برنج گیاهی حساس به تنش شوری است و رشد و عملکرد آن تحت این تنش کاهش می یابد. هورمون های گیاهی که از مهم ترین عوامل داخلی تنظیم کننده رشد و توسعه در پاسخ به عوامل محیطی و ژنتیکی محسوب می شوند، می توانند در فرآیند شکل گیری قدرت منبع و مخزن و تولید عملکرد مطلوب در برنج تحت تنش شوری نقش اساسی ایفاکنند. در این پژوهش، اثرات مصرف خارجی اسیدآبسزیک (aba)، اکسین (iaa) ،سیتوکنین (ck) و اسید جیبرلیک (ga3) بر خصوصیات فیزیولوژیک، روابط منبع و مخزن در مرحله زایشی دو رقم حساس (ir29) و متحمل (ir651) به شوری برنج در شرایط 50 میلی مولار شوری (ec? 6 ds/m) و شاهد در آزمایشی گلخانه ای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با ساختار اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در پژوهشکده تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی کرج مطالعه گردید. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که عملکرد دانه، وزن هزار دانه و درصد دانه پرشده بطور معنی داری در هر دو رقم تحت تأثیر مصرف خارجی تنظیم کننده های رشد گیاهی قرار گرفت. کاربرد iaa و ck بر روی رقم حساس در شرایط تنش شوری از طریق تأثیر بر وزن هزار دانه و درصد دانه پر شده منجر به افزایش عملکرد دانه در مقایسه با شاهد شدند که حاکی از افزایش قدرت منبع و مخزن و کاهش تأثیر منفی تنش شوری در این رقم بواسطه مصرف این تنظیم کننده های رشد گیاهی می باشد. درحالی که مصرف خارجی aba و ga3 افزایش معنی داری را در عملکرد، اجزاء عملکرد و عملکرد بیولوژیک در مقایسه با شاهد نشان نداد. بررسی تأثیر تنظیم کننده های رشد گیاهی بر وزن خشک زیست توده برنج مشخص کرد که وزن خشک پانیکول بوسیله محلول پاشی با ck، وزن خشک برگ پرچم و سایر برگ ها توسط کاربرد iaa و نیز ck و وزن خشک ساقه بوسیله استفاده خارجی از ga3 در رقم حساس و متحمل برنج تحت تنش شوری و شرایط نرمال افزایش یافت. بررسی تأثیر تنظیم کننده های رشد بر غلظت عناصر نشان داد که محلول پاشی با هورمون iaa موجب کاهش غلظت na+ در اندام های هوایی گیاه برنج تحت تنش شوری می شود. کاربرد خارجی هورمون aba باعث افزایش k+ برگ و دانه در این گیاه می گردد. تنظیم کننده های رشد iaa و نیز aba با تأثیری مشابه هم در دانه و برگ ها و ga3 با اثر بر ساقه گیاه برنج موجب افزایش غلظت ca2+ در این اندام ها تحت تنش شوری و نرمال می شوند. غلظت cl- در تمامی اندام های هوایی گیاه در تیمار شاهد (عدم کاربرد هورمون) افزایش یافت، با آنکه کاربرد تنظیم کننده های رشد گیاهی اختلاف معنی داری را نشان نداند، اما کاربرد ck تا حدی در کاهش غلظت این یون سمی در برگ ها و ساقه موثر بود. هورمون iaa توانست مانع از کاهش شدید غلظت mg2+ در برگ های برنج تحت تنش شوری شود و در ابتدای تنش با افزایش آن به کارآیی فتوسنتز کمک نمود و منجر به فعالیت بهتر و نهایتاً تولید بیشتر برگ ها گردید. بررسی تأثیر تنظیم کننده های رشد گیاهی بر غلظت هیدرات های کربن گیاه نشان داد که غلظت این قندهای محلول کل در دانه و برگ بوسیله کاربرد aba و نیز ga3 و در ساقه بواسطه اثر iaa افزایش یافت. بعلاوه کاربرد iaa و ck بر محتوای نشاسته و ساکارز دانه و برگ های این گیاه تحت تنش شوری اثر افزایشی داشته است و میزان انتقال مواد فتوسنتزی از منبع و مخزن را افزایش داده است. کاربرد ck بیشترین تأثیر را بر افزایش غلظت گلوکز دانه، برگ و ساقه در ارقام مورد مطالعه تحت تنش شوری و شرایط نرمال داشته است. هورمون iaa نیز با نقشی مشابه توانست در افزایش این قند در اندام هوایی موثر واقع شود. همچنین این دو هورمون در افزایش غلظت قند فروکتوز در دانه و برگ ها موثر بودند. پروتئین کل برگ و دانه بواسطه تنش شوری کاهش یافتند اما کاربرد تنظیم کننده های رشد گیاهی ck و aba به تفکیک از یکدیگر منجر به افزایش غلظت پروتئین کل دانه و برگ در هر دو رقم تحت تنش شوری و شرایط نرمال شدند. کلروفیل a و b به عنوان مراکز مهم فتوسنتز گیاه و کلروفیل کل تحت تأثیر کاربرد aba قرار گرفتند و غلظت ها آنها بواسطه مصرف خارجی این هورمون کاهش یافت. در حالی که محلول پاشی با ck و iaa باعث افزایش غلظت کلروفیل ها در برگ پرچم در ارقام مورد بررسی شدند. کاربرد تنظیم کننده های رشد مذکور تأثیر معکوسی بر غلظت کارتنوئیدها داشتند. در شرایط تنش شوری غلظت هورمون aba در دانه و برگ پرچم برنج افزایش یافت. سطح این هورمون در رقم حساس بیش از رقم متحمل بود. محلول پاشی iaa باعث کاهش یا عدم افزایش غلظت aba دانه در هر دو رقم مورد مطالعه تحت تنش شوری شد. محلول پاشی با ck منجر به افزایش غلظت aba دانه گردید. تحت تنش شوری غلظت iaa در دانه و برگ پرچم در ارقام مورد مطالعه کاهش یافت. محلول پاشی iaa باعث شد تا مقدار کمبود این هورمون جبران گردد و فعالیت های فیزیولوژیک گیاه مطلوب گشته و گیاه به پتانسیل واقعی خود تحت تنش شوری نزدیک گردد. در صورتیکه کاربرد خارجی aba باعث کاهش غلظت اکسین در این ارقام گردید. همچنین محلول پاشی با ck نیز منجر به افزایش غلظت اکسین در دانه و برگ پرچم شد، که نقش تکمیلی این دو هورمون را در افزایش قدرت منبع و مخزن در برنج نشان می دهد.

زعفران یکی از گیاهان زراعی مهم ایران محسوب می شود. بالغ بر 84 درصد سطح زیر کشت ‏زعفران دنیا به کشور ایران تعلق دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات حذف جوانه ها، اثرات تنظیم ‏کننده های رشد و اندازه بنه بر صفات رویشی زعفران‎ ‎‏ بود. این پژوهش در مزرعه و گلخانه تحقیقاتی ‏دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران در فصل رشد سال 1390 انجام شد. آزمایش اول ‏مربوط به اثر اندازه بنه و مواد تنظیم کننده های رشد بر صفات رویشی زعفران با تیمارهای جیبرلین، ‏اکسین و سیتوکنین و بنه هایی با وزن 5/4-4 و 5/7-7 گرمی بود. آزمایش دوم بررسی اثر اندازه بنه و مواد ‏تنظیم کننده های رشد بر صفات رویشی زعفران با تیمارهای جیبرلین، اکسین و سیتوکنین در بنه هایی با ‏نوع اصلی و جانبی با وزن 5/5-5 گرمی بود. آزمایش سوم مربوط به اثر محلول پاشی اکسین، سیتوکنین و ‏مخلوط این دو هورمون بر صفات رویشی زعفران بود. آزمایش چهارم مربوط به حذف جوانه ها تیمارها ‏شامل اندازه بنه با دو سطح (4-2 و 8-6 گرمی) و حذف جوانه با نه سطح (بدون حذف جوانه، حذف ‏تمام جوانه های جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز جوانه اصلی و یک جوانه جانبی، حذف تمام جوانه ها ‏به جز جوانه های اصلی و دو جوانه جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز جوانه های اصلی و سه جانبی ‏جوانه ها، حذف تمام جوانه ها به جز یک جوانه جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز دو جوانه جانبی، حذف ‏تمام جوانه ها به جز سه جوانه های جانبی، حذف تمام جوانه ها به جز چهار جوانه جانبی) بود. آزمایش ‏پنجم مربوط به اثر اندازه بنه و مواد تنظیم کننده های رشد بر صفات رویشی زعفران با تیمارهای جیبرلین، ‏اکسین و سیتوکنین و بنه هایی با وزن 4-2 و8-6 و 12-10 گرمی بود. در نتایج همه آزمایش ها اندازه بنه و ‏تنظیم کننده های رشدی بر صفات رویشی و زایشی زعفران تأثیر قابل توجهی داشت و بنه های درشت تر ‏دارای صفات رویشی و زایشی بهتری در مقایسه با بنه های کوچک تر هستند. نتایج نشان دادند سیتوکنین ‏و جیبرلین در مقایسه با اکسین تأثیر بهتری در صفات رویشی این گیاه داشتند. همچنین محلول پاشی ‏مخلوط اکسین با سیتوکنین در مقایسه با اکسین و سایتوکنین به تنهایی دارای تأثیر بهتری بود. بنه های ‏مادری در مقایسه با بنه های دختری رشد برگی و ‏ ریشه ای بیشتری داشتند. نتیجه آزمایش حذف جوانه ها نشان داد که با حذف جوانه اصلی از بنه، طول ‏برگ و طول ریشه در مقایسه با دیگر تیمارها کاهش می یابد اما در صورت حذف جوانه های جانبی و ‏باقی ماندن جوانه اصلی می توان بنه دختری بزرگتری را تولید کرد.‏‎ ‎همچنین حداکثر طول ریشه با حذف ‏تمام جوانه های جانبی وجود داشت.در اثر متقابل بین اندازه بنه و انواع حذف جوانه بیشترین میزان تعداد برگ ‏مطلق به اثر متقابل تیمارهای حذف نشدن جوانه اصلی با چهار جوانه جانبی و بنه درشت بود. نتایج ‏آزمایش مواد تنظیم کننده های رشد در مزرعه نشان دادند. که بیشترین تعداد گل در متر مربع، تعداد گل در ‏بوته، وزن خشک گل در متر مربع و وزن خشک کلاله زعفران در اثر متقابل تیمارهای بنه درشت و ‏جیبرلین بود. همچنین نتایج نشان دادند که غلظت هورمون اکسین، سایتوکنین و جیبرلین به ترتیب در ‏بافت بنه هایی که با اکسین، سایتوکنین و جیبرلین آغشته شده بودند افزایش یافت.‏‎ ‎غلظت آبسیزیک اسید ‏به صورت آزاد و باند شده در بوته هایی که بنه آنها با مواد تنظیم کننده رشد تیمار شده بودند کاهش یافت.‏