اسپرماتوژنز ناقص یکی از عوامل مهم در ناباروری مردان می باشد. آسیبهای ژنتیکی یکی ازموارد دخیل در اسپرماتوژنز ناقص می باشند. عوامل مهمی که تولید رادیکالهای آزاد می کنند می توانند باعث ایجاد آسیب ژنتیکی شوند، این آسیبها گستره وسیعی از تغییرات ژنومیکی و کروموزومی را در سلولهای مولد اسپرم یا خود اسپرم به وجود می آورند. یکی از موارد تولید رادیکالهای آزاد، پرتوهای یونیزان می باشد. مردان برای درمان بیماریهائی مانند سرطان، بنا به ضرورت شغلی و یا زندگی در مناطق با تشعشع زمینه بالا، در برابر دزهای مختلف پرتو قرار می گیرند. در هر حالت سیستم تولید سلولهای جنسی فرد از عوارض ناشی از پرتو مصون نمی ماند. ایجاد عقیمی موقت و دائم افراد تابش دیده فرایندی تبیین شده، اما مکانیزم آن نامشخص است. در سالهای اخیر حساسیت پرتوی منطقه azfc (ناحیه ای در کروموزوم (y به صورت ریز حذف در برابر پرتو نشان داده شده است. از طرفی ارتباط ریز حذف این منطقه با تغییرات تعدادی کروموزمهای جنسی در نمونه های خون و اسپرم نشان داده شده، و همچنین مطالعات نشان داده اند که میزان ناپایداری کروموزومی و ژنومی افراد نابارور در برابر عوامل موتاژن خارجی بیشتر از افراد بارور می باشد. در این تحقیق میزان ناپایداری کروموزومی و ژنومیک ( ریز حذف منطقه azfc) به صورت القائی، و ارتباط آن با تغییرات تعدادی کروموزومهای جنسی در افراد نابارور در مقایسه با افراد بارور، در نمونه های خون و اسپرم مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، نمونه های خون وریدی از سه گروه افراد اولیگو اسپرم، آزواسپرم و بارور، و نمونه های اسپرم از افراد بارور و اولیگو اسپرم تهیه شد. سپس نمونه های گرفته شده، تحت تابش دزهای مختلف پرتو گاما قرار گرفتند. به منظور بررسی ناپایداری کروموزومی از روش میکرونوکلئی متوقف شده در مرحله سیتوکینز، و به منظور بررسی تغییرات منطقه azfc در نمونه های خون محیطی پس از تابش دهی از روشreal time pcr استفاده گردید. از روش دورگ گیری فلورسانس درجا (fish)، به منظور بررسی تغییرات تعدادی کروموزومهای جنسی در نمونه های خون استفاده شد. به منظور بررسی تغییرات کروموزومهای جنسی در نمونه های اسپرم در برابر پرتو، ابتدا نمونه های اسپرم با روش ریز تزریق با تخمک هامستر طلائی لقاح داده شدند. سپس بر روی جنینهای به دست آمده از روش fishاستفاده شد. نتایج این بررسی حاکی از تغییرات تعداد نسخه مارکرهای منطقه azfc پس از تابش دهی به صورت (ریز حذف و افزایش) و ناپایداری کروموزومی به صورت میکرونوکلئی در خون محیطی نمونه های مورد مطالعه بود. فراوانی ناپایداری ژنومیکی و کروموزومی، در نمونه های افراد نابارور به طور معنی داری بیشتر از افراد بارور بود(p<0.05). ارتباط معنی داری بین ناپایداری القایی منطقه azfc با تغییرات تعدادی کروموزومی در نمونه های خون و اسپرم نمونه های مورد مطالعه مشاهده نگردید(p>0.05). با توجه به اینکه در افراد بارور پس از تابش دهی، تغییرات تعداد کپی مارکرها در منطقه azfc مشاهده شد می توان این مورد را به عنوان یکی از مکانیسم های احتمالی آزوا سپرمی و اولیگواسپرمی شدن افراد پس از تابش دهی عنوان کرد، و همچنین افزایش فراوانی ناپایداری کروموزومی و ژنومیکی در افراد نابارور نسبت به بارور را می توان به نقص در سیستم ترمیمی، و عوامل ژنتیکی که در اسپرماتوژنز ناقص در این افراد نقش دارند نسبت داد.