به منظور مطالعه تأثیر کاربرد درازمدت مقادیر مختلف کودهای آلی و معدنی بر صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی ریحان (ocimum basilicum l.) در سال 1388 آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو عامل در سه تکرار به اجرا درآمد. عامل اصلی 14 تیمار کودی شامل شاهد (بدون مصرف کود شیمیایی و آلی)، کود شیمیایی (اوره، سولفات پتاسیم و سوپر فسفات تریپل به ترتیب مقادیر 70، 60 و 50 کیلوگرم در هکتار)، لجن فاضلاب، کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست 20 و 40 تن در هکتار به صورت جداگانه و یا همراه با 50 درصد کود شیمیایی و عامل فرعی، تفاوت کاربرد یک ساله، دوساله، سه ساله و چهارساله تیمارهای کودی در نظر گرفته شد. بررسی نتایج نشان داد مقادیر مختلف تیمارهای کود آلی، سال مصرف و همچنین اثر متقابل آن ها بر صفات مورفولوژیکی مورد بررسی (ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد گره، تعدادگل آذین، طول گل آذین، عملکرد ماده تر و خشک) تأثیر معنی داری داشت. با افزایش سال مصرف تیمارهای کودی میزان صفات مورد بررسی نسبت به تیمار کود شیمیایی و شاهد به طور معنی داری افزایش یافتند به طوری که بیشترین میزان عملکرد ماده خشک (با میانگین 85/816 کیلوگرم در هکتار) در مراحل اولیه رشد (35 روز پس از کاشت) هنگامی بدست آمد که از تیمار ورمی کمپوست 20 تن در هکتار طی سه سال متوالی استفاده گردید. در اواخر مرحله رشد نیز حداکثر عملکرد ماده خشک طی کاربرد دو ساله ورمی کمپوست 40 تن در هکتار غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی ایجاد گردید که البته با کاربرد چهار ساله لجن فاضلاب 20 تن در هکتار و برخی از تیمارهای کودی دیگر اختلاف معنی داری از لحاظ آماری نشان نداد. صفات فیزیولوژیکی مورد بررسی (سطح برگ، نسبت برگ به ساقه، محتوای کلروفیل برگ (spad) و کلروفیل a، b و a+b نیز تحت تأثیر کودهای آلی و معدنی مذکور قرار گرفت و همچنین اثر متقابل بین کود و مدت مصرف آن نیز بر کلیه صفات فوق معنی دار بود. با توجه به عدم تفاوت معنی دار بین کاربرد سه ساله ورمی کمپوست 20 تن در هکتار، کمپوست زباله شهری 40 تن در هکتار و مصرف چهارساله لجن فاضلاب 20 و 40 تن در هکتار غنی شده می توان گفت که مصرف سه ساله ورمی کمپوست 20 تن در هکتار مناسب ترین تیمار کودی از نظر حصول حداکثر شاخص سطح برگ در مرحله اولیه رشد می باشد و در اواخر مرحله رشد نیز بیشترین شاخص سطح برگ (85/7) طی کاربرد سه ساله ورمی کمپوست 20 تن در هکتار غنی شده ایجاد گردید. از طرف دیگر در اکثر تیمارهای کودی به کار رفته با افزایش سال مصرف کود میزان غلظت آهن، منگنز و مس برگ کاهش یافت به طوری که بیشترین میزان غلظت آهن و منگنز برگ (به مقدار 36/837 و 99/110 میلی گرم بر کیلوگرم) طی کاربرد یک ساله کمپوست زباله شهری 40 تن در هکتار غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی بدست آمد. در مجموع در صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد مطالعه استفاده از ورمی کمپوست نسبت به کود شیمیایی و شاهد برتری معنی داری نشان داد. براین اساس می توان گفت که کاربرد کودهای آلی علاوه بر کاهش اثرات مخرب زیست محیطی و آلودگی محیط زیست می تواند در افزایش رشد و عملکرد ریحان نقش مثبتی ایفا کند.