کتاب ذخیره خوارزمشاهی (نگاشته سید اسماعیل جرجانی)، از بنیان های گران سنگ طب سنتی ایران و دانشنامه ای کمابیش بی کاست و نقصان، از دانستنی های پزشکی تا زمان مولف است که به زبان پارسی شیوا و به گونه ای آسان یاب نگاشته شده است. نگارنده این کتاب، سید اسماعیل جرجانی، پزشک و داروشناس نام آشنا (ف.531 ق) و صاحب «تصانیف دانش افزا» چون الاغراض الطبّیه و المباحث العلائیه، خُفّی علایی و یادگار است. ذخیره خوارزمشاهی به نام قطب الدین محمد خوارزمشاه به نگارش درآمده است و بر بنیاد تبویب قدیم، دربردارنده نه کتاب اصلی و دو کتاب افزوده است؛ هر کتاب دارای چندین گفتار و هرگفتار، حاوی چند باب است. نسخه پاکیزه و کاملی که به سال 603 هجری کتابت شده و در اندازه اصلی، به صورت عکسی به چاپ رسیده است، 745 صفحه (در قطع رحلی) دارد. پارسی گویی و پارسی گُزینی اسماعیل جرجانی در روزگاری که زبان تازی، زبان دانش و ابزار پیوند با جهان دانش بود، شایسته تامل است. او کوشیده است تا برای واژگان و مصطلحات طبی و دارویی از برابرهای فارسی استفاده کند؛ اما برای آن که این پارسی نویسی، کارکرد و دلالت زبان را خدشه دار نکند، در بیشتر موارد ابتدا واژه عربی را که در آن روزگار مرسوم تر بوده به دست داده و سپس برابرِ پارسی آن را ذکر کرده است. این برابر نهاده های فارسی در آثار جرجانی، به ویژه در کتاب «ذخیره» پرشمار است؛ در این رساله ما شماری از لغات دشوار، تعبیرات و مصطلحات طبی و دارویی را معنا کردیم و برابرهای فارسیِ کتاب را با توضیحات و شواهدی از متون نظم و نثر آورد یم؛ ابتدا جمله را از کتاب ذخیره نقل کردیم و سپس توضیحات و شواهد آن را از متون نظم و نثر به دست دادیم.

فولکلور، تجربیات زندگی، باورها، آرزوها و اندیشه های توده مردم را بازتاب می دهد. از جمله ویژگی های فرهنگ عامه، سادگی، صمیمیت و گرایش به واقعیت است، چرا که برخاسته از زندگی مردم ساده زیست و بی تکلف است. شاخصه هایی چون ادبیات عامیانه (ترانه‏‎ها، ضرب المثل ها، تکیه کلام ها)، باورها و اعتقادات مردمی، آداب و رسوم، بازی های محلی، صنایع دستی، هنرهای سنتی، پیشه ها و مشاغل، طب و طبابت سنتی، اماکن سنتی و نحوه معماری ساختمان ها، از عناصر فرهنگ عامیانه به شمار می روند. بوشهر از جمله مناطق جنوبی ایران است که به علت دارا بودن ویژگی های جغرافیایی و اقلیمی خاص، موقعیت بندری، پیشینه تاریخی و سیاسی پر فراز و نشیب و مهاجرت اقوام مختلف، از فرهنگ عامیانه و بومی متفاوت تری نسبت به سایر نقاط ایران برخوردار است. این استان، نویسندگان بسیاری در دامن خود پرورش داده است که به فرهنگ بومی زادگاه خود توجه و عنایت خاصی داشته اند. ادبیات همواره بستری مناسب برای انعکاس عناصر و مولفه های فرهنگ عامیانه بوده و هنرمندان از سرچشمه فرهنگ مردم در آثار خود بهره جسته اند. داستان نویسان بوشهری نیز با عنایت به این موضوع، فرهنگ بومی مناطق جنوب از جمله زیستگاه خود یعنی بوشهر را بسیار پررنگ و ملموس به نمایش گذاشته اند. در این راستا می توان از صادق چوبک، منیرو روانی پور و رسول پرویزی نام برد که با رویکردی واقع گرایانه به توصیف زندگی مردم رنج دیده جنوب و استفاده از عناصر فرهنگِ بومی و مردمی این منطقه پرداخته اند. آنان با گرایش به استفاده از لهجه، ضرب المثل ها و کنایات مردمی، ذکر آداب و رسوم و عقاید عامیانه، اشاره به بازی ها و غذاهای محلی، امامزادگان و قدمگاها، توصیف عناصر اقلیمی چون دریا، پوشش گیاهی و بادهای محلی، صنایع دستی، پیشه ها و مشاغل و نحوه پوشش زنان و مردان منطقه جنوب، به آثار خود وجهه ای فولکلوریک و اقلیمی بخشیده اند.

مولود زرتشت یا زراتشت نامه یک حماسه دینی به زبان فارسی است که شاعری زرتشتی به نام کیکاوس پورِ خسرو، در قرن هفتم هجری آن را سروده است. این اثر حدوداً 1533 بیت دارد و در بحر متقارب مثمّن محذوف به نظم درآمده است. نخستین رونویسگر آن، «زرتشت بهرام پژدو» بوده است که تا سال 1963م، اشتباهاً به عنوان سراینده منظومه شناخته می شده است. مطالب زراتشت نامه، برگرفته از روایات شفاهی و سنتی بهدینان است و شباهتهای بسیاری با مندرجات کتابهای پهلوی مانند دینکرد هفتم، گزیده های زادسپرم و وجرکرد دینی دارد و به مسائلی چون زایش اشو زرتشت، زندگی و پیامبری او می پردازد. این پایان نامه با هدف تحلیل محتوایی زراتشت نامه به نگارش درآمده است و در آن به موضوعاتی چون نام حقیقی منظومه، سراینده راستین آن، سال تقریبی تألیف اثر، منابع پهلوی و اوستایی آن و ویژگیهای فکری و محتوایی منظومه پرداخته شده است. از آنجا که تتبّعات انجام شده دربار? این اثر، پراکنده، ضدّ و نقیض، و گاه مبهم است، در این پژوهش کوشش شده است تا ضمن به دست دادن یک جمع بندی از گفته-ها و آراء محقّقان پیشین، تا حدّ ممکن، منابع و سرچشمه-های روایتیِ منظومه معرّفی شود.