در سنت و سابقه ی ادب کلاسیک فارسی انبوهی از انواع حکایت و متون داستانی می توان برشمرد اما بی گمان داستان کوتاه فارسی به عنوان نوع ادبی مشخص و مستقل از رمان و دیگر انواع ، از ادبیات مغرب زمین برآمده و اکنون پس از گذشت نُه دهه از پیدایش آن در ایران ، « نوعی » پذیرفته و کاملاً تثبیت شده است و بسیاری از نویسندگان ایرانی با روایت داستان خود در فضا ، زبان و فرهنگ بومی ، روحی ایرانی در آن دمیده اند . در پژوهش حاضر سیر دگرگونی هایی که داستان کوتاه فارسی از جمالزاده و هدایت و علوی و چوبک تا گلستان و آل احمد و صادقی و ساعدی و گلشیری و ... از سر گذرانده مورد بررسی مفصل قرار گرفته است ؛ یکی از نتایج این بررسی ، آن است که نمودار تحول و تطور داستان کوتاه فارسی به تَبَع تغییرات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی جامعه دستخوش دگرگونی شده اما این دگرگونی لزوماً سیر صعودی نداشته است ؛ بدین معنا که مثلاً دهه ی بیست خورشیدی با ظهور هدایت و علوی و چوبک دهه ی پرباری در داستان کوتاه است ، حال آن که دهه ی سی عقیم ترین برهه در تاریخ داستان کوتاه فارسی است و دوباره دهه ی چهل به درخشان ترین و شکوفاترین فصل داستان کوتاه فارسی تبدیل می شود . ما در پایان نامه ی حاضر در نُه فصل کارنامه ی همه ی نویسندگان داستان کوتاه ایران را تا پایان دهه 1370 بررسی کرده و برجسته ترین داستان ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم و البته تأثیر گذاری این داستان ها را بر نویسندگان دیگر نیز درنظر داشته ایم.