چکیده : میوه تخمدان بالغ می باشد. در اغلب میوه ها، دیواره میوه که پریکارپ نامیده می شود، از دیواره تخمدان نمو می بابد. پریکارپ شامل اگزوکارپ، مزوکارپ و اندوکارپ می باشد که به ترتیب عمدتا از اپیدرم بیرونی، مزودرم و اپیدرم درونی تخمدان مشتق می شوند. در این پژوهش تغییرات مورفولوژیکی و هیستولوژیکی دیواره تخمدان در دو گیاه خارخاسک و اسپند در طی نمو با استفاده از میکروسکوپ نوری و زبر نوردهی بررسی می شود. میوه در خارخاسک و اسپند به ترتیب شیزوکارپ پنج برچه ایی ناشکوفا و کپسول سه برچه ایی نا شکوفا می باشد. در این مطالعه گل ها و میوه های دو گیاه خارخاسک و اسپند در مراحل مختلف نموجمع آوری و در فیکساتورهای faa و فرمل – کلسیم تثبیت شدند. در مرحله بعد نمونه های تثبیت شده با پارافین قالبگیری و با میکروتوم برش گیری و با هماتوکسیلن –pas و سافرانین- فست گرین رنگ شدند. بر اساس یافته های بدست آمده در گیاه خارخاسک بیشترین تغییر اپیدرم بیرونی مربوط به تشکیل تریکوم های ثانویه می باشد.تمام تریکوم های ثانویه تک سلولی، بلند، سوزنی شکل و دارای دیواره پکتوسلولوزی می باشند. بیشترین تغییر مزودرم در خارخاسک مربوط به تشکیل خارهای بزرگ است. این خارها از مرحله تخمدانی شروع به تشکیل می کنند. در واقع 6 تا 7 لایه سلول زیر اپیدرم بیرونی انجام تقسیمات عمدتا پریکلینال فراوان باعث ایجاد یک برآمدگی در دو سمت هر برچه می شود. در مرحله میوه ایی در این سلول ها تقسیمات سلولی متوقف، اما در عوض طویل شدن سلولی پدیده غالب می باشد. اپیدرم درونی نیز در طی نمو به علت فشار ناشی از آندوسپرم و دانه فشرده و خرد می شود. در گیاه اسپند نیز اگزوکارپ، مزوکارپ و اندوکارپ به طور کامل به ترتیب از اپیدرم بیرونی، مزودرم و اپیدرم درونی تخمدان مشتق می شوند. بیشترین تغییرات هیستولوژیکی و مورفولوژیکی مربوط به لایه مزودرم است. در این لایه در مرحله میوه ایی براکی اسکلریدها به فراوانی زیاد در بخش میانی مزوکارپ تشکیل می شوند. در مجاور اندوکارپ نیز لایه فشرده ایی از ماکرواسکلریدها تشکیل می شوند. در مرحله بلوغ نیز در تمام لایه های پریکارپ انواع مختلفی از بلورهای اگزالات کلسیم مثل رافیدها، استیلوئیدها و بلورهای منشوری تشکیل می شوند. میوه اسپند یک کپسول میان برچه گشااست. منطقه شکوفایی در نتیجه تقسیمات پری و آنتی کلینال اپیدرم درونی تخمدان تشکیل می شود. خط شکوفایی تا انتهای یک دسته آوند که در بخش میانی برچه قرار دارد کشیده می شود. این دسته آوند به فاصله 4 تا 5 لایه سلولی از اپیدرم بیرونی فاصله دارد. در نهایت با بلوغ میوه و خشک شدن آن، میوه با سه شکاف طولی که از میان دسته آوند و منطقه شکوفایی عبور می کند شکافته می شود.