چکیده عنوان رساله حاضر اندیشه تاریخی علامه محمد حسین طباطبایی است، ایش ان در تفسیر شریف المیزان از منابع متعدد و تاریخی در بخشهای مختلف، استفاده کرده است . مرحوم علامه تاریخ را دارای اهمیت و ضرروت دانسته است گرچه در ضمن توضیحاتی برای تاریخ عوامل فساد نیز قائل شده اند. مباحث مربوط به اهمیت و ضرورت تاریخ در تفسیر شریف المیزان به چهار قسم تقسیم می شود: - استشهاد به تاریخ برای اثبات ادعای خویش - استشهاد به تاریخ برای رد نظرات دیگران - برخی وقایع تاریخی را از مسلمات تاریخی دانستن - اطلاع از تاریخ برای آگاهی از احوال گذشتگان علامه (ره) در تفسیر شریف المیزان از منابع متنوعی بهره برده است منابع مورد استفاده علامه در مطالب تاریخی به چند دسته تقسیم می شود: منابع تفسیری همچون تقسیر قمی، الدر المنثور، عیاشی، مجمع البیان. منابع روایی از قبیل، اصول کافی، بحار، سنن، ابی داوود، صحیح بخاری. منابع تاریخی مانند سیره ابن اسحاق، المغازی النبویه زهری، سیره ابن هشام تراجم عمومی همانند اخبار العلما باخبار الحکما، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب و منابعی دیگر از قبیل رسایل اخوان الصفا با ملاحظه و بررسی منابع مورد استفاده ایشان در تفسیر بر معتبر بودن آن ها صحه گذاشته می شود ایشان در چگونگی سنجش داده های تاریخی چهار روش مقایسه داده ها و روایات تاریخی، نقد متنی، نقد عقلی و نقد رجالی را در پیش می گیرد و همچنین در شیوه تاریخ نگاری شیوه های مختلف را بکار می بندد که عبارت اند از: نقل روایت به همان شکل که در منابع مورد مراجعه آمده، مباحث تاریخی ارائه شده بدون ذکر سند، اخذ مشترکات، به شهادت گرفتن آگاهی مخاطب، بیان آیات عهدین برای مقایسه آن ها با آیات قرآن یا رد کردن آ نها ... همین طور به سنن الهی، تاریخی بصورت مفصل تری اشاره نموده و با بیان تعداد زیادی از آنها، پاسخ بسیاری از سوالات و شبهات در این زمینه را ارائه داده است که در این بین، سنتهای زیادی را مانند استدراج، ابتلاء و امتحان، سنت هدایت، حق و باطل، سنت تغییر، اوضاع اقوام، سنت الهی درباره افراد متقی و اسباب و مسببات و ... مورد بررسی قرار می دهد. ایشان برای سنن الهی، سه ویژگی در نظر می گیرد: 1. عدم اختصاص به گروه خاص 2. جاری بودن سنت براساس علم 3. عدم تغییر و تحول پذیری. ایشان با توجه به برخی آیات برای تاریخ، غایت و حیات قائل است و پای ان حیات بشری را مصادف با ظهور حضرت مهدی و تشکیل یک جامعه ایده آل و آرمان گرا می داند و معتقد است یگانه دین و آیینی که بر گیتی سایه می افکند اسلام خواهد بود.