدام از آنها نیز پرداخته شده است.