به منظور بررسی اثرات تجمعی و باقیمانده کودهای آلی مختلف بر برخی خواص شیمیایی خاک و تجمع فلزات سنگین در خاک و سبزیجات (کاهو و تربچه)، تحقیقی با طرح بلوک کامل تصادفی و در قالب طرح اسپلیت پلات، در 3 تکرار در سال 1387، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجراء گردید. فاکتور اصلی در 14 سطح کودی (لجن فاضلاب 20 و 40 تن در هکتار بطور جداگانه و غنی شده با کود شیمیایی، ورمی کمپوست 20 و 40 تن در هکتار بطور جداگانه و غنی شده با کود شیمیایی، کمپوست 20 و 40 تن در هکتار بطور جداگانه و غنی شده با کود شیمیایی، کود شیمیایی و تیمار شاهد (بدون مصرف کود)) و فاکتور فرعی نیز دوره های کوددهی (سال 1385، 1386+1385 و 1387-1385) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که کاربرد کودهای آلی در کلیه سطوح، باعث افزایش میزان کربن آلی خاک، نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب و تجمع فلزات سنگین (سرب، نیکل، کروم و کادمیوم) در خاک و اندام های گیاهی کاهو و تربچه نسبت به تیمار شاهد گردید (05/0p£). ضمناً در تیمارهائی که یک سال کود خورده و از 3 سال پیش تا کنون کودی دریافت ننموده اند برخی خواص شیمیایی خاک، غلظت کل و قابل عصاره گیری فلزات سنگین و تجمع آنها در کاهو و تربچه، هم چنان بیش از مقدار شاهد بوده و نسبت به شاهد اختلاف معنی داری نشان داده اند. اثر تجمعی کاربرد کود های آلی نشان داد که با افزایش تعداد سال های کوددهی (از یک به سه سال)خواص شیمیایی خاک (به استثناء اسیدیته خاک)، غلظت کل و قابل عصاره گیری فلزات سنگین و تجمع آنها در کاهو و تربچه افزایش یافت. بیشترین میزان اسیدیته و کربن آلی در تیمار 40 تن ورمی کمپوست در هکتار با یک و سه سال مصرف، هدایت الکتریکی خاک در تیمار 20 تن کمپوست در هکتار همراه با 50% کود شیمیایی، نیتروژن کل خاک در تیمار 40 تن کمپوست در هکتار با سه سال مصرف، فسفر قابل جذب نیز در تیمار 40 تن ورمی کمپوست همراه با 50% کود شیمیایی با سه سال مصرف و پتاسیم قابل جذب خاک نیز در تیمار 40 تن لجن فاضلاب در هکتار مشاهده شد. همچنین همبستگی ساده میان پارامترهای شیمیایی خاک نشان داد که اسیدیته خاک با سایر پارامترهای شیمیایی اندازه گیری شده خاک همبستگی منفی نشان داد. در تیمار 40 تن لجن فاضلاب در هکتار، سرب کل و قابل جذب، نیکل قابل جذب، کروم کل و قابل جذب و کادمیوم قابل جذب تجمع یافته در خاک حداکثر بود. بیشترین غلظت نیکل کل خاک نیز با بیش از 100% افزایش نسبت به شاهد به مصرف سه ساله 40 تن ورمی کمپوست در هکتار تعلق داشت. در تیمار 40 تن کمپوست در هکتار نیز بالاترین غلظت کادمیوم کل خاک تجمع یافت. در بین فلزات سنگین مورد بررسی، کروم قابل جذب خاک از بالاترین همبستگی مثبت و معنی دار با نیکل قابل جذب خاک برخوردار بود (86/0+ r=). در خاک تحت تیمار لجن فاضلاب، سرب تجمع یافته در ریشه (29/30 میلی گرم در کیلوگرم) و اندام هوایی (08/19 میلی گرم در کیلوگرم) کاهو، نیکل ریشه (51/17 میلی گرم در کیلوگرم) و اندام هوایی (14/25 میلی گرم در کیلوگرم) کاهو و ریشه تربچه (87/13 میلی گرم در کیلوگرم)، کروم اندام هوایی کاهو (07/12 میلی گرم در کیلوگرم) و تربچه (64/10 میلی گرم در کیلو گرم) و کادمیوم ریشه کاهو (57/5 میلی گرم در کیلوگرم) و اندام هوایی تربچه (21/2 میلی گرم در کیلوگرم) حداکثر بود. در تیمار 40 تن کمپوست در هکتار با سه سال مصرف متوالی، نیز بالاترین غلظت سرب ریشه (53/32 میلی گرم در کیلوگرم) و اندام هوایی تربچه (22/24 میلی گرم در کیلوگرم)، نیکل اندام هوایی تربچه (82/13 میلی گرم در کیلوگرم) و کروم ریشه کاهو (83/19 میلی گرم در کیلوگرم) تجمع یافت. بالاترین میزان کروم ریشه تربچه (68/18 میلی گرم در کیلوگرم)، کادمیوم اندام هوایی کاهو (53/9 میلی گرم در کیلوگرم) و ریشه تربچه (80/2 میلی گرم در کیلوگرم) در تیمار 40 تن ورمی کمپوست در هکتار تجمع یافت. در گیاه کاهو، بالاترین همبستگی مثبت و معنی دار بین نیکل اندام هوایی و کروم اندام هوایی (93/0+ r=) بدست آمد. در گیاه تربچه، سرب اندام هوایی از بالاترین همبستگی مثبت و معنی دار با نیکل اندام هوایی برخوردار بود (90/0+ r=).