این پژوهش مشتمل بر سوالات اساسی از جمله اینکه آیا عرفان اسلامی مبتنی بر شریعت محمدی (ص) همان تصوف است؟ فرقه ذهبیه که مدعی تنها فرقه ناجیه و ام السلاسل صوفیه است، آیا وجه تمایز و برتری بر دیگر فرق صوفیه دارد؟ رویکرد ذهبیه نسبت به آیات قرآن و روایات معصومین چگونه است؟ و سوالات فرعی همچون اصول و فروع تصوف چیست و آیا با اصول و فروع مکتب اهل بیت یکی است یا خیر؟ نام ذهبیه از چه زمانی وجود داشته و سبب نامگذاری آن به ذهبیه چیست؟ رویکردهای مختلف ذهبیه از جمله رویکرد سیاسی، اجتماعی و غیره چگونه بوده است؟ حجیت ظواهر در نزد ذهبیه چه جایگاهی دارد؟ عملکرد ذهبیه نسبت به احادیث جعلی چیست؟ و ما در این بررسی به این مطلب رسیدیم که صوفیه با اقتباس از ادیان و مکاتب دیگر، بسیاری از آموزه های خود را از آنها گرفته است و در دامان اسلام آنها را رنگ و بوی اسلامی داده است. علت ورود آداب و رسوم دیگر مکاتب به صوفیه، به زمان دوره اشرافیگری خلیفه سوم و بعد از آن حکومت بنی امیه می رسد که بناچار عده زیادی از مسلمین برای فرار از آن به زهد و گوشه نشینی روی آوردند و از جهتی دیگر ورود مسیحیان و دیگر ادیان به دین اسلام و همچنین عوامل دیگر، راه نفوذ آداب صوفیه مهیا گردید. در صوفیه اولیه تا قرن هشتم ردپایی از شیعه دیده نمی شود و صوفیان همه اهل سنت می باشند. صوفیه در قرن دوم بوجود آمد کم کم رشد کرد خانقاه جای مسجد قرار گرفت و آدابی مانند ریاضت، سماع، خرقه، مرید و مرادی و...رواج یافت که اینها در اسلام اصیل یا وجود نداشت و یا به شکلِ صوفی آن نبودند. اما ذهبیه، که خود را برتر از دیگر فرق می داند تفاوتی با آنها ندارد زیرا همان آدابی که در فِرَق وجود دارد در ذهبیه هم موجود است. گرچه ذهبیه سعی دارد که سلسله خود را منسوب به امام رضا کرده و نام ذهبیه را به آن زمان برساند ولی هیچ دلیل درستی ذکر نمی کند و باید گفت تا قرن هشتم هیچ منبع صوفی و غیر صوفی نام ذهبیه را ذکر نکرده است و این نام بعد از خروج عبدالله برزش آبادی از بیعت شیخ خود بوجود آمده است. معروف کرخی که آن را موسس ذهبیه ذکر می کنند و معتقدند که وی از امام رضا خرقه گرفته، شخصی مجهول الهویه می باشد که تا قرن پنجم هیچ منبع تاریخی و رجالی نامی از او نبرده اند. نه تنها در مشایخ ذهبیه بریدگی وجود دارد بلکه زمانی که اقطاب خود را بیان می کنند از قطب فعلی شروع کرده تا به امام رضا می رسند و ائمه قبل از حضرت را ذکر می کنند تا رسول اکرم و چهار ائمه بعد از امام رضا را حذف می نمایند. در فصل سوم رویکردهای ذهبیه نسبت به قرآن و حدیث بررسی شده است. ذهبیه به ظواهر قرآن بی توجه بوده و تعبدی به نص ندارد. مواردی مانند سماع را به نفع خود تفسیر می کند.آیات صریح در باره شیطان و فرعون را نادیده می گیرد. در ذهبیه احادیث جعلی فراوان برای اثبات بدعت های خود یافت می شود از جمله برای تقسیمات شریعت و طریقت، نام تصوف و خرقه و... . لذا در سند سازی برای ارکان تصوف ید طولایی دارد و اکثرا توجهی به سند و متن احادیث نمی کند و در وااقع به دلایل ذکر شده و همچنین با گزینشی عمل کردن و توجه خاص آنها به تأویل گرایی، راه افراط و تفریط را پیموده و بدعتها بپا کرده و از اسلام اصیل فاصله گرفته است.

یکی از مهم¬ترین پدیده¬های اجتماعی در جوامع مذهبی، جریان نفاق است که این پدیده در شرایط تحولات عمیق فکری، سیاسی و اجتماعی به طور گسترده¬ای فعّال می¬شود. آثار زیان بار نفاق در جامعه و پیش از آن در خود فرد منافق، در قرآن بیان گردیده است. در اهمّیّت این مسئله همین بس که خداوند در قرآن، سوره¬ای به آنها اختصاص داده و نیز آنها را در خلال سُوَر مختلف نکوهش کرده است. نفاق در تاریخ زندگانی پیامبر(¬ص¬)، پس از بعثت، از مهم¬ترین جریان¬های اجتماعی بوده است. لذا شناسایی نفاق در زمان پیامبر (¬ص¬) می¬تواند ما را به درک دقیق-تری از جریان¬های اجتماعی مشابه در دیگر اعصار رهنمون سازد. در این پایان نامه سعی بر آن است پدیده¬ی نفاق از زوایای مختلف بررسی و به مسائلی از جمله علل اصلی پیدایش نفاق، راه¬های شناخت نفاق و صفات منافقان در کنار مسئله اصلی پایان¬نامه که عملکرد منافقین در دو جنگ اُحُد و اَحزاب است، نیز پرداخته شود. این پایان¬نامه در پنج فصل تنظیم شده است: فصل اوّل: فصل کلیّات تحقیق است که به بیان مسئله، پیشینه تحقیق، سوالات تحقیق، فرضیه¬های تحقیق، اهداف تحقیق، روش تحقیق می¬پردازد. سپس واژه¬ی نفاق از نظر لغوی، و دیدگاه قرآن تعریف می¬شود. سرانجام تفاوت منافقان با مکذّبان و کفّار، صفات منافقان و ویژگی منافقان در قرآن بررسی می¬شود. فصل دوّم: شامل پیدایش نفاق است؛ ابتدا پیدایش نفاق در پهنه هستی، سپس نقاق در اسلام بررسی می¬شود که با توجّه به قرآن و دیدگاه مفسّران در برگیرنده¬ی زیر مجموعه¬های: پیدایش نفاق در مدینه و پیدایش نفاق در مکّه است. فصل سوّم: اساس کار پایان¬نامه از این فصل آغاز می-شود؛ زیرا به نقش منافقان در جنگ اُحُد می-پردازد؛ ابتدا موقعیّت اُحُد را شرح داده، سپس به بررسی آیه نود، سوره آل عمران پرداخته می¬شود. همچنین به نقش منافقان و اقدامات آنان در غزوه¬ی اُحُد پرداخته شده که درنهایت نقاب از چهره¬ی منافقین کور دل برداشته می¬شود و مومنان به نیت پلید آنان پی می-بَرند. فصل چهارم: در این فصل نقش منافقان در غزوه اَحزاب بررسی خواهد شد؛ ابتدا موقعیّت جنگ اَحزاب شرح داده می¬شود. سپس با توجّه به آیات قرآن نقش منافقان پیمان شکن محرز خواهد شد. در پایان نیز صفات منافقان باتوجّه به تفاسیر آشکار می¬شود. فصل پنجم: در این فصل نتیجه و پیشنهادات نگارنده ارائه شده است.

قواعد تقسیر از دیرباز در تفاسیر و کتب علوم قرآن و فریقین مطرح بوده است ، یکی از این قواعد "قاعده ی جری و تطبیق" است که اجرای آن در تفسیر آیات ، یکی از راهکارهای تداوم حیات و جاودانگی قرآن و تفسیر زنده ی آن است. هدف این تحقیق اثبات قاعده ی جری و تطبیق و تأویل از منظر اهل بیت علیهم السلام ، با بهره گیری از بیانات دو اندیشمند معاصر ، علامه طباطبایی و آیت الله معرفت است ، و همگام با ایشان از نظرات مفسران و دانش پژوهان قرآنی در تقویت و تبیین موضوع استفاده شده است.