چکیده در این تحقیق چهارده جمعیت از بخش های hymenobrychis، lophobrychis و onobrychis جنس onobrychis (اسپرس) ، موجود در بانک ژن گیاهی ملی ایران از نظر سیتولوژیکی مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد کروموزوم پایه در گونه ها بین 7=x و 8=x و نوع کروموزومها نیز از نوع متاسنتریک(m) تا ساب متاسنتریک(sm) بود. بیشترین میانگین طول ژنوم متعلق به گونه o. viciaefolia (157/48 میکرون) و کمترین آن متعلق به گونه o. amoana subsp. meshhedensis (409/14 میکرون) بود. نتایج تجزیه واریانس ویژگی های کروموزومی نشان داد که بین گونه های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی دار وجود داشت. بر خلاف سایر گونه ها که در کلاس a استبنز بودند، گونه o. michauxii280 در کلاس b قرار گرفت و دارای کاریوتیپ نا متقارن تری بود. گونه o. amoena subsp. meshhedensis با داشتن فرمول کاریوتیپی m14، قرار گرفتن در کلاس a1، بیشترین طول نسبی کروموزوم (26/68 میکرون) ، کمترین عدم تقارن بین کروموزومی(12/0) و درصد فرم کلی بالا(19/41) به عنوان متقارن ترین گونه بود که نشان دهنده ابتدایی تر بودن این گونه می باشد. در تجزیه به مولفه های اصلی، 2مولفه اول بیش از94/97 درصد از تنوع بین داده ها را توجیه نمودند. با توجه به گروه بندی گونه ها بر اساس پارامترهای کروموزومی بیشترین شباهت بین جمعیت های o.schahuensis419 و o.chorassanica475 و کمترین قرابت و نزدیکی بین گونه های o.schahuensis419 و o. viciaefolia بود.. در این تحقیق امکان بکارگیری شمارش کلروپلاست های سلول های محافظ روزنه جهت تعیین سطح پلوئیدی بررسی شد و نتایج نشان داد که تعداد کلروپلاست های سلول های محافظ روزنه در گونه ی تتراپلوئید تقریبا دو برابر آن در گونه های دیپلوئید است. همچنین گونه ها جهت تعیین سطوح پلوئیدی با استفاده از دستگاه فلوسیتومتری مورد بررسی قرار گرفتند که داده های حاصل از فلوسیتومتری نتایج مطالعات سیتوژنتیکی را تایید کرد. واژه های کلیدی: اسپرس ، تکامل، تعداد کروموزوم ،کاریوتیپ. سلول محافظ روزنه، کلروپلاست، فلوسیتومتری